طمعكارند، نه غربزده

اما مساله‌ای كه بیش از همه در مورد آن صحبت شده، هجمه فرهنگی‌ای است كه كتاب‌های ترجمه به نسل نوپای ما وارد می‌كند و ترسی كه از مستعمره‌شدن كودكان در حوزه فرهنگی ایجاد شده است.

این مساله كه كتاب كودك در دوره‌ای از زندگی خوانده می‌شود كه شخصیت و شناخت كودك در حال شكل‌گیری و رشد است، بنابراین بسیار مهم است چه نوع جهان‌بینی و محتوایی از طریق آن به كودك القا می‌شود، به جای خود كاملا درست است، اما مشكل اصلی در این باره، نه مترجم و مؤلف كه چیزی به نام بنگاه نشر است.

از آنجایی كه بیشتر بنگاه‌‌های نشر - و نه همه آنها - تبدیل به بنگاه‌های اقتصادی شده‌اند، لذا آنچه از آن به نام پروپاگاندای فرهنگ غربی نام برده می‌شود به واقع چیزی نیست جز تجارت كالایی كه سود بیشتری دارد و باتوجه به این‌که فرهنگ در انتهای فهرست اهداف این بنگاه‌ها قرار می‌گیرد، بالطبع برای رسیدن به سود بیشتر مجبور به استفاده ترجمه به جای تالیف هستند.

اما چرا كتاب ترجمه‌ شده سود بیشتری دارد؟ برای رسیدن به پاسخ این مهم باید بدانیم موضوعات متمایزكننده ترجمه نسبت به تألیف در دو بخش اصلی خلاصه می‌شود:

‌ حق‌الترجمه و حق‌التألیف: در قرارداد مؤلف با ناشر، ناشر متعهد می‌شود علاوه‌بر حق‌التألیف، در ازای هر دوره چاپ مجدد، مبلغی به مؤلف پرداخت كند اما در ترجمه، بیشتر ناشران به مثابه بنگاه‌های اقتصادی، كتاب پرفروشی را انتخاب كرده و سفارش ترجمه آن را به مترجم  - و نه الزاما مترجم كتاب كودك - در ازای مبلغی می‌دهند كه معمولا مبلغ چشمگیری نیست و ضمنا پرداخت هزینه برای هر دوره چاپ نیز دیگر لزومی ندارد، چراكه خود ناشر سفارش ترجمه را داده و صاحب اثر ناشر است.

‌ تصویرگری: تصویرگری برای كتاب تالیفی هزینه بالایی دارد، چراكه هنرمند تصویرگر می‌بایست با خواندن متن نسبت به خلق تصاویر مرتبط با آن اقدام كند اما در بنگاه‌های اقتصادی یادشده تنها با یك اسكنر تصویر كتاب اصلی را برای ترجمه آن استفاده می‌كنند. در پاره‌ای از موارد دیده شده كه ناشر حتی حاضر به پرداخت هزینه برای طرح جلد نیز نبوده و عینا طرح جلد كتاب خارجی را برای ترجمه آن نیز استفاده می‌كند.

البته نباید از نظر دور داشت كه ترجمه امری لازم است، اما مشكل در این است كه چارچوب و منظومه فكری مناسبی برای نشر حوزه كودك تعریف و اجرایی نشده است. در نتیجه این‌گونه ناشران، در واقع به تنها چیزی كه نمی‌اندیشند فرهنگ است، چه رسد به پروپاگاندای فرهنگی برای ترویج فرهنگ غرب.

مهدی یكه‌ سادات - روزنامه جام‌جم