امنیت زیر سایه صفر و یک‌ها

از همان ابتدا که فرزندان ما شروع به زیستن می‌کنند، همیشه به این فکر می‌کنیم چه مسیری را باید طی کنند تا آینده‌ای ضمانت‌شده در انتظار آنها باشد. اینجاست که در روزگار مدرسه و به‌خصوص متوسطه اول و سال نهم، بحث انتخاب شاخه و سپس رشته مطرح می‌شود؛ بحثی که خیلی‌ها را به تکاپو می‌اندازد تا از همین امروز به فکر آینده فرزندان خود باشند. می‌دانیم این انتخاب برای همه کاری سخت است اعم از والدین و دانش‌آموزان و مشاوران و معلمان. عبدالرسول عمادی،‌ رئیس سابق مرکز سنجش آموزش و پرورش که تا همین بهمن‌ماه نیز در این سمت ایفای نقش می‌کرد، در این باره به ما می‌گوید: در این برهه، یعنی سال نهم، شما ابتدا باید بین سه شاخه نظری، کارودانش و حرفه‌ای انتخابی داشته باشید.
در نظری، سه انتخاب تجربی و ریاضی و انسانی دارید. در فنی و حرفه‌ای نیز با حداکثر 40 انتخاب روبه‌رو هستید. در کارودانش نیز حدود 160 انتخاب. بدیهی است که، انتخابی درست بین این همه تنوع کار سختی است. از آن‌جا که نظام آموزشی ما محفوظاتی و نظری است، دانش‌آموزان و والدین سرگیجه می‌گیرند و نمی‌دانند که باید چه کار کنند؛ چون پیش از این تجربه‌ای در این زمینه کسب نکرده‌اند.

یک سال کافی نیست
عمادی، از یک سو بحث هدایت تحصیلی را یک امر دنباله‌دار می‌داند که باید از سال‌ها پیش شروع شود و زمان یک سال برای آن کافی نیست. از سوی دیگر معتقد است در آموزش و پرورش‌ باید با تنوع محیط‌های یادگیری هم روبه‌رو باشیم؛ امری که تازگی‌ها در حال جدی گرفته شدن است، ولی هنوز به اندازه کافی جدی گرفته نشده است. خود او نیز اشاره می‌کند یک دختر محصل در مقطع هشتم داشته و از الان می‌دانند باید کدام رشته را انتخاب کند؛ چرا که از سال‌ها پیش در این زمینه به طور مرتب با هم صحبت کرده‌اند. در ضمن اشاره می‌کند در این زمینه، برایشان نگاه اجتماعی به رشته‌ها و پولسازی و ... مهم نیست و مهم، انتخاب درست طبق علاقه و استعداد است.

این تضاد جالب
مهم‌ترین بحث در انتخاب رشته را باید به استعداد و علاقه‌مندی‌ها و نیز تا حدودی وضعیت بازار کار امروز و آینده مرتبط دانست. به این نسبت، مهم‌ترین سوال بعدی والدین، وضعیت رشته‌های پرکار و بیکار خواهد بود. در این مورد گزارش‌ها و ادعاهای زیادی وجود دارد. از نگاه پژوهشکده آمار ایران، رشته حفاظت محیط‌زیست با ۴۹درصد، علوم رایانه با ۴۰درصد، هنر با ۲۷درصد، معماری و ساختمان‌سازی با ۲۶درصد، فیزیک با ۲۲درصد، علوم زیستی با ۲۲درصد، رشته کشاورزی با ۲درصد، رشته حقوق با ۲۲درصد، حرفه‌های مهندسی با ۲۱درصد، علوم اجتماعی و رفتاری با ۲۰درصد، بازرگانی و علوم اجتماعی با ۲۰درصد، دامپزشکی با ۱۹درصد، خدمات پزشکی با ۱۹درصد و ریاضیات و آمار با ۱۸درصد بیکارترین رشته‌های دانشگاهی ایران لقب گرفته‌اند. تضاد جالب این آمار، در آن است که رشته‌هایی چون علوم رایانه را، هم باید جزو مولدترین شغل‌ها با بیشترین درخواست‌ها و هم جزو بیکارترین رشته‌ها بدانیم. چرا؟ چون بازار کار خوبی دارند، پس افرادی زیادی هم به سمت و سوی آنها می‌روند. در گزارش‌ها و نوشته‌های دیگر، همچنین از رشته‌های کامپیوتر، مدیریت ام‌بی‌ای، مدیریت بازرگانی، مدیریت گرایش بیمه، علوم آزمایشگاهی، داروسازی، دندانپزشکی، کاردرمانی و فیزیوتراپی و عموماً رشته‌های پزشکی به عنوان درآمدزاترین رشته‌های دانشگاهی صحبت شده است.

برنامه‌نویسی بدون اجبار اضافه
بعد از این مقدمه‌چینی‌ها، انحصاراً به رشته برنامه‌نویسی می‌رسیم. این روزها دانش‌آموزان و نوجوانان زیادی هستند که کارهایی شبیه کدنویسی، طراحی نرم‌افزار، توسعه نرم‌افزار و ... را انجام می‌دهند. این کارها عموماً در حوزه برنامه‌نویسی جای می‌گیرند. با توجه به گستره استفاده از رایانه‌ها و تلفن‌های همراه هوشمند و نیز آماری که درباره آینده استفاده از این تکنولوژی‌ها ارائه می‌شود، هر کسی به این نتیجه طبیعی و بدیهی می‌رسد که رشته‌های مرتبط با برنامه‌نویسی، امروز و فردا و در آینده، جایگاه خوبی خواهند داشت. این روزها بخشی از والدین از علاقه فرزندان خود به نرم‌افزارهای خاص و نیز برنامه‌نویسی صحبت می‌کنند. در مورد آینده برنامه‌نویسی و علاقه فرزندان، باید به دو نکته اشاره داشت؛ نکته اول، این است که هیچ اجباری نباید در میان باشد. برنامه‌نویسی رشته‌ای خاص و ریاضی‌وار و نیازمند تمرکز و تفکر بالاست. اگر علاقه‌ای در میان نباشد، حتماً فرزندان شما در میانه راه این رشته را رها خواهند کرد.

نتیجه یک نظرسنجی سراسری
نکته مهم بعدی، هوشمندی در طی این مسیر است. طبیعی است که هر رشته‌ای در برنامه‌نویسی، آینده درخشانی نخواهد داشت. در این مورد، نگاهی به گزارش تحقیقی جاب‌ویژن، نمایشگاه کار دانشگاه شریف، می‌اندازیم. این گزارش، نتیجه یک نظرسنجی سراسری از میان برنامه‌نویسان و بر اساس داده‌های واقعی صورت گرفته است. در این نظرسنجی جاب ویژن، نزدیک به 1307 برنامه‌نویس شرکت داشته‌اند. حاصل این نظرسنجی نیز، اطلاعات جالبی به شما می‌دهد؛ درباره آینده و درآمد و وضعیت برنامه‌نویسی در ایران.

عوامل اثرگذار بر درآمد برنامه‌نویسان
در این نظرسنجی، جنسیت برنامه‌نویسان، میزان ارشدیت آنها در سازمانی که در آن سرگرم کار هستند، رسمی یا آزادکار بودن آنها و نیز سابقه کارشان و همچنین نوع زبان برنامه‌نویسی انتخاب شده، جزو عوامل اثرگذار در درآمد این گروه بوده‌اند. درآمد متوسط برنامه‌نویس‌ها دو میلیون و 930 هزار تومان بوده است. میانگین برنامه‌نویسانی که از یک تا 5/1، از 5/1 تا دو و از دو تا سه میلیون درآمد داشته‌اند، به ترتیب 38، 12 و 19درصد بوده است. میزان برنامه‌نویسانی که شش تا هشت، هشت تا 12 و بیش از 12 میلیون درآمد داشته‌اند نیز به ترتیب 4، 2 و 3درصد بوده است. طبق این نظرسنجی، میزان درآمد متوسط برنامه‌نویسان دائمی، سه میلیون و 770 هزار تومان و میزان درآمد برنامه‌نویسان فریلنس یا پروژه‌کار و آزادکار دو میلیون و 110 هزار تومان بوده است.

زبان‌های پردرآمد
از دیگر نکته‌های این نظرسنجی، سطح برنامه‌نویسان بوده است که در سه سطح زیر متوسط، متوسط و ارشد تعیین شده است. برنامه‌نویسان زیر متوسط، به طور میانگین دو میلیون و 270 هزار تومان، برنامه‌نویسان متوسط میانگین دو میلیون و 850هزار و برنامه‌نویسان سطح ارشد و کاملاً حرفه‌ای، میانگین چهار میلیون و 940 هزار تومان درآمد داشته‌اند. بیشترین درآمدهای میانگین نیز، متعلق به حوزه‌های expressJS، linux، java، .net، oracle و python بوده است. به این ترتیب رشته‌هایی چون ویژوال بیسیک و سی و سی‌پلاس‌پلاس و... که در خارج ایران به شدت مورد توجه هستند و بازار خوبی دارند، در ایران جزو رتبه‌های نسبتاً پایین هستند که نشان از تفاوت بازار برنامه‌نویسی در ایران با دنیا دارد.

درآمدهای بالای هفت، هشت میلیون!
نکته دیگر در این اعداد و ارقام، سابقه کار برنامه‌نویس‌ها بوده است که ابتدا در سطح تخصص و سپس در سطح درآمدزایی آنها اثر گذاشته است. فریلنس‌کاران با تجربه کمتر از دو سال، میانگین یک میلیون و 600 هزار درآمد دارند و دائمی‌کارهایی با همین سطح تجربه،‌ میانگین دو میلیون درآمد. این عدد به طرز معناداری در فریلنس‌هایی با پنج تا ده سال سابقه کار به میانگین نزدیک چهار و نیم میلیون و در دائمی‌کارهایی با همین سابقه به چهار میلیون و 700 هزار تومان می‌رسد. از نکات جالب این است که فریلنس‌کارهایی با سابقه بیش از ده سال، میانگین هشت و نیم میلیون درآمد دارند؛ در حالی که این عدد در دائمی‌کارها،‌ به کمی بیشتر از هفت میلیون تومان می‌رسد. تفسیر این تفاوت، به خاطر زمان آزاد فریلنس‌کارهاست که باعث می‌شود تا پروژه‌ها و کارهای بیشتری بگیرند.

اگر فرزندتان علاقه‌مند است منتظر چه هستید؟

نتیجه‌گیری نهایی، آن است که: برنامه‌نویسی را باید رشته‌ای جالب و آینده‌دار دانست. اگر فرزندان شما درگیر علاقه به این رشته شده‌اند، می‌توانید با برنامه‌نویسان باتجربه مشورت کرده و آنها را به دوره‌های مورد نیاز بفرستید. درآمد میانگین برنامه‌نویسان به نسبت سطح تجربه‌شان، بیشتر و بیشتر می‌شود. پس نگران آینده حرفه‌ای و اقتصادی فرزندان خود نیز نخواهید بود. از سوی دیگر، با توجه به گسترس رایانه‌ها و به‌ویژه گسترش شگفت‌انگیز موبایل‌نت‌ها و تلفن‌های همراه هوشمند در ایران، برنامه‌های مربوط به اپ‌ها و جاوا و پایتون و...، به‌شدت مورد توجه و نیاز خواهند بود. در ضمن، برای کسانی که قصد مهاجرت معکوس دارند، یک مزیت محسوب خواهد شد؛ ضمن این‌که برنامه‌نویسی حوزه‌ای است که حتی می‌تواند منجر به مهاجرت از شهرهای بزرگ به شهرهای متوسط و حتی از شهرهای متوسط به روستاها شود؛ چرا که تنها نیاز شما اینترنت و فضای آرام و یک دستگاه مجهز خواهد بود. مگر والدین برای آینده فرزندان خود، بیشتر از اینها چه چیزهایی می‌خواهند؟

عیسی محمدی
جامعه