نبرد با غول بی‌سوادی ادامه دارد

دیروز صبح در نخستین روز از هفته سوادآموزی، هفته‌ای که به هفتم دی، سی و نهمین سالروز تاسیس نهضت سوادآموزی ختم می‌شود، نقل این روایت از زبان علی باقرزاده در جمع خبرنگاران هم زندگی پرچالش جماعتی از زنان ایرانی را به تصویر کشید و هم شرایط خاص فرهنگی در برخی نقاط کشور را؛‌ موانعی آنچنان سخت و نفوذناپذیر که رئیس سازمان نهضت سوادآموزی آنها را از دلایل مهم بی انگیزه شدن بی‌سوادان برای باسواد شدن معرفی کرد.

علی باقرزاده دیروز به پرسش جام‌جم در مورد مهم‌ترین دلایل بی‌انگیزگی بی‌سوادان برای باسواد شدن پاسخ می‌داد.

او گفت مهم‌ترین دلیل، اعتماد به نفس پایین افراد بی سواد است و بعد از آن موانع خانوادگی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی. او البته مانع اقتصادی را پررنگ‌تر و اثرگذارتر از بقیه موانع دانست و توضیح داد که درگیری مستمر افراد با چالش‌های اقتصادی و تامین معیشت و نیز پدیده‌هایی همچون کوچ، مهاجرت، بیکاری و حاشیه‌نشینی بزرگ‌ترین مانع برای رفع بی‌سوادی در کشور است. او گفت پژوهشی در دفتر سنجش سازمان انجام شده که نشان می‌دهد 57 درصد بی‌سوادان به دلایل اقتصادی و معیشتی رغبتی برای باسواد شدن ندارند.

تازه‌ترین آمار بی‌سوادی

بی‌دلیل نیست که آمارها هنوز هم تا این اندازه بزرگ‌اند، بی‌علت نیست که وقتی درباره بی‌سوادان کشور حرف می‌زنیم باید در مورد میلیون‌ها انسان صحبت کنیم و بی‌دلیل نیست که نتوانسته‌ایم به آرمان بلند برنامه پنجم توسعه برای ریشه‌کنی بی‌سوادی تا پایان سال95 دست پیدا کنیم.

علی باقرزاده، دیروز نتایج سرشماری سال 95 را درحوزه سوادآموزی رسانه‌ای کرد و گفت، در گروه سنی ده تا 49 سال که جامعه هدف نهضت سوادآموزی هستند، دو میلیون و 690 هزار بی‌سواد وجود دارد که نسبت به سال 90، یک میلیون و 113 هزار نفر کمتر شده است.

براساس اعلام وی، استان‌های مازندران، تهران، سمنان و گیلان کمترین بی‌سواد و استان‌های سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی، کردستان و کرمان بیشترین بی‌سوادان را درخود جای داده‌اند.

باقرزاده البته عنوان کرد، براساس سرشماری سال 95، فاصله باسوادی زنان و مردان 2.7 درصد کمترشده و باسوادی زنان ایرانی از90 درصد درسال 90 به 93.4 درصد درسال 95 رسیده است. همچنین فاصله باسوادی میان شهرنشین‌ها و روستانشین‌ها نیز کمتر شده و از 13.5 درصد سال 90 به 12.3 درصد رسیده که رشدی قابل قبول به‌زعم اوست.

باقرزاده، اما وقتی اعلام کرد نرخ بی‌سوادی در جمعیت بالای شش سال کشور یعنی همه جمعیت ایران 12.3 درصد است، درشتی آمار بی‌سوادی در ایران یک بار دیگر توی ذوق زد.این آمار یعنی از هر صد ایرانی بالای شش سال، 12 نفر بی‌سوادند که به نوبه خود بحرانی است البته رئیس سازمان نهضت سوادآموزی نظری غیر از این دارد و خطاب به خبرنگاران گفت، درفاصله سال‌های 2000 تا 2015 میلادی بی‌سوادی در جهان فقط یک درصد کاهش یافته در حالی که این کاهش در کشور ما 2.8 درصد، آن هم فقط درعرض پنج سال بوده است.

