شکست نفتی ترامپ

اجرای تحریم نفتی و تحریم بانکی علیه ایران از اواسط آبان، دو تهدیدی بود که آمریکا از شش ماه قبل و پس از خروج از برجام مطرح کرده بود، اما درنهایت کاخ سفید از هر دوی آنها عقب‌نشینی کرد؛ نه وعده صفر کردن صادرات نفت ایران محقق شد و نه قطع روابط بانکی ایران با سوئیفت.

ترامپ 18 اردیبهشت از برجام خارج شد و دور اول تحریم‌هایی که طبق این توافق‌نامه برداشته شده بود، ششم آگوست (15 مرداد) دوباره اعمال شد. دور بعدی قرار است 13 آبان بازگردد. دولت آمریکا مدعی شده بود قصد دارد صادرات نفت ایران را به صفر برساند و دسترسی ایران به سوئیفت را قطع کند؛ برنامه‌ای که حتی روی کاغذ هم چیزی جز یک طرح غیرعملی نبود.

دونالد ترامپ در ماه سپتامبر از رهبران جهان خواست پیش از اعمال تحریم‌های عمده بر نفت ایران در ماه نوامبر، خرید نفت خود را از این کشور کاهش دهند؛ اما اکنون که کمتر از یک روز به فرارسیدن این ضرب‌الاجل باقی‌مانده، این کمپین علیه ایران با چالش‌های جدی چندگانه مواجه است؛ چراکه خریداران اصلی نفت ایران به خرید مقادیر عظیم نفت ادامه خواهند داد.

دولت آمریکا پیش از این تاکید کرده بود بجز در موارد خیلی استثنائی که مرتبط با مسائل انساندوستانه باشد هیچ معافیت دیگری در قبال تحریم‌ها علیه ایران صادر نخواهد کرد؛ اما همان‌طور که بسیاری از تحلیلگران و ناظران بین‌المللی بر ناتوانی آمریکا برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران تاکید کرده بودند، آمریکا به اکثر واردکنندگان نفت ایران معافیت داد.

بازار نفت آرام شد

روز جمعه قیمت جهانی نفت تحت تأثیر معاف‌شدن هشت مشتری نفت ایران از تحریم‌های آمریکا کاهش یافت و به کمتر از
۷۳ دلار در هربشکه رسید.به عقیده تحلیلگران، دولت ترامپ در آستانه انتخابات میاندوره‌ای کنگره آمریکا به قیمت‌های پایین نفت نیاز مبرم دارد و شاید تلطیف لحن مقامات آمریکایی در آستانه آغاز تحریم‌ها و معاف شدن چند کشور از تحریم نفتی اقدامی برای راضی کردن رأی‌دهندگان آمریکایی باشد. در ماه‌های اخیر نگرانی بازارها از تأثیر منفی تحریم ایران بر عرضه نفت موجب شده بود تا قیمت‌ها بشدت افزایش یابد و حتی تا حدود 86 دلار، یعنی بالاترین رقم طی چهار سال گذشته برسد، اما مطرح شدن گمانه‌زنی‌ها در مورد معافیت مشتریان اصلی نفت ایران از تحریم‌ها، حداقل به صورت موقت اندکی از تب و تاب بازار نفت کاسته است. البته نباید این نکته را نیز از نظر دور داشت که آمریکا در هفته‌های اخیر اقدام به دستکاری فرآیند عرضه نفت به بازار کرده و با هدف مقابله با جو روانی حاصل از اجرایی شدن تحریم ایران در بازار نفت ضمن افزایش مقطعی عرضه نفت، گزارش‌های ساختگی از میزان ذخایر نفت خام خود ارائه کرده است. اداره اطلاعات انرژی دولت آمریکا طی روزهای اخیر گزارش داده که میزان ذخایر نفت خام این کشور برای ششمین هفته متوالی افزایش یافته است.

تحریم کامل نفت خام ایران شدنی نیست

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفت: تحریم کامل نفت خام ایران یک جنجال سیاسی و اقتصادی است که به طور حتم انجام نخواهد شد.

