درمان واریس مری ( التهاب عروق مری) با متوقف کردن خونریزی رگهای مری

Esophagus: مری

esophageal varices: واریس مری

liver with cirrhosis: کبد دچار سیروز

spleen: طحال

portal vein: سیاهرگ باب کبد

به گفته متخصص گوارش دکتر رضادوست مری حلق و معده را از طریق یک لوله دراز به یکدیگر متصل می­کند. التهاب در رگ­های مری واریس مری نامیده می­شود. از آنجا که رگ­های بزرگ شده بسیار نزدیک به پوشش داخلی مری قرار دارند، به شدت مستعد پارگی و خونریزی شدید می­شوند. خونریزی نمی­تواند به خودی خود متوقف شود و نیاز به درمان دارد. داروها و درمان­های مختلفی برای کمک به درمان خونریزی رگ­ها، وجود دارند.

متوقف کردن خونریزی اولین هدف در درمان واریس مری است. رخ دادن مجدد خونریزی پس از درمان بیشتر رایج است.

علت ایجاد واریس مری

سیاهرگ ورودی، خون را از چندین اندام در دستگاه گوارش، به داخل کبد منتقل می­کند. واریس مری، نتیجه مستقیم فشار خون بالا در سیاهرگ ورودی پورتال است. این وضعیت فشار خون شریانی نامیده می­شود که باعث ایجاد لخته خون در رگ­های خونی، از جمله رگ­های خونی درون کبد می­شود. رگ­ها به علت افزایش جریان خون شروع به بزرگ شدن و تورم می­کنند.

سیروز شایع­ترین علت فشار خون شریانی است. سیروز، یک زخم شدید کبدی است که به علت عفونت­های جدی مانند هپاتیت به وجود می­آید. یکی دیگر از علل بالقوه فشار خون شریانی، ترومبوز وریدی است، وضعیتی که به لخته شدن خون در داخل رگ اطلاق می­شود. در برخی موارد علت فشار خون شریانی ناشناخته است و به عنوان فشار خون شریانی ایدئوپاتیک شناخته می­شود.

علائم

فشار خون شریانی اغلب هیچ علائمی ندارد. گاهی اوقات اولین بار زمانی که واریس خونریزی می­کند، کشف می­شود. هنگامی که خونریزی قابل توجهی رخ می­دهد، فرد اغلب مقدار زیادی خون استفراغ می­کند. افراد مبتلا به خونریزی زیاد، احساس سرگیجه می­کنند و ممکن است هوشیاری خود را از دست بدهند.

بعضی افراد در دوره­های طولانی­تر، خون کمتری از دست می­دهند، و به جای استفراغ کردن خون آن را می­بلعند. ممکن است مدفوع این افراد حاوی خون قرمز یا تیره باشد. افراد مبتلا به واریس مری ناشی از سیروز معمولا علائم دیگری مرتبط با بیماری کبد دارند.

تشخیص

برای تشخیص واریس مری، پزشک یک معاینه فیزیکی انجام می­دهد و درباره علائم بیمار از او سوال می­پرسد. آنها همچنین ممکن است برای تایید تشخیص، از یک یا چندتا از آزمایش­های زیر استفاده کنند:

• آزمایش­های خون: برای ارزیابی تعداد گلبول­های خون و عملکرد کبد و کلیه مورد استفاده قرار می­گیرد. در این صورت به پزشک متخصص اورولوژی ارجاع داده می شوید.
• اندوسکوپی معده :در این روش، یک دوربین کوچک دارای لامپ، در داخل دهان قرار می­گیرد و از طریق مری، درون معده و ابتدای روده کوچک را بررسی می­کند. این دستگاه برای بررسی دقیق­تر رگ­ها و اندام­های بزرگ شده مورد استفاده قرار می­گیرد. همچنین می­تواند برای نمونه برداری از بافت­ها و درمان خونریزی نیز استفاده شود.
• تست­های تصویربرداری مانند اسکن­های CT و :MRIاین روش­ها برای بررسی کبد و اندام­های شکمی و بررسی جریان خون در داخل و اطراف این اندام­ها مورد استفاده قرار می­گیرند.

درمان‌ها

درمان­هایی که شامل کاهش فشار خون شریانی بالا می­شوند، می­توانند باعث کاهش ایجاد واریس مری شوند. چنین درمان­هایی، درمان­های پیشگیرانه نامیده می­شوند. هدف اصلی این درمان­ها این است که از پارگی رگ­ها و خونریزی واریس جلوگیری کنند. همانطور که خونریزی، وضعیتی بسیار جدی و تهاجمی در واریس­های مری است، درمان واریس­ها و متوقف کردن موثر خونریزی رگ­ها به وسیله یک درمان یا ترکیبی از عمل­های درمانی نیز بسیار مهم است.

موارد زیر روش­های پیشگیری و درمان معمول برای واریس­های مری هستند:

کاهش فشار درون سیاهرگ باب کبد توسط دارو

فشار خون بالا در رگ­های باب کبد توسط مسدود کننده­های بتا، کاهش می­یابد و این دارو احتمال خونریزی را کاهش می­دهد. بعضی از مسدود کننده­های بتا که برای درمان فشار خون بالا به کار می­روند، نادولول و پروپرانولول هستند.