با این حال امروز که این سطرها خوانده می‌شود در گروه سنی 10 سال 98.7 درصد افراد باسوادند، در گروه سنی 15 تا 19 سال 97.8 درصد، در گروه سنی 20 تا 24 سال 97 درصد، در فاصله سنی 25 تا 29 سال 96.4 درصد و در گروه سنی 30 تا 34 سال، 96 درصد افراد باسوادند که اگر به نیمه خالی لیوان نگاه کنیم در فاصله میان این اعداد تا صد، بی‌سوادان ایرانی ایستاده‌اند.

محدودیت‌های اجتماعی، آری

قرار بود همزمان با آغاز سال96 حاشیه امن بی‌سوادان کشور برداشته شود و بی‌سوادی مساوی باشد با محرومیت‌های اجتماعی.

قرار بود عرصه بر بی‌سوادان تنگ شود و این تنگی معیشت محرکی باشد برای حرکت بی سوادان به سمت سواد، اما وقتی مجلس این مصوبه دولت را مغایر قانون اعلام کرد، دست دولت نیز برای اعمال محرومیت‌های اجتماعی بسته شد.

دولت در نظر داشت آنهایی را که بعد از فرجه‌ای یکساله برای باسواد شدن بازهم بی‌سواد می‌ماندند از گرفتن گواهینامه رانندگی، پروانه کسب و دریافت مستمری از نهادهای حمایتی محروم کند.

دیروز اما وقتی علی باقرزاده در پاسخ به سوال جام‌جم که خواستار احیای این مصوبه دولت بود، طوری پاسخ داد که انگار هم این کار ضروری است و هم این که فعلا راهش بسته است.

رئیس سازمان نهضت سوادآموزی گفت: اختیاری بودن آموزش در کشور ما یکی از چالش‌های اساسی است، چون هرکسی اگر دلش خواست به مدرسه می‌رود در حالی که نباید چنین باشد. به اعتقاد من اجباری شدن آموزش را باید از مجلس تقاضا کرد، چون تا زمانی که قانونی برای این کار وجود ندارد، استقبال از آموزش از جمله حضور در کلاس‌های نهضت سوادآموزی همان‌گونه خواهد بود که هست.

در واقع علی باقرزاده نگاه‌ها را به سمت مجلس چرخاند، جایی که سخنگوی کمیسیون آموزش نیز با مدافعان اعمال محرومیت‌های اجتماعی برای افراد بی‌سواد موافق است.

حمایت میرزاده به جام‌جم توضیح داد: باید میان افراد باسواد و بی‌سواد تفاوتی باشد، چون این دو گروه واقعا با یکدیگر تفاوت دارند. به اعتقاد من اعمال برخی محرومیت‌های اجتماعی برای افراد بی‌سواد لازم است مثل این‌که طول مدت خدمت سربازی آنها بیشتر از افراد باسواد باشد.

در واقع میرزاده می‌گوید، اگر تفاوتی میان افراد قائل نشویم هیچ انگیزه‌ای برای باسوادشدن در بی‌سوادان ایجاد نمی‌شود، هر چند او تاکید کرد فعلا این موضوع در کمیسیون متبوعش در مجلس مطرح نیست.

نهضت سوادآموزی 38 سال است به شکل‌های مختلف سواد را به مردم عرضه می‌کند، دفتر و کتاب و لوازم‌التحریر رایگان به سوادآموزان می‌دهد و برای آمدن بی‌سوادان به کلاس‌های نهضت تقریبا التماسشان می‌کند، ولی با این حال هنوز دو میلیون و690 هزار بی‌سواد مطلق در ایران زندگی می‌کنند که پروسه جذب آنها در چرخه سوادآموزی تقریبا به بن‌بست رسیده است. بگذریم که سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس به ما گفت در تشکیلات نهضت سوادآموزی نیز نقص‌هایی وجود دارد که هنوز بی‌سوادی در کشور ریشه‌کن نشده، ولی واقعیت این است که ریشه‌کنی بی‌سوادی در ایران بجز طرح‌هایی مثل توانمندسازی عشایر، تاسیس مراکز یادگیری محلی، دادن پاداش مالی، طرح کتابخوانی، سوادآموزی در پادگان‌ها و زندان ها، آموزش با تبلت و چاپ کتاب برای افراد کم سواد و حمایت از آنها با یک پشتیبان که تا به حال اجرا شده به اهرم‌های فشار و اعمال محدودیت نیز نیاز دارد که البته تا مجلس همراه نباشد، کاری از پیش نمی‌رود.

مریم خباز - جامعه