به گزارش ایرنا، محمدرضا پورابراهیمی افزود: آمریکایی‌ها فکر می‌کردند با ادبیات قلدرمآبانه کارشان پیش می‌رود و امروز به این نتیجه رسیده‌اند باید از این مواضع خود کوتاه آمده و دوری گزینند. وی با تاکید بر این‌که خواب آمریکا در تحریم کامل نفت ایران تعبیر نخواهد شد عنوان کرد: امروز یک رئیس‌جمهور ابله و گستاخ در آمریکا حضور دارد که علیه همه دنیا با ادبیات قلدرمآبانه صحبت می‌کند. پورابراهیمی تصریح کرد: جمهوری اسلامی با ادبیات منطقی و رویکرد حرفه‌ای خود کارها را دنبال می‌کند و بسیاری از کشورها اعلام کرده‌اند از تحریم‌های مورد تاکید آمریکا پیروی نخواهند کرد و به روابط خود با ایران ادامه خواهند داد. وی افزود: آمریکا تصور کرده با این ادبیات می‌تواند حکومت اسلامی ایران را متوقف کند، اما چنین نخواهد شد.

نمی‌توان نفت ایران را از بازار خارج کرد

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با اشاره به این‌که آمریکا با معافیت هشت کشور از تحریم‌های نفتی ایران موافقت کرده است، گفت: این موضوع روشن است که نمی‌توان نفت ایران را از بازار خارج کرد.

علی کاردر، معاون وزیر نفت در گفت‌وگو با ایسنا، در مورد سازوکار دریافت پول نفت از هشت کشور یادآور شد: در این زمینه بانک مرکزی کار می‌کند و به وزارت نفت مربوط نمی‌شود. این روابط را باید در بانک‌های مرکزی کشورها تنظیم کنند.وی در پاسخ به این‌که این معافیت‌ها دائمی خواهد بود یا موقت است، گفت: هنوز مشخص نیست. باید مذاکره کنیم تا نتایج مشخص شود.

معاون وزیر نفت با تاکید بر این‌که آمریکا قصد داشت صادرات نفت ایران را به صفر برساند، افزود: آمریکا وضعیت بازار را می‌فهمد. این موضوع روشن است که نمی‌توان نفت ایران را از بازار خارج کرد.

روزهای غمگین بولتون

جان بولتون، مشاور رئیس‌جمهور آمریکا روز چهارشنبه با لحنی که حاکی از ناکامی درباره تحریم ایران بود، به عدم همراهی شرکای تجاری مهم تهران در وضع تحریم‌های یکجانبه کاخ سفید اذعان کرد.

به گزارش واشنگتن تایمز، وی که در موسسه آمریکایی همیلتون سخنرانی می‌کرد، گفت: خیلی کشورها شاید نتوانند بسرعت واردات نفت از ایران را به صفر برسانند. می‌خواهیم حداکثر فشار را وارد کنیم؛ اما قصد نداریم به دوستان و هم‌پیمانان خود آسیبی بزنیم.

این اظهارات مقام آمریکایی در پی ناکامی واشنگتن در اجرای سیاست‌های خود و قانع‌کردن دیگر کشورها برای قطع واردات نفت از ایران است.

مشاور امنیت ملی کاخ سفید آماده شده بود تا خبر آغاز دور دوم تحریم‌ها و اجرای پروژه «فشار حداکثری» بر ایران را اعلام کند، اما وقتی دید متحدان خارجی واشنگتن میلی به همراهی با آمریکا ندارند و در داخل کشور نیز اشتیاقی برای شدت عمل در برابر ایران وجود ندارند، با یاس و سرخوردگی از حضور در مراسم اعلام طرح تحریم‌ها علیه تهران کنار کشید.

دولت ترامپ مجبور شده برای برخی کشورهای مهم که خواهان ادامه خرید نفت از ایران هستند، معافیت صادر کند و از سوی دیگر به دلیل مخالفت‌های داخلی، برای قطع دسترسی بانک‌های ایرانی به سوئیفت تلاش نکند. این دو عامل باعث سرخوردگی بولتون شده و برخی حامیان فشار حداکثری بر ایران را ناامید کرده است. تارنمای واشنگتن اگزمینر نوشته، انتظار می‌رفت بولتون روز جمعه بیانیه‌ای در مورد اتخاذ «یک مسیر تهاجمی‌تر» در قبال ایران قرائت کند، اما بعدازظهر پنجشنبه برنامه‌اش را لغو کرد.

