نمره دستگاه دیپلماسی در امتحان سوریه

وزارت خارجه در قضیه سوریه کارنامه روشنی ندارد
جعفر قنادباشی
کارشناس مسائل سیاست خارجی
بررسی‌ها نشان می‌دهد بعد از وقوع بحران سوریه و تحولاتی که بیشترین همکاری‌های عملی را طلب می‌کرده، وزارت خارجه ایران کمترین نقش را داشته است. این مساله البته به سوریه هم محدود نمی‌شود بلکه در برخی کشورها تا مدت‌ها سفیر نداشتیم. چنین رویکردی باعث ایجاد این تصور شد که وزارت‌خارجه در دولت‌های یازدهم و دوازدهم عزمی برای گسترش روابط ایران و سوریه و بهره‌برداری از ظرفیت‌ها به صورت شایسته ندارد. نکته دیگر این‌که وزارت خارجه در دوران آقای ظریف همه تلاش خود را معطوف به روابط با کشورهای غربی به‌ویژه در قضیه برجام کرده و کوششی برای برقراری روابط با کشورهای جهان سوم ندارد. حال آن‌که تا قبل از آن ایران میان اعضای سازمان غیرمتعهد از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود و این کشورها حق غنی‌سازی ما را دو بار به رسمیت شناختند، اما وزارت خارجه فعلی از این فرصت استفاده نکرد. سوریه، هم یکی از اعضای سازمان کشورهای غیر متعهد و هم یکی از کشورهای اسلامی است اما وزارت خارجه کمترین تلاش را برای برقراری ارتباط با این کشور داشت. بنابراین به‌رغم نیازهای فراوانی که برای برقراری ارتباط بیشتر با سوریه در عرصه‌های دیپلماسی رسمی و عمومی وجود دارد وزارت خارجه سوابق روشنی از خود نشان نداده و عقب‌تر از ارگان‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط در این زمینه عمل کرده است.

عدم اشراف اطلاعاتی وزارت خارجه بر موضوع سوریه
پرویز سروری
نماینده پیشین مجلس
آخرین رفتار ظریف نشان می‌دهد که وزیر خارجه شناخت دقیقی از منطقه و مسائل پیش‌آمده ندارد و اساسا وزارت خارجه ظاهرا بین فرصت‌ها و تهدیدها معکوس عمل می‌کند چرا که در جشن پیروزی‌های جبهه مقاومت با رفتار غیرقابل توجه خود به نوعی کام شیرین مردم و اصحاب مقاومت را تلخ کرد و باعث شد بهترین دستاویز در اختیار عناصر مخالف با انقلاب قرار گرفته و رژیم صهیونیستی و آمریکایی‌ها به جای پوشش اخبار ورود بشار اسد به تهران، استعفای ظریف را پوشش دهند.
در چنین شرایطی که مقاومت و مردم ایران به شادی مشغول بودند آقای ظریف در عمل تمرکز اخبار را در دنیا از حضور اسد در تهران به استعفای خود منتقل کرد. چنین رفتارهایی نشان می‌دهد که وزارت خارجه تحلیل درستی از فرصت‌های منطقه و انقلاب ندارد.
رفتار آقای ظریف نشان می‌دهد اشراف اطلاعاتی وزارت خارجه بر فرصت‌ها بسیار ناقص بوده و عملکردشان براساس همین اطلاعات شکل گرفته و باعث شده است ظرفیت‌سازی لازم از این فرصت‌های شکل گرفته ایجاد نشود.