بستن نوار آلاستیک

رویکرد آندوسکوپی لجستیک باند برای بیماران مبتلا به واریس مری انجام می­شود. در این روش از طریق آندوسکوپی ، برای جلوگیری از خونریزی، یک نوار کوچک الاستیک در رگ­های بزرگ شده گره زده می­شود. این روش مؤثر و ایمن بوده و بعد از انجام آن، خونریزی دوباره کمتر اتفاق می­افتد.

داروهای فارموکولوژیک

پس از عبور از وضعیت خونریزی، جهت کاهش سرعت جریان خون از اندام­های داخلی به سمت سیاهرگ­ها معمولا داروهای فارموکولوژیک مانند اکتروتاید به همراه آندوسکوپی برای بیمار تجویز می­شوند. به طور کلی این داروها برای پنج روز متوالی پس از خونریزی داده می­شوند. همچنین، بلافاصله پس از تشخیص خونریزی در واریس مری، داروهای تنگ کننده رگ داده می­شوند. ترلیپرسین یک وازوپرسین مصنوعی است که در صورت خونریزی حاد واریسی به درون رگ تزریق می­شود.

انتقال خون

جایگزینی خون برای حفظ حجم استاندارد خون در فرد ضروری است زیرا ممکن است از طریق خونریزی واریسی، خون زیادی از دست داده باشد. انتقال خون برای بیماران دچار خونریزی شدید انجام می­شود. آنتی بیوتیک­های پیشگیری کننده برای جلوگیری از عفونت باکتریایی که در هنگام خونریزی اولیه و خونریزی مجدد اتفاق می­افتد استفاده می­شوند.

درمان اندوسکوپی

درمان آندوسکوپی درمان اصلی برای مدیریت واریس مری و سیروز کبدی است. این درمان می­تواند به عنوان درمان پیشگیرانه اولیه و ثانویه استفاده شود. پیوند آندوسکوپی واریسی تا زمانی که واریس از بین برود، انجام می­شود و این روش، اثر واریس در دیواره داخلی مری را کاهش می­دهد. با این حال، این درمان­ها جریان خون در سیاهرگ­ها را کاهش نمی­دهند.

آندوسکوپی اسکلروتراپی تزریقی درمان دیگری است که برای درمان واریس­ها، لخته خونی در رگ ایجاد می­کند. این تکنیک عوارض مضر و خطرناکی را به دنبال دارد.

جلوگیری از جریان خون

جریان خون با عبور از سیاهرگ­ها مجددا برگشت داده می­شود. این امر می­تواند با تکنیکی که شانت پورت سیستمیک کبدی درون عروقی (TIPS) نامیده می­شود و با قرار دادن یک استنت، کبد و قلب را به یکدیگر متصل کند. این امر باعث کاهش فشار داخل وریدهای پورتال می­شود زیرا خون توسط این استنت­ها به قلب منتقل می­شود. از این رو، خونریزی در واریس­های مری پایان می­یابد.

اگرچه عمل TIPS به کاهش فشار رگ پورتال کمک می­کند، باعث ایجاد تاثیرات مضر شدید مانند نارسایی کبدی و روان پریشی می­شود. این تاثیرات ناشی از عدم تصفیه توکسین توسط استنت­ها هستند که می­تواند از طریق خون به سایر قسمت­های بدن منتقل شود. از این رو، TIPS به عنوان یک درمان محدود برای بیمار مورد استفاده قرار می­گیرد تا زمانی که کبد اهدایی برای پیوند کبد در دسترس باشد. در صورت خونریزی مجدد، درمان­های پیشنهادی شامل تزریق بتا بلوکرها و روش بستن الاستیک برای جلوگیری از خونریزی بیشتر است.

پیوند کبد

پیوند کبد بهترین روش ممکن برای افراد مبتلا به بیماری کبدی شدید است. با وجودی که عمل پیوند در طول سال­ها موفق بوده است، دسترسی به کبد اهدایی کم است و بیماران باید برای پیوند به میزان قابل توجهی صبر کنند.

نجات درمانی

در صورت بی­نتیجه بودن کنترل و خونریزی مجدد، نجات درمانی با تامپوند بالون یا TIPS مورد نیاز است. در این درمان، ناچارا خونریزی در مری تحت کنترل اندوسکوپیک قرار می­گیرد، که به طور موثری عود خونریزی در واریس مری پس از درمان را کنترل می­کند.

پیشگیری
بهترین راه برای جلوگیری از واریسهای مری این است که علت اصلی را برطرف کنید. اگر فردی مبتلا به بیماری کبد باشد، باید اقدامات پیشگیرانه زیر را برای کاهش خطر ابتلا به واریس­های مری در نظر بگیرد:

• یک رژیم غذایی سالم داشته باشید که عمدتا از نمک کم، پروتئین زیاد، غلات کامل، میوه­ها و سبزیجات تشکیل شده است.
• حفظ وزن سالم
• کاهش خطر ابتلا به هپاتیت با تمرین رابطه جنسی سالم. سوزن یا تیغ را به اشتراک نگذارید، و از تماس با خون و دیگر مایعات بدن فرد آلوده اجتناب کنید.