شکست طرح نفت صفر

«طرح آمریکا برای به صفر رساندن فروش نفت ایران به یک دلیل اقتصادی و یک دلیل سیاسی شکست خورد.» این جمله‌ای بود که خطیبی در ابتدای مصاحبه‌اش با خبرنگار ما گفت.

محمدعلی خطیبی، کارشناس نفت و مسؤول فروش نفت در دوران تحریم قبلی در گفت‌وگو با جام‌جم به معافیت کشور آمریکا به خریداران نفت ایران اشاره و تصریح کرد: وزیر نفت عربستان سعودی اعلام کرده بود که هر یک بشکه‌ای که ایران نتواند صادر کند ما دو بشکه تولید و آماده صادرات داریم، اما چندی پیش گفت که امکان جایگزینی صادرات نفت خام را ندارند و نمی‌توانند پاسخگوی نیاز بازار باشند.

وی با تاکید بر این‌که اعطای مجوز خرید نفت ایران به هشت کشور به انتخابات پیش روی ریاست جمهوری آمریکا بازمی‌گردد، افزود: اگر قیمت نفت بالا برود به علت گران شدن بنزین در آمریکا جمهوریخواهان رأی خود را برای انتخابات از دست می‌دهند به همین دلیل کاخ سفید با آرام‌سازی بازار نفت و همچنین اعطای مجوز برای خرید نفت از ایران که یک بازوی مهم تأمین‌کننده انرژی در جهان است قصد دارد به صورت نامحسوس بازار را کنترل کند.

این کارشناس نفت ادامه داد: اگر کشورهای همراه آمریکا توانایی جایگزینی نفت ایران را داشتند حتما فروش نفت ایران را به صفر می‌رساندند، اما نتوانستند این کار را به سرانجام برسانند و این ظرفیت در هیچ کشوری در حال حاضر موجود نیست که بتواند به اندازه صادرات نفت ایران ظرفیت تولید خود را بالا ببرد.

خطیبی گفت: در دوره قبلی تحریم‌ها که توسط شورای امنیت اعمال شده بود قصد داشتند فروش نفت ایران را به صفر برسانند، اما برخی کشورها برای خرید نفت ایران معافیت گرفتند.

وی با بیان این‌که ایران پس از دریافت معافیت فروش نفت باید محتاط‌تر از قبل رفتار کند، گفت: ایران علاوه بر فروش نفت به هشت کشوری که مجوز خرید نفت ایران را دریافت کرده باید به دنبال مشتریان جدید باشد البته در طول سال‌های گذشته آنقدر کوتاهی شده که الان وقت مناسبی برای تصمیم‌گیری نیست، اما در نهایت باید کار مهمی در این حوزه اتفاق بیفتد.

به گفته این کارشناس نفت، اگر در طول بیست سال گذشته به فکر ساخت پالایشگاه در کشور بودیم اکنون تحریم‌های نفتی هیچ تاثیری در اقتصاد ایران نداشت، اما در حال حاضر باید سهام پالایشگاه‌های خارجی را خریداری کنیم و با انتقال نفت به آن پالایشگاه، مشتری برای فرآورده بیابیم که ردیابی آن بسیار سخت است.

خطیبی به ظرفیت غفلت شده در صادرات فرآورده‌های نفتی ایران اشاره کرد و گفت: گاز می‌تواند براحتی جایگزین صادرات نفت شود، اما در صادرات گاز نتوانستیم قراردادهای منسجمی تهیه کنیم و مشتری ثابت در این بخش بیابیم. ضمن این‌که ردیابی گاز و فرآورده‌های نفتی آنقدر سخت است که به راحتی نمی‌توان کشور مبدأ و مقصد را یافت، اما نفت ایران با کوچک‌ترین آزمایش مشخص می‌شود که متعلق به کدام کشور است.

8 کشور از تحریم نفتی آمریکا علیه ایران معاف می‌شوند

خبرگزاری بلومبرگ روز جمعه به نقل از منابع آگاه گزارش داد دولت آمریکا تصمیم به مستثنی کردن هشت کشور از تحریم‌های نفتی علیه ایران گرفته است. ژاپن، هند، کره‌جنوبی و چین در میان این کشورها هستند. از چهار کشور دیگر در این گزارش اسم برده نشده است.

