کجاست اون کوچه، چی شد اون خونه...

معمولا بعد از پایان تصویربرداری، سرنوشت لوکیشن‌هایی که سال‌ها برایشان زحمت کشیده شده تا به سامان برسند، نافرجام است و دردناک. عموما به حال خود رها شده و بر اثر شرایط جوی آسیب می‌بیند. این در حالی است که نگهداری و مرمت این لوکیشن‌ها علاوه بر آن‌که می‌تواند از بابت استفاده دوباره در سایر آثار تاریخی نوعی صرفه‌جویی اقتصادی و انتفاع مالی را به دنبال داشته باشد، در عین حال کارکردهای دیگری از جمله استفاده در صنعت گردشگری را نیز می‌توان برای آن متصور شد. البته نگهداری این لوکیشن‌ها نیازمند بودجه فراوان است و دیگر سازمان‌ها و نهادهای ذی‌ربط هم در این مسیر باید به کمک سازمان صداوسیما بیایند. به همین دلیل سراغ سازندگان آثار تاریخی رفته‌ایم تا از سرنوشت لوکیشن مجموعه‌هایی که ساخته‌اند، آگاه شویم. همچنین با حسین کرمی، رئیس مرکز سیمافیلم هم درباره برنامه‌های رسانه ملی برای حفظ و نگهداری این لوکیشن‌ها هم‌صحبت شدیم.

گنجی که بیخ چنگ بود

امرالله احمدجو که کارگردانی سریال‌های تاریخی روزی روزگاری، تفنگ سرپر و پشت کوه‌های بلند را در کارنامه دارد، درباره وضعیت لوکیشن‌های آثارش به جام‌جم گفت: ما سریال روزی روزگاری را در بیابان‌های میمه کار کردیم که جزو بکرترین بیابان‌های سراسر ایران است.در واقع لوکیشن، شخصیت اصلی این مجموعه بود. حالا دلم می‌خواهد بروید و ببینید به بهانه معدن و معدن یابی چه بلایی بر سر این بیابان آمده است.

بخشی از کار هم در ضیاآباد ضبط شد که آنجا هم تخریب شده است. متاسفانه زیبایی در مقابل مادیات ارزشی ندارد.

وی با اشاره به لوکیشن‌های مجموعه تفنگ سرپر نیز توضیح داد: این مجموعه را نیز در خسروآباد (نزدیک میمه) و ضیاآباد کار کردیم. در آنجا خانه‌های قدیمی با معماری خاص وجود داشت، اما حالا از آن خانه‌ها چیزی نمانده است. من در تفنگ سرپر، مفصل از این خانه‌ها استفاده کردم. در آن زمان صاحبان این خانه‌ها حاضر بودند با قیمت نازل آنها را بفروشند. من همان زمان به مسئولان بخشداری میمه که هنوز فرمانداری نشده بود، تاکید کردم این خانه‌ها را بخرند که مورد استفاده کارهای بعدی هم قرار بگیرد و کار فیلمسازی هم در این منطقه رونق می‌گیرد، اما کو گوش شنوا.

این کارگردان ادامه داد: حدود هفت تا هشت سال بعد که برای ساخت سریال پشت کوه‌های بلند به خسروآباد مراجعه کردم، فقط دو سه خانه سرپا بود و بقیه را خراب کرده بودند. در ضیاآباد هم هیچ خانه‌ای سرپا نبود و در میمه هم یک خانه مانده بود. نگهداری این خانه‌ها و مرمت‌شان نیاز به متولی دولتی دارد، اما بی توجهی مسئولان باعث شد گنجی که بیخ چنگ بود، از بین برود.

وی عنوان کرد: سال 66 و 67 که به روستای شجاع‌آباد ـ که سریال سلطان و شبان در آن کار شده بود ـ مراجعه کردم در حال تخریب بود. همان زمان به مسئولان فارابی گفتم تمهیدی داشته باشند، اما آنها دلایل خودشان را آوردند که بودجه برای ساده‌ترین مسائل ندارند چه برسد به این‌که بودجه‌ای برای حفظ و نگهداری خانه‌های قدیمی بگذارند.

دو سال پیگیری نافرجام

محمود فلاح که تهیه‌کنندگی مجموعه‌های تاریخی تفنگ سرپر و مختارنامه را در کارنامه دارد، درباره سرنوشت لوکیشن کارهایش به خبرنگار ما توضیح داد: تا دو سال پیگیر دکورهای مجموعه مختارنامه بودم و مقابل مالکان زمین که سه نفر هم بودند، مقاومت کردم اما بی‌نتیجه ماند، حتی حکم بازداشت من از سوی دادسرای اسلامشهر صادر شد. در آن مقطع هم سازمان صداوسیما درگیر شرایط بد مالی شد و تغییر مدیریت هم به این مساله دامن زد تا کسی پیگیر این ماجرا نشود، حتی من وکیل شخصی هم گرفتم، اما در نهایت زمین با دکورها به صاحبان زمین تحویل
داده شد.

وی با اشاره به این‌که دکورهای مختارنامه به دلیل شرایط جوی تا حدودی خراب شده است، گفت: دکورها باقی‌ مانده اما نیاز به مرمت دارد، زیرا شرایط جوی آن را تخریب کرده است.

