معرفی کتاب صلح امام حسن (علیه السلام)

معرفی کتاب

به گزارش جام جم آنلاین به نقل تاریخی ، شیخ راضی آل یاسین، فرزند شیخ عبدالحسین بن شیخ باقر از علما و محققان و مورخان نجف بود كه به سال 1314.ق متولد شد و در 15 ذی قعده سال 1372.ق یعنی درست سال انتشار كتابش "صلح‌الحسن" درگذشت. وی پیش از آن افزون بر "دیوان" كتابی نیز با عنوان "تاریخ‌الكاظمیه فی‌القدیم والحدیث" و كتابی با عنوان "اوج‌البلاغه" در خطبه‌های امام حسن و امام حسین(علیه السلام)" تألیف كرد. اصولاً خاندان آل یاسین یكی از خاندان‌های علمی بزرگ نجف است كه نه تنها شیخ راضی بلكه عالمان، فقیهان و مورخان برجسته‌ی دیگری هم داشته و دارد.

به هر روی، برای متن عربی كتاب صلح‌الحسن در سال 1372ق/1953 توسط استاد بی‌مانند و انقلابی بزرگ مرحوم "سیدشرف‌الدین عاملی" مقدمه‌ای عالمانه نوشته شد؛ مقدمه‌ای كه هم شامل اشاراتی در باره‌ی مؤلف و هم مروری بر دیدگاه‌های طرح شده در آن درباره‌ی امام مجتبی علیه‌السلام بود. این مقدمه چندان فاضلانه بود كه مترجم فارسی كتاب، با بودن آن دیگر نیازی به شرح و بسط مقدمه‌ی خود ندید و همان را با قلم شیوای خود ترجمه كرده و در آغاز كتاب نهاد. نفس توجه مرحوم شرف‌الدین به این اثر خود گویای اعتباری است كه كتاب یاد شده در پرداختن به این موضوع مهم دارد.

مترجم (آیت الله العظمی خامنه ای) در مقدمه‌ی كوتاه خود اشاره كرده است كه پیش از ترجمه‌ی این اثر "در فكر تهیه‌ی نوشته‌ای در تحلیل موضوع صلح امام حسن بودم و حتی پاره‌ای یادداشت‌های لازم را نیز گرد آورده بودم؛ ولی امتیازات فراوان این كتاب مرا از فكر نخستین بازداشت و به ترجمه‌ی این اثر ارزشمند وادار كرد."

این ایده‌ی جالبی است كه مع‌الأسف در بسیاری از اوقات در پژوهش‌های جاری مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد. وقتی اثری محققانه هست كه ترجمه شود و یا مهم‌تر در همین فارسی، آثاری هست كه خلاء پژوهشی در یك موضوع را پر كند، دیگر چه نیازی هست كه كسانی وقت صرف كرده و بسا آثار ضعیف‌تر عرضه كنند!؟ صد البته،‌ در جامعه‌ای كه به پژوهش احترام می‌گذارد، كمتر این اتفاق روی می‌دهد.

متن عربی كتاب در 400 صفحه ارائه شده و فارسی آن در 546 صفحه. یكی از دلایل این امر- فارغ از آن‌كه نثر فارسی به‌خصوص وقتی وظیفه‌ی ترجمه را بر عهده دارد، قدری طولانی‌تر از موارد مشابه عربی خواهد شد- چاپ زیبای آن و صفحه‌بندی و چینش سطور و عناوین و سرفصل‌هاست كه حاكی از دقتی است كه در چاپ این اثر وجود داشته است.

شاید انتخاب یك عنوان افزوده بر نام كتاب، گویای ذوق ادبی مترجم باشد. "صلح‌الحسن" به "صلح امام حسن" ترجمه شده و در عین حال عنوان ادیبانه‌ی دیگری ذیل آن آمده است: "پرشكوه‌ترین نرمش قهرمانانه تاریخ".

روشن است كه كاربرد قلم ادیبانه برای شرح حماسه‌های نظامی و نبردهای تند و تیز آسان است، اما در بیان حادثه‌ای كه به صلح انجامیده، می‌بایست توانی دو چندان برای تبیین آن با استفاده از جملات و تعابیر به‌كار برد. این كاری است كه هم در متن عربی و هم فارسی به خوبی انجام شده است.

آنچه گفته شد نباید ما را از این نكته غافل كند كه نویسنده، محققانه از متون تاریخی بهره گرفته و با رعایت اصول پژوهش، كار بررسی این مقطع از تاریخ شیعه را به انجام رسانده است.

مرور بخشی از کتاب :

"بعدها كه ساده‌دلی و سطحی‌نگری بلای جان مورخان شد و در هرآنچه از تاریخ اسلام فراهم آوردند اثر گذارد، این افسانه‌ی ساختگی نیز رنگ حقیقت و واقعیت گرفت. گروهی كه در اقلیت بودند زبان از یاوه‌‌گویی نگاه داشتند، ولی بعضی پا را از حقیقت فراتر نهاده و دچار خبط و آشفته‌گویی شدند كه گفتند حسن، خود نیز صریحاً به بیعت اعتراف كرده است! (ص 372)."

نتیجه گیری :

بدون تردید باید گفت این كتاب همچنان اثری ارجمند و محققانه درباره‌ی این مقطع از تاریخ شیعه بوده و پاسخگوی بیشتر پرسش‌هایی است كه بسا در این زمینه در اذهان جوانان و دوستداران تاریخ اهل بیت(علیهم السلام) پدید آید؛ اما به‌نظر می‌رسد این كتاب تاكنون آنچنان كه باید و شاید به‌صورت مردمی توزیع نشده و در انحصار نویسندگان خاص باقی مانده است. این مظلومیتی مضاعف برای امام مجتبی علیه‌السلام است. مؤلف به موضوعاتى پرداخته كه در كتب مشابه به آنها كمتر توجه شده و موضوع صلح امام حسن علیه السلام و علت و عوامل آن را به خوبى بیان مى كند.