ماشین‌های پای پرواز

حتی شاید خودروهای متنوعی كه مشغول حمل بار از هواپیما به ترمینال یا برعكس هستند را دیده باشید و احتمالا كمتر به جزئیات آنها دقت كرده‌اید. امروز در صفحه ماشین با خودروهایی آشنا می‌شوید كه بیشتر در «ایرساید» فرودگاه كار می‌كنند و حتی اگر مسافر دائمی پروازها هم باشید، بعید است خیلی برای‌تان جلب توجه كرده باشند.

دستگاه‌ها و خودروهایی كه در سایه كار می‌كنند، اما وجودشان برای هر پرواز و فرودگاهی لازم و حیاتی است. می‌پرسید «ایرساید» چیست؟ به طرز عجیبی ادبیات حاكم بر فضای فرودگاه‌ها متأثر از زبان انگلیسی است.

برای آشنایی بیشتر با این اصطلاحات و همین‌طور خودروهای فرودگاهی با مدیرکل عملیات پرواز فرودگاه امام خمینی گفت‌وگو كرده‌ایم.

محمدرضا سیف با اشاره به این‌كه محیط هر فرودگاه به دو قسمت ایرساید (Airside) و لند ساید (Landside) تقسیم می‌شود، توضیح می‌دهد: «به قسمت‌های خارج از محیط باند فرودگاه و جلوی ترمینال و خود ترمینال و به طور عام خارج از منطقه‌ای كه عملیات حمل‌ونقل مسافر، بار و عملیات پرواز انجام می‌شود لندساید و به محلی كه هواپیما پارك می‌شود، تعمیرات آنجا انجام می‌شود و حمل‌ونقل مسافر و بار یا به‌طور عام عملیات پرواز و جابه‌جایی انجام می‌گیرد، ایرساید می‌گویند.» در ادامه با ویژگی‌ ماشین‌هایی آشنا می‌شوید كه در منطقه ایرساید فرودگاه‌ها كار می‌كنند.

واحد تهویه هوا (Air Condition Unit)

دستگاهی است كه كار تهویه هوای هواپیما، زمانی كه روی زمین قرار دارد را انجام می‌دهد. این دستگاه با اتصال به هواپیما، باعث خنك یا گرم ‌شدن هوای داخل كابین می‌شود. این خودرو عمدتا با یك خودروی یدك‌كش حمل می‌شود.

واحد قدرت زمینی یا جی‌پی‌یو (Ground Power Unit)

دستگاهی است متصل به یك خودرو و هنگامی كه خلبان هواپیما را خاموش می‌كند، برای تامین برق مورد نیاز روشنایی داخل كابین یا قسمت‌های مختلف هواپیما از آن استفاده می‌كنند.

کامیون بالابر بلند كمیسر (Commissary High Lift Truck)

كامیون‌هایی كه غذا و كترینگ را در آن قرار می‌دهند. پشت این كامیون‌ها جك دارد و هنگامی كه كنار هواپیما قرار می‌گیرد. محفظه پشت كامیون بالا آمده و مماس با در هواپیما می‌شود. سپس در آن باز شده و غذا و كترینگ تحویل هواپیما می‌گردد.

کامیون سرویس بهداشتی (Lavatory Service Truck)

خودروی تخلیه فاضلاب هواپیماست. این خودرو مانند تانكرهای تخلیه فاضلاب است؛ لوله‌ای دارد كه به محل تخلیه فاضلاب هواپیما متصل می‌شود و فاضلاب هواپیما را تخلیه می‌كند.

خودروی پوش‌تراك یا توبارلس (Push Truck / Towbarless)

بعضی مواقع هواپیما در موقعیتی قرار گرفته كه امكان روشن كردن موتور و گردش هواپیما وجود ندارد در این مواقع از خودروی پوش‌تراك استفاده می‌شود كه آن را به جلو یا عقب می‌برد. مدیركل عملیات پرواز فرودگاه امام در این رابطه می‌گوید: «بعضی‌ وقت‌ها شما به عنوان مسافر در هواپیما نشسته‌اید و احساس می‌كنید هواپیما عقب عقب می‌رود، در واقع این هواپیما نیست كه دنده عقب می‌رود. بلكه خودروی پوش‌تراك با اهرمی كه به چرخ جلوی هواپیما متصل می‌شود، در حال جابه‌جا كردن هواپیماست».

خودروی پله مسافر پهن‌پیكر / باریك‌پیكر (Passenger Step Narrow Body / Wide Body)

پله‌هایی كه به بدنه هواپیما برای ورود یا خروج مسافر متصل می‌شود نیز معمولا روی ماشینی سوار است. خلبان سیف در این مورد می‌گوید: «هواپیماها به دو دسته پهن‌پیكر و باریك‌پیكر تقسیم می‌شوند. هواپیماهای باریك‌پیكر هواپیماهایی با رده متوسط مانند بوئینگ 737 و هواپیماهای پهن پیكر هواپیماهایی با رده بزرگ مانند هواپیمای 747 دوطبقه هستند.» مدیركل عملیات پرواز فرودگاه امام خمینی با اشاره به این‌ موضوع كه پله‌هایی كه به هواپیما متصل می‌شوند نیز دو نوع هستند؛ پله‌هایی كه سوار بر یك خودرو هستند و دارای جك برای بالا و پایین شدن هستند یا پله‌های ثابتی كه با یك خودرو كشیده می‌شوند و به بدنه هواپیما می‌چسبند، اضافه می‌كند: «معمولا در فرودگاه‌های بین‌المللی از پله‌هایی استفاده می‌شود كه سوار بر یک خودرو هستند و به وسیله جك بالا و پایین می‌شوند. دلیلش هم ایمنی هواپیماست، زیرا این پله‌ها را فرد هدایت‌كننده‌ای كه هدایت جك را به عهده دارد بالا و پایین می‌برد و باعث صدمه كمتری به بدنه هواپیما می‌شود.»

واحد استارت هواپیما (Air Starter Unit)

دستگاه تسهیل‌كننده استارت هواپیما را ایراستارتر یونیت می‌گویند. با توجه به این‌كه خود هواپیما قاعدتا باید دارای استارت باشد، از خلبان سیف در مورد زمان و نحوه به‌كارگیری از ایراستارتر یونیت پرسیدیم که این‌گونه پاسخ داد: «اگر بخواهیم از پاوریونیت هواپیما (APU) استفاده كنیم به موتور فشار وارد می‌شود و این دستگاه تسهیل‌كننده استارت هواپیماست كه برق كافی را به آن می‌رساند.» مدیركل عملیات پرواز فرودگاه امام خمینی با اشاره به این‌كه استفاده از ایراستارتر یونیت براساس درخواست خلبان پرواز یا نیروهای فنی مرتبط با آن پرواز انجام می‌شود، نیز اضافه كرد: «استفاده از ایر استارتر با لحاظ كردن عواملی مانند رطوبت هوا، فشار هوا، دمای هوا و شرایط پرواز قبلی هواپیما انجام می‌شود.»

ماشین نقاله (Conveyor Belt Self)

هواپیما دارای قسمتی به نام «بَگیج» است كه محفظه نگهداری بار آنجا قرار دارد. این محفظه‌ها بسته به نوع و اندازه هواپیما ممكن است به تعداد دو، چهار یا شش عدد باشد. كانویر بلت سلف، نقاله‌ یا كمربندی است كه روی خودرویی سوار شده و ارتفاع آن قابل تنظیم است. زمانی كه این خودرو كنار هواپیما قرار می‌گیرد، انتهای نقاله آن بالا آمده و مماس با درِ محفظه نگهداری بار می‌شود. سپس بار روی نقاله قرار گرفته و به پایین هدایت می‌شود و‌ در پایین نقاله نیروهای هندلینگ بار مسافر یا بار مورد تحویل در شهر مقصد را تحویل می‌گیرند.

خودروهای امداد و اطفای حریق (Rescue and Fire Fighting)

خودروهای اطفای حریق، همان خودروهای آتش‌نشانی است كه البته با خودروهای آتش‌نشانی شهری تفاوت زیادی دارد. این خودروها قدرت بالای پرتاب آب و مواد خاموش‌كننده آتش را دارند و زمانی كه سانحه‌ای ایجاد شود یا موقعیت اضطراری توسط برج مراقبت یا ایمنی‌زمینی فرودگاه به آتش‌نشانی مستقر در فرودگاه اعلام شود، در باند پرواز حاضر می‌شوند.

