وقتی آب از سر کلیه می گذرد

به مناسبت هفته حمایت از بیماران کلیوی (23 تا 30 آبان‌) با دکتر عباس بصیری، متخصص و جراح کلیه و مجاری ادراری و رئیس انجمن اورولوژی ایران درباره نارسایی کلیه و مراقبت‌های آن به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

نارسایی کلیه معمولا به دو صورت حاد و مزمن وجود دارد؛ نارسایی حاد به‌طور موقت ایجاد می‌شود و قابل برگشت است. به‌عنوان مثال تصادفاتی که منجر به خونریزی شدید می‌شوند، افت شدید فشار خون و ایجاد عفونت شدید در بدن ممکن است خون‌رسانی به کلیه‌ها را کاهش دهد و کلیه دچار فعالیت موقت شود که می‌توان با اقدامات درمانی مانند تزریق خون و مایعات در افرادی که خون و مایعات از دست داده‌اند و در صورت وجود میکروب در بدن، از طریق تجویز آنتی‌بیوتیک مناسب میکروب‌ها را از بین برد که باعث می‌شود فعالیت کلی کلیه از سر گرفته شود. اگر این حالت در فردی با سن بالا، مبتلا به فشار خون بالا و بویژه افراد مبتلا به دیابت یا مرض قند اتفاق بیفتد، احتمال برگشت کلیه بسیار پایین است یا این که در طولانی‌مدت برمی‌گردد. اما در یک جوان سرحال و فعال، نارسایی حاد کلیه خیلی زودتر به حالت اولیه برمی‌گردد. گاهی نارسایی کلیه مزمن می‌شود، به این معنا که وضعیت کلیه
برگشت‌پذیر نیست.

مراقب باشید حاد نشود

نارسایی کلیه را به طور کلی به پنج دسته طبقه‌بندی می‌کنیم. درجه 5 حالتی است که بیمار به دلیل وخیم بودن شرایط کلیه، باید دیالیز شود به این معنا که فعالیت کلیه به حدی پایین است که نیاز تصفیه خون بدن بیمار را تأمین نمی‌کند و به اجبار باید به کمک دستگاه دیالیز، سموم بدن بیمار را خارج کرد تا بیمار زندگی راحت‌تری داشته باشد. البته بسیاری از بیمارانی که نارسایی مزمن کلیه بدون بازگشت دارند، بهتر است قبل از دیالیز، تحت پیوند کلیه قرار گیرند چرا که دیگر نیازی به دستگاه دیالیز نیست. استفاده از دستگاه دیالیز احتمال عفونت‌های مکرر و کم‌خونی را ایجاد می‌کند. بیمارانی که قرار است دیالیز شوند یا تحت پیوند کلیه قرار می‌گیرند باید در کنار داروهایی که مصرف می‌کنند، اصول تغذیه‌ای خاصی را رعایت کنند.

به‌عنوان مثال از خوردن نمک، قند و شکر خودداری و همچنین در مصرف پروتئین بویژه پروتئین‌های حیوانی هم مراعات کنند که مقدار آن برحسب درجه نارسایی کلیه توسط پزشک مشخص می‌شود.

چهار درجه دیگر از بیماری کلیوی هم وجود دارد. در هر کدام از این درجات، بیمار کلیه عادی و سالمی ندارد، اما کلیه‌ها هم کامل از کار نیفتاده‌اند. در کار کلیه، عددی به نام GFR وجود دارد که به مقدار ادرار یا مقدار خونی که در دقیقه در بدن تصفیه می‌شود اطلاق می‌شود. این عدد در فردی که کلیه طبیعی دارد
120 است، اما اگر به زیر 90 برسد، فرد به نارسایی کلیه درجه یک     و اگر به زیر 60 برسد به نارسایی کلیه درجه 2 مبتلاست.

این مبتلایان نیازمند به دیالیز نیستند، اما باید توجه داشت اگر به بیمار مبتلا به نارسایی درجه یک رسیدگی خوبی نشود، نارسایی درجه یک تبدیل به درجه 2 و بالاتر می‌شود و به سمتی پیش می‌رود که نارسایی کلیه بیمار به درجه 5 تبدیل شده و کلیه دچار نارسایی شدید می‌شود و فرد باید تحت دیالیز قرار گیرد. این قبیل بیماران را باید بخوبی شناسایی کرد، زیرا بسیاری از مبتلایان از بیماری خود بی‌اطلاع هستند، چرا که علائم آنها ممکن است شدید نباشد و حتی خود افراد متوجه بیمار بودن خود نشوند و همین باعث شود هر غذایی را مصرف کنند و هرگونه فعالیتی را انجام دهند یا حتی ممکن است بی‌آبی را تحمل کنند که این موارد باعث می‌شود درجه نارسایی آنها بالاتر برود.

افرادی که خودشان یا خانواده درجه یک آنها بیماری دیابت، فشار خون بالا یا بیماری پلی‌کیستیک دارند یا مبتلا به بیماری‌های نفریت (کلیوی) هستند در خطر بیشتری از حیث نارسایی کلیه قرار دارند.

سبک غذایی را رعایت کنید

سوخت و ساز غذاهایی که می‌خوریم در بدن موجب تولید مواد زائد و سمومی می‌شود که باید از طریق کلیه‌ها از بدن دفع شوند، بنابراین هر چه وزن بیمار افزایش یابد، کارکرد و فشار روی کلیه‌ها بالا می‌رود. افراد
هر چقدر نمک زیادتری مصرف کنند، کارکرد کلیه افزایش می‌یابد. مرض قند و فشار خون بالا هم به همین ترتیب به دلیل ایجاد مشکل در جریان خون کلیوی، مقاومت کلیه را در برابر ناملایمات کمتر می‌کند، از این‌رو مبتلایان به نارسایی کلیه نباید افزایش وزن داشته باشند و در صورت چاقی باید وزن خود را کاهش دهند. باید از مصرف نمک و شیرینی‌جات بویژه شکر و قند پرهیز کنند و پروتئین حیوانی را باید تا جای ممکن کاهش دهند.

این افراد هرگز نباید تشنه بمانند، نه به این معنا که باید زیاد هم آب بخورند چرا که مصرف آب زیاد هم ممکن است برای آنها مشکل‌زا باشد. داروهای مورد نیاز این بیماران هم حتما باید تحت نظر و تجویز پزشک مصرف شود. فعالیت فیزیکی سنگین نداشته باشند و به اندازه توان خود حرکت کنند.

بارداری با چاشنی نارسایی کلیه

نارسایی کلیه یکی از مواردی است که حتی ممکن است ممنوعیت بارداری را برای خانم‌ها به دنبال داشته باشد.

خانم‌هایی که سنگ کلیه دارند و کراتینین خون آنها 7/1 به بالاست، توصیه می‌کنیم اگر ضرورت ندارد از بارداری خودداری کنند، ولی تا زمانی که کراتینین حدود 7/1 تا 8/1 باشد، می‌توانند تحت نظر پزشک باردار شوند.

ندا اظهری

جام‌جم