منابع آگاه در دولت آمریکا به بلومبرگ گفته‌اند کاخ سفید با وجود تلاش برای قطع درآمدهای نفتی ایران، ناچار به صدور این معافیت‌ها برای جلوگیری از افزایش قیمت‌ها در بازار جهانی شده است.

به گفته این رسانه، با وجود تصمیم آمریکا برای مستثنی‌کردن چین از تحریم‌ها، دو کشور تاکنون نتوانسته‌اند در گفت‌وگوها به نقطه تفاهمی با یکدیگر دست یابند.

بلومبرگ در همین ارتباط به نقل از یک منبع دولتی دیگر نوشته واشنگتن با وجود صدور معافیت، خواستار کاهش واردات نفت ایران از سوی همه کشورهای یادشده است؛ موضوعی که با مخالفت شرکای تجاری مهم تهران مواجه شد. انتظار می‌رود فهرست کشورهای معاف از تحریم‌های نفتی علیه ایران روز دوشنبه اعلام شود.

کارشناسان پیش از این در خصوص پیامدهای گزاف کاهش صادرات نفت ایران بر بازار جهانی نفت هشدار داده بودند.

خبرگزاری رویترز پیشتر به نقل از اسناد داخلی سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) خبر داده بود که اعضای این نهاد و متحدانش در افزایش سطح تولید به میزان مورد انتظار ناکام بوده‌اند.

آژانس بین‌المللی انرژی نیز در گزارش ماه گذشته خود هشدار داده بود ظرفیت تولید مازاد نفت جهان به 2درصد سطح تقاضا رسیده و کشورها دیگر توانی برای افزایش تولید ندارند. بر همین مبنا بدیهی است هرگونه کاهش صادرات، شوکی بر قیمت تمام‌شده برای هر بشکه نفت باشد.

کارشناسان و ناظران منطقه‌ای و بین‌المللی تأکید دارند آمریکا هرگز قادر نیست خرید نفت از ایران را با اعمال تحریم‌ها به صفر برساند.

با این‌که پیشتر چشم امید مقام‌های کاخ سفید به افزایش سطح تولید عربستان سعودی بود، وزیر نفت این کشور چندی پیش اذعان کرد ریاض هم نمی‌تواند با افزایش صادرات خود مانع افزایش بهای نفت در بازار جهانی شود.

اتصال ایران به سوئیفت قطع نمی‌شود

ناکامی دیگر آمریکا در زمینه سوئیفت است که این کشور نتوانسته حتی بانک‌های آمریکایی را متقاعد کند دسترسی ایران به این پیام‌رسان مالی را قطع کنند.

تلاش ترامپ برای قطع دسترسی ایران به سوئیفت باعث ایجاد اختلاف داخلی در دولت وی شده و اعضای ارشد دولت وی با این اقدام مخالفت کرده‌اند. از سوی دیگر کشورهای اروپایی سعی دارند با ایجاد مکانیسمی تازه که مستقل از سوئیفت است و تحت تأثیر تحریم‌های آمریکا قرار نخواهد گرفت، روابط بازرگانی خود را با ایران حفظ کنند.

در نهایت دیروز یک وبگاه خبری - تحلیلی آمریکایی نوشت: وزیر خارجه ایالات متحده متقاعد شده اتصال ایران به سوئیفت قطع نشود.

واشنگتن فری‌بیکن گزارش داد مقامات وزارت خارجه آمریکا توانسته‌اند مایک پمپئو، وزیر خارجه این کشور را متقاعد کنند اجازه دهد ایران به سیستم سوئیفت (سامانه جهانی تعاملات بین بانکی) متصل بماند.

این وبگاه به نقل از چند مقام دولتی و منابع آگاه در وزارتخانه‌های خزانه‌داری و خارجه آمریکا نوشت به‌‌رغم تهدیدات دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور این کشور به اعمال تحریم‌های سخت و جدید علیه ایران، اما واشنگتن در برابر فشارهای متحدان اروپایی و ایران تسلیم شده و قصد عقب‌نشینی از مواضع خود را دارد. بانک‌های سیتی بانک و جی.پی مورگان که در هیات مدیره این پیام‌رسان مالی بین‌المللی قرار دارند از مدت‌ها پیش به قطع دسترسی ایران به سوئیفت «نه» گفته بودند.