دور رژیم‌های کتوژنیک را خط بکشید!

هر از گاهی هم شاهد رواج یک رژیم غذایی هستیم که هر فردی با هر وضعیت بدنی شروع به استفاده از آن می‌کند که در انتها نه تنها نتیجه مثبتی به دست نمی‌آورد، بلکه با مشکلات متعددی هم مواجه می‌شود.

یکی از این رژیم‌های غذایی که بتازگی باب شده، «رژیم‌های کتوژنیک» است که با جست‌وجو در شبکه‌های مجازی، شاهد آن هستیم که تبلیغات زیادی پیرامون آن صورت گرفته است. اما دکتر سعید حسینی، متخصص تغذیه در گفت‌وگو با جام‌جم، معتقد است افراد بویژه جوانان نباید فریب این تبلیغات را بخورند.

رژیم کتوژنیک، رژیمی معمول نیست، بلکه فقط برای گروهی از بیماران و کودکان مبتلا به صرع توصیه می‌شود که بیماری آنها مقاوم به درمان باشد. با توجه به این که داروهای صرع، داروهایی بسیار سنگین و قوی هستند، زمانی که کودکی مبتلا به صرع می‌شود، پزشک ابتدا داروهای ضد صرع را تجویز می‌کند اما در صورتی که دارو مؤثر نبوده و تشنج‌ها همچنان ادامه داشته باشند، می‌توان رژیم کتوژنیک را پیشنهاد کرد.

رژیم کتوژنیک برای لاغر شدن نیست!

رژیم کتوژنیک این رژیم، رژیم متعادل و اصولی نیست اما متأسفانه بتازگی شاهد آن هستیم که این رژیم را برای لاغر شدن توصیه می‌کنند. از نظر علم تغذیه، یک رژیم‌غذایی متعادل و مناسب، رژیمی است که در آن، 50 تا 55 درصد انرژی بدن از کربوهیدرات‌ها (قند، نشاسته و فیبر موجود در میوه و سبزیجات، حبوبات و لبنیات) تأمین شود. رژیم‌های کتوژنیک این مقدار را به حد بسیار پایینی کاهش می‌دهند و چربی را جایگزین آن می‌کنند.

در مقاله‌ای که بتازگی منتشر شده و محققان آمریکایی، مطالعات گسترده‌ای را انجام داده‌اند، مشخص شده است افرادی که رژیم‌هایی حاوی کربوهیدرات کم مصرف می‌کنند نسبت به افراد معمولی طول عمر کمتری دارند. بنابراین، رژیم‌های کتوژنیک را جز در موارد نادر و خاص توصیه نمی‌کنیم، پس افرادی که به دنبال کاهش وزن هستند، سراغ این رژیم نروند.

انتخاب بین بد و بدتر

از نظر کلی و ثابت شده، رژیم‌های کتوژنیک برای کودکان مبتلا به صرع مقاوم به درمان تجویز می‌شود. نوع سوخت سلول‌های مغزی معمولا باید گلوکز باشد، اما در رژیم‌های کتوژنیک سوخت عوض می‌شود و چربی به‌عنوان سوخت اولیه می‌سوزد؛ بدان معنا که سلول‌ها را از سوختی که دارند، محروم می‌کنند. به همین دلیل، دانشمندان در بعضی مطالعات روی این موضوع تمرکز کرده‌اند که آیا می‌توانند در بعضی تومورهای مغزی هم رژیم‌های کتوژنیک را جایگزین کنند تا سوخت سلول بد را از آن بگیرند و رشد تومورها را متوقف کنند؟ در صرع مقاوم به درمان هم همین اتفاق رخ می‌دهد. از آنجا که سلول مغزی به درمان پاسخ نمی‌دهد و مشکلاتی ایجاد می‌کنند، با رژیم‌های کتوژنیک سوخت سلول را تغییر می‌دهند تا سلولی را که از کنترل خارج شده، کنترل کنند و این می‌تواند در درازمدت به سلول‌های دیگر آسیب وارد کند؛ چرا که سوخت سلول‌های بدن تأمین نمی‌شود.

آشفته‌بازاری که در فضای مجازی درباره رژیم‌غذای کتوژنیک به راه افتاده، یا توسط افراد غیرمتخصص در حوزه تغذیه و افرادی که صاحب‌نظر نیستند یا افرادی که با این کار به دنبال جلب توجه‌های کاذبی هستند، ایجاد شده است اغلب به ضرر مردم ناآگاه تمام می‌شود. در حال حاضر رژیم‌های کتوژنیک بیشتر در افراد جوانی که به دنبال ماجراجویی و انجام کارهای عجیب هستند، طرفدار پیدا کرده است. در غیر این صورت، اگر فردی که مبتلا به دیابت است به متخصصان علم تغدیه یا استادان دانشگاهی مراجعه کند، به طور معمول، هیچ استاد دانشگاه و متخصص تغذیه‌ای، رژیم‌های کتوژنیک را به عنوان اولین رژیم غذایی برای کنترل دیابت به چنین بیماری توصیه نمی‌کند. اما گاهی شرایطی پیش می‌آید که پزشک وادار به تجویز چنین رژیمی می‌شود و به نوعی، انتخاب بین بد و بدتر است.

پروتئین و چربی جای کربوهیدرات را نمی‌گیرند

رژیم کتوژنیک عملا غذاست. به عنوان مثال، در این رژیم، بین غذاهایی که فرد می‌خورد، کربوهیدرات‌ها را حذف کرده یا به حداقل می‌رساند. اما چون باید انرژی بدن از منبعی دیگر تأمین شود، چربی‌ها و پروتئین‌ها را جایگزین آن می‌کنند.

در یک رژیم متعادل تغذیه‌ای، 50 تا 60 درصد انرژی روزانه باید از کربوهیدرات‌ها، 15 تا 20 درصد از پروتئین‌ها و 25 تا 30‌درصد از چربی‌ها تأمین شود. اما در رژیم‌هایی مانند کتوژنیک که کربوهیدرات را حذف می‌کنند، منبع انرژی از چربی و پروتئین فراهم می‌شود. در این روش، یا پروتئین را زیاد می‌کنند که به آن رژیم «اتکینز» می‌گویند و رژیمی منسوخ شده است، یا چربی را زیاد می‌کنند که اگر این چربی از منابع حیوانی گرفته شود، بسیار مشکل‌زا خواهد بود و اگر چربی گیاهی باشد، باز هم رژیم متعادلی محسوب نمی‌شود، چرا که سوخت غالب بدن کربوهیدرات است و آنقدر این مساله برای بدن حیاتی است که برای جلوگیری از افت قند، از یک منبع گلیکوژن ذخیره شده در عضلات و کبد استفاده می‌کند. در این میان، به محض افت قند، بدن ابتدا از گلیکوژن ذخیره شده در کبد برداشت می کند و در صورتی که این مقدار کافی نباشد، عضلات باید تبدیل به قند شوند تا در اختیار بدن قرار گیرند. بنابراین، در اینجا می‌توان به اهمیت نقش کربوهیدرات در بدن پی برد به طوری که برای جبران آن، دو محل ذخیره در نظر گرفته شده است.

ندا اظهری

جام‌جم