فلاح عنوان کرد: من با وجود داشتن مشکلات جسمی، خیلی پیگیر شدم تا دکورهای مختارنامه را حفظ کنم، اما در نهایت به نتیجه مناسب نرسیدم و تخریب دکورهای مختارنامه و دیدن این اوضاع برایم غم‌انگیز است. پیشنهاد می‌کنم قبل از ساخت یک سریال تاریخی، زمین لوکیشن خریداری شود، چون زمین‌های اجاره‌ای را باید به صاحبانش تحویل دهیم و همین مساله به تخریب لوکیشن‌ها منجر می‌شود. ما می‌توانیم با مرمت دکور سریال‌های تاریخی، این مکان‌ها را به موزه‌های گردشگری تبدیل کنیم.

وی با اشاره به دکورهای مجموعه تفنگ سرپر هم گفت: دکورهای این مجموعه هم در زمین‌های میمه اصفهان ساخته شد و ایرج رامین فر هم دکوراتور بود که آنجا هم تحویل صاحبان زمین شد. البته دکورهای مختارنامه اساسی‌تر و محکم تر ساخته شده بود. همچنین از دکورهای شهرک غزالی هم برای مختارنامه استفاده کردیم.

دکور دو میلیارد تومانی

ضیاءالدین دری که کارگردانی مجموعه‌های کیف انگلیسی و کلاه پهلوی را به‌عهده داشته است، در این باره به جام‌جم توضیح داد: ما برای سریال کیف انگلیسی از دکورهای شهرک غزالی استفاده کردیم. در واقع دکورهای موجود را مرمت کرده و بهره بردیم. برای سریال کلاه پهلوی دکورهای جامعی در شهرک غزالی ساختیم که بعدها کارهای زیادی از جمله فیلم «یتیم‌خانه ایران» به کارگردانی ابوالقاسم طالبی در آن ساخته شد.

این کارگردان ادامه داد: به نظرم اگر از یک اثر تاریخی به عنوان لوکیشن استفاده می‌شود، نه تنها باید در حفظ و نگهداری آن کوشا باشیم، بلکه پس از استفاده باید همه چیز را به حالت اولیه برگردانیم و تغییرات موقت باشد.

این کارگردان با تاکید بر این‌که اگر الان دکور سریال کلاه پهلوی از صفر ساخته شود، باید دو میلیارد تومان یا بیشتر از این مبلغ برای آن هزینه کرد، گفت: بنابراین باید در حفظ و نگهداری دکور سریال‌های تاریخی کوشا باشیم، زیرا دیدن دکورهای یک اثر تاریخی برای بازدیدکنندگان هم خاطره است.

ساخت یک شهرک مستقل

حسین کرمی، رئیس مرکز سیمافیلم در پاسخ به این سوال که برای نگهداری لوکیشن مجموعه‌های تاریخی چه اقداماتی صورت گرفته است به جام‌جم گفت: این نگاه وجود داشته که به سمت ساخت شهرک برای تولید سریال‌های تاریخی برویم، حتی مقدمات این کار هم از سوی دکتر علی‌عسکری، رئیس سازمان صداوسیما انجام شده است. همچنین مشکلات شهرک غزالی هم آسیب‌شناسی شد.

وی ادامه داد: با ساخت شهرک قصد داریم دکورهایی را که در بخش‌های مختلف ایران به شکل مجزا ساخته شده در یک جا متمرکز کنیم. همچنین می‌خواهیم سازه دکورها جدی‌تر و ماناتر باشد تا استفاده چند وجهی داشته باشیم. مطالعه اولیه هم انجام شده و تقدیم رئیس سازمان و بخش فنی شده است. امیدواریم با تامین مالی مناسب، شهرک مستمر و مستقل داشته باشیم، زیرا برخی لوکیشن‌های سریال مختار اجاره‌ای بود و تحویل صاحبان زمین شده است. قرار است این مشکلات را برطرف کنیم تا دکورهای ماندگار داشته باشیم.

رئیس مرکز سیمافیلم در پاسخ به این سوال که خروجی این اتفاق تا چه زمانی حاصل می‌شود، توضیح داد: در حال حاضر پروژه‌های متعدد تاریخی سنگین در دست است که بخشی از هزینه آنها مربوط به دکور می‌شود. باید قبول کرد برای متمرکز کردن دکورها باید انتظار تدریجی داشت، زیرا ثمر ناگهانی امکان‌پذیر نیست.

تخریب ورامین برای آبادی کوفه

محمود فلاح درباره سرنوشت کعبه سریال مختارنامه هم توضیح داد: این بنا هم باقی مانده، اما نیاز به مرمت کلی دارد. در مجموع درصد زیادی از لوکیشن سریال مختارنامه تخریب شده است. ضمن این‌که لوکیشن‌های ورامین را که بخشی از کار در آنجا ضبط شد، خودمان خراب کردیم، زیرا برای ادامه کار و ساخت دکور کوفه نیاز به آهن داشتیم و آهن‌های دکور ورامین را برای این منظور استفاده کردیم.

از آسیاب قدیمی چیزی باقی نماند

امرالله احمدجو با اشاره به ساخت آسیاب بلند قدیمی بادی برای سریال تفنگ سرپر گفت: یک آسیاب بلند قدیمی بادی در کنار خسروآباد ساختیم، اما هیچ چیز آن نمانده است. البته مدتی صداوسیمای اصفهان از این بنا محافظت کرد، اما با توجه به این‌که نگهداری این بناها نیاز به بودجