امام رضا علیه‌السلام و درس‌هایی به آیندگان

سبک زندگی ائمه علیهم‌السلام تأثیر بسزایی در پیشبرد زندگی افراد و تکامل جوامع دینی دارد. یکی از معانی و برداشت‌هایی که از سبک زندگی می‌شود الگوی کنش مرجح است چراکه انسان در هر کاری که انجام می‌دهد در برابرش امکان و کنش‌های مختلفی وجود دارد و انتخاب بهترین کنش به عهده خود شخص است. با توجه به افزایش قدرت انتخاب گری انسان در طول تاریخ و رسیدن به عصر مدرن گزینه‌های انتخابی انسان بیشتر شده چراکه امکان مراودات با دیگران افزایش‌یافته و با استفاده از ابزارهای روز امکان انتخاب یک کنش در بین سایر کنش‌های محتمل بیشتر است پس لازم است جهت‌دهی مناسب برای انسان صورت پذیرد که این امر بامطالعه سیره، منش و رفتار معصومین علیهم‌السلام فراهم خواهد شد.
همان‌طور که می‌دانیم مقداری از رفتار ائمه (علیهم‌السلام) تابع نیاز و اقتضائاتی است که در همان زمان وجود دارد، اما سیره، الگویی کلی است که از رفتار آنان برداشت می‌شود و قابل‌تعمیم به دیگر دوره‌های زمانی و مقاطع مکانی است. نمونه بارز آن در سیره امام رضا علیه‌السلام قابل‌مشاهده هست مناظرات امام علی بن موسی‌الرضا (علیه‌السلام) مسئله‌ای تاریخی و متعلق به گذشته نیست، بلکه ازنظر پاسداری از حریم اسلام و حفظ مکتب، سرمشق پراهمیت و بسیار جامعی برای امروز و هر زمان دیگر است. حتی بااینکه در آن زمان وسایل ارتباط‌جمعی مانند امروز گسترده نبود ولی امام از جلسات مناظره دربار مأمون به‌عنوان یکی از مؤثرترین وسایل ارتباط‌جمعی آن روز بهره کافی گرفتند.
چراکه اخبار این جلسات به دلیل شرایط خاص آن زمان در سرتاسر کشورهای اسلامی منتشر می‌شد. و این بهترین فرصت برای امام بود. از مناظرات امام رضا علیه‌السلام درس‌های بسیاری می‌توان گرفت که راهگشای زندگی در عصر حاضر است از آن جمله می‌توان به برخورد منطقی با دشمنان، عدم واهمه از منطق دشمنان، آگاهی علما دین از تمام مکاتب و مذاهب و آشنایی به زبان‌های زنده دنیا، بهره‌گیری از وسایل ارتباط‌جمعی جهت تبلیغ دین و رساندن تعلیمات قرآن به گوش جهانیان و... اشاره نمود.
نمونه دیگر بهره‌مندی از سیره ائمه در عصر حاضر توجه به مسئله اقتصادی است این مسئله به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل زندگی بشری مطرح است و دین اسلام نیز نگرش خاصی به این موضوع دارد. در دیدگاه امام رضا (علیه‌السلام) استفاده از نعمت‌های الهی در حدی که انسان بتواند سلامت خود را حفظ کند و بانشاط کامل به ادای وظایف فردی و اجتماعی خود بپردازد، امری مطلوب و بلکه واجب است.
در مسائل اخلاقی نیز می‌توان میانه‌روی را به‌عنوان یکی از فضایل مهم اخلاقی زندگی امام رضا علیه‌السلام به شمار آورد چراکه از دیدگاه ایشان هم کسی که در مصرف، به خود و خانواده خود سخت می‌گیرد و در مصرف، خسَّت می‌ورزد، از جاده مستقیم بیرون است و هم آن‌که اسراف کرده و زیاده‌روی می‌کند. امام رضا (علیه‌السلام) هر دو شیوه را ناپسند می‌شمارند. این‌ها اندکی از اعمالی است که می‌توان و باید از امام رضا (ع) آموخت، امامی که او را سلطان ایران و شاه خراسانش می‌خوانند؛ سلطانی باعظمت که پس از رحلتش، به‌عکس دیگر سلاطین، عظمتش بیشتر و بیشتر نمایان شد و اکنون پس از گذشت بیش از هزار و دویست سال، همچنان همان عظمت را داراست.
پس با این اوصاف روشن شد که بهره‌مندی از سیره معصومین علیهم‌السلام محدود به زمان و مکان خاصی نیست و همواره راه گشای زندگی بشر در عصرهای مختلف هست.

افتخار اصغری
مدیر مدرسه علمیه امام خمینی (ره)