یلدا و تحکیم بنیان ‌های خانواده ایرانی

شب یلدا به عنوان یک سنت دیرینه ایرانی در این میان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است نه لزوما به واسطه ماهیت فرهنگی - تاریخی خود بلکه از حیث رسانه‌شناسی و نسبت نمادین و نهادینی که بین ماهیت و کارکرد تلویزیون و فلسفه برگزاری شب یلدا وجود دارد.

تلویزیون همواره در پی تامین سرگرمی و غنای اوقات فراغت مخاطبان از یک سو و انتقال آگاهی و میراث فرهنگی به جامعه به عنوان یک رسانه همگانی بوده است لذا شب یلدا فرصتی است تا از این ظرفیت برای تحقق این اهداف، بهره‌برداری لازم صورت گیرد اما شب یلدای امسال دارای موقعیت خاصی بود به ویژه برای پایتخت‌نشینان.

آنها شب قبل از یلدا، وحشت یک زلزله را تجربه کرده بودند و پیش از این نیز سوگ‌وار هموطنان زلزله‌زده خود در کرمانشاه بودند که چهل شب قبل رخ داده بود.

اتفاقات تلخی که می‌توانست کام مردم را در شب یلدا تلخ کند. از همین رو در تمام ویژه برنامه‌های شب یلدای امسال که از شبکه‌های مختلف تلویزیونی به روی آنتن رفت به این مساله توجه شد و همه از هموطنان زلزله‌زده و مصیبت‌دیده خود یاد کردند و بار دیگر همدلی خود را با آنها نشان دادند حتی برخی از برنامه‌ها با این مناطق ارتباط مستقیم برقرار کرده و گزارش زنده از آن پخش کردند.

محور اغلب گفت‌وگوهای ویژه‌برنامه شب یلدا بر موضوعاتی بود که به نظر می‌ رسد نیازهای مهم جامعه امروز در روابط و مناسبات انسانی و خانوادگی است.

توجه به مهرورزی و همدلی بین اعضای خانواده و تاکید بر عناصر و عواملی که به تحکیم و تقویت بنیان‌های خانواده کمک می‌کند به ویژگی بارز ویژه برنامه‌های امسال بدل شد.

حضور استاد محمدعلی کشاورز در شبکه آموزش به همراه بازیگران سریال خاطره‌انگیز «پدر‌سالار» ضمن تجدید خاطرات گذشته که بخشی از کارکرد شب یلدا را هم شامل می‌شود ارجاع به نهاد خانواده و ضرورت روابط گرم و صمیمی بین اعضای خانواده بود.

در واقع تلویزیون تلاش کرد تا اهداف و کارکردهای شب یلدا را حول محور همبستگی‌های خانوادگی و همدلی‌های صمیمانه بنا کند و فراتر از پوسته ظاهری آن که یک دورهمی ساده است به هسته معنایی آن دست یابد و به بازنمایی آن بپردازد.

در واقع رویکرد مضمونی و گفتمانی تلویزیون در تولید برنامه‌های شب یلدا را فارغ از ایجاد نشاط و سرگرمی و لحظات مفرح باید در تبدیل همنشینی به همزبانی و آنگاه به همدلی دانست.

اگر بخواهیم از حیث رسانه‌ای به این رویکرد نگاه کنیم باید گفت که تلویزیون تلاش کرده از ظرفیت مخاطب‌پذیری خود در شب یلدا برای تبیین و تقویت تفاهم، خانواده‌محوری و ارزش‌ها و ملزومات آن سخن بگوید و ارزش‌های این تجمیع و همدلی را آشکارتر کند و بر تقویت و تداوم این همنشینی‌ها تاکید بورزد.

پرهیز از افراطی‌گری در استفاده از فضای مجازی و ضرورت ارتباط چهره به چهره یکی دیگر از این مفاهیم و مولفه‌ها بود که تقریبا در همه برنامه‌ها بر آن تاکید شده بود.

از‌جمله در برنامه بوستان شبکه معارف‌، حجت الاسلام راستگو که اطلاعات خوبی درباره فضای مجازی و مناسبات آن داشت به آسیب‌شناسی این معضل پرداخت و به خانواده‌ها نسبت به این آسیب‌ها، هشدار داد. در نهایت باید گفت تلویزیون در شب یلدای امسال، با محور قرار دادن خانواده و نظام خانوادگی بر دو عنصر و مولفه «سرگرمی» و «آگاهی» در ساخت و تولید ویژه‌برنامه‌های یلدایی صحه گذاشت و ضمن ایجاد سرگرمی، خانواده‌ها را نسبت به تقویت بنیان‌های خانواده و کارکردهای عاطفی آن آگاه ساخت.

دکتر مرتضی میرباقری - معاون سیما