واحد برج ضدیخ (Deicing / Anti-icing Tower Unit)

خودروهایی است كه در زمستان و هنگامی كه هوا سرد است، برای پاشیدن ضدیخ روی بدنه هواپیما از آن استفاده می‌شود. این خودروها دارای اتاقكی مانند كابین هستند و شخصی كه در آن قرار می‌گیرد مسلط به بدنه هواپیماست تا برای ریختن مایع یخ‌زدا روی هواپیما تسلط كافی داشته باشد.

اتوبوس مسافران فرودگاه (Ramp Bus)

اتوبوس‌های حمل مسافر در هر فرودگاهی وجود دارد. خلبان سیف در این مورد توضیح می‌دهد: «بعضی از مواقع برای جابه‌جایی مسافر از ترمینال به هواپیما از جت‌وی یا پل تلسكوپی استفاده می‌شود كه این به موقعیت پارك هواپیما و موجود بودن جت‌وی در فرودگاه بستگی دارد. اما در باقی مواقع كه محل پارك هواپیما دورتر از ترمینال یا محل وجود پل تلسكوپی باشد یا جت‌وی در فرودگاه موجود نباشد، مسافران با اتوبوس جابه‌جا می‌شوند.»

از مدیركل عملیات پرواز فرودگاه امام خمینی پرسیدیم چرا برخی مواقع با وجود نزدیكی هواپیما به ترمینال بازهم از اتوبوس استفاده می‌شود در حالی كه مسافر با دو سه دقیقه پیاده‌روی می‌تواند به هواپیما برسد كه او در پاسخ گفت: «این یك بحث امنیتی است و قانون می‌گوید به خاطر مسائل امنیتی به هیچ‌ عنوان نباید مسافر از ترمینال تا هواپیما با پای پیاده برود.» او اضافه می‌كند اتوبوس یا هر خودرویی در فرودگاه مسیر تعیین‌شده‌ای برای ورود به ایرساید دارد و حق این‌ را ندارد كه مسیر خود را كوتاه‌تر كند.

مرا دنبال کنید (Follow Me)

مرا دنبال کنید، ‌خودرویی است كه هواپیما را به محل پارك خودش هدایت می‌كند. سیف در مورد خودروی فالو می ‌توضیح می‌دهد: «در هر فرودگاهی محل‌هایی به نام پارك پوزیشن وجود دارد كه محل پارك هواپیماست. وقتی هواپیما فرود می‌آید به دلیل شرایط جوی یا این‌كه ممكن است خلبان اطلاعات كافی از آن فرودگاه نداشته باشد، خودرویی به نام «مرا دنبال كنید» یا «فالو می» جلوی هواپیما قرار می‌گیرد و هواپیما را به محل پارك خودش هدایت می‌كند. به شخصی كه هدایت این خودرو را به عهده دارد، مارشالر می‌گویند.»

كامیون برف‌خور (Snow Blower Truck)

هنگامی كه حجم برف در سطوح پروازی كم باشد، از این خودرو استفاده می‌شود كه برف را جذب خود كرده و به اصطلاح آن را می‌خورد تا سطوح پاك شود.

كامیون رفتگر (Sweeper Truck)

خودروی جاروكننده سطوح پروازی است. از این خودرو برای جارو كردن و زدودن زباله‌هایی كه باد به سطوح پروازی منتقل می‌كند، استفاده می‌كنند.

البته ده‌ها خودروی دیگر نیز كار هندلینگ در فرودگاه‌ را انجام می‌دهند كه بسته به درجه‌بندی فرودگاه‌ها تعداد و نوع آنها متغیر است. خلبان سیف در پایان یادآور می‌شود که هر فرودگاهی براساس بین‌المللی بودن یا نبودن، تعداد پروازها و همچنین مدل هواپیماهایی كه در آن نشست و برخاست می‌كنند، به درجه‌بندی‌های مختلفی قسمت می‌شوند. تعداد خودروهایی كه در هر فرودگاه باید به كار گرفته شود، براساس این درجه‌بندی در كتاب قوانین و مقررات فرودگاهی تعیین شده است.

مهدی یکه سادات / دانش / روزنامه جام جم