حضور کمرنگ دستگاه دیپلماسی در بحران سوریه
حسن هانی‌زاده
کارشناس مسائل منطقه
سفر بشار اسد، رئیس‌جمهور ‌سوریه به تهران در شرایطی صورت گرفت که سوریه در آستانه ورود به مرحله جدیدی از ثبات و آرامش است. این سفر از چند جهت حائز اهمیت است. حضور اسد در تهران که برای تبریک 40 سالگی انقلاب و تشکر از ایران به‌واسطه حمایت از دولت و ملت سوریه آمده بود بیش از آن‌که جنبه سیاسی داشته باشد جنبه نظامی و امنیتی داشت.
شرایط سوریه و برخی کشورهای منطقه به گونه‌ای است که نقش دستگاه دیپلماسی ایران در مناسبات با آن کشورها کمرنگ است و خیلی موثر نیست.
با توجه به این‌که بسیاری از این موضوعات جنبه‌های امنیتی و نظامی دارد خارج از نگاه و حوزه مسؤولیت وزارت خارجه است. عراق،‌ سوریه، افغانستان و لبنان کشورهایی هستند که وضعیت خاصی دارند و دستگاه دیپلماسی چندان موثر نیست؛ بلکه نهادهای دیگری به عنوان سیاستگذار در این حوزه‌ها فعالند. بنابراین عملکرد دستگاه دیپلماسی ایران در سوریه خیلی پررنگ نیست به اعتبار این‌که سوریه شرایط عادی ندارد و شرایط جنگی است و از این رو هماهنگی‌هایی میان دستگاه دیپلماسی و نهادهای دیگر در رابطه با سوریه وجود دارد.
با این وصف، نقش دستگاه دیپلماسی بعد از بحران سوریه کمرنگ شد و گرچه در روزگاری که در سوریه جنگ نبود دستگاه دیپلماسی در تحکیم روابط میان تهران و دمشق نقش موثری داشت، اما بعد از شروع بحران این کشور، قطعا شرایط برای ورود دستگاه دیپلماسی وجود ندارد و اگر وضعیت به حالت سابق برگردد آن‌گاه وزارت خارجه پررنگ‌تر عمل خواهد کرد.

باید فعال تر عمل می‌کردیم
محمدحسن آصفری
نماینده پیشین مجلس
وزارت خارجه در مورد موضوع سوریه رفتاری همسو و همپای کشورهای درگیر در بحران سوریه از خود بروز نداد، در حالی که انتظار داشتیم در زمانی که جبهه مقاومت از طریق عملیات نظامی کار خود را دنبال می‌کند جریان دیپلماسی نیز فعال‌تر در این حوزه حضور داشته باشد، همچنین در نشست‌هایی که تحت عنوان سوری- سوری برگزار شد، حضور وزارت خارجه بسیار کمرنگ
بوده است.
رفتار وزارت خارجه علی‌رغم تاکیدات رهبری و مجلس مبنی بر ورود بیشتر به موضوع سوریه چندان قابل تحسین نیست و وزارت خارجه نتوانست رفتار دیپلماسی شایسته‌ای در سوریه داشته و در این حوزه اثرگذار باشد.
به ویژه در مقایسه با روسیه که این کشور اقدامات خوبی در سوریه انجام داد و هزینه‌هایی متقبل شد، اما در عین حال در زمان فعلی و دوران سازندگی سوریه بهره‌گیری لازم را از آن دارد، ما نیز باید فعال‌تر برخورد کنیم.

هماهنگی کامل در عرصه‌های سیاسی و میدانی
حسین شیخ‌الاسلام
سفیر پیشین ایران در سوریه
دستگاه دیپلماسی ما در ماجرای سوریه به‌خوبی در حال ایفای نقش است و بلاشک در تمامی افتخارات و پیروزی‌ها و دستاوردهایی که به‌صورت میدانی و سیاسی نصیب ایران شده جایگاه دستگاه دیپلماسی ما مشخص است.
همچنین کامیابی‌های میدانی در بحران سوریه و تبدیل آن به پیروزی سیاسی ناشی از نقش اساسی دستگاه دیپلماسی است و این مساله نشان می‌دهد در این عرصه به خوبی این نهاد وظایف خود را انجام داده است. بدون تردید مذاکرات آستانه، اقدام باارزشی است و اداره آن در اختیار وزارت خارجه است و نقش بارزی در تحولات سوریه دارد. بنابراین این شبهه که میان وزارت خارجه و سایر نهادهای مرتبط با موضوع سوریه شکافی وجود دارد اساسا وجهی ندارد و اگر این هماهنگی‌ها در عرصه‌های میدانی و سیاسی وجود نداشت چنین موفقیت‌هایی به‌دست نمی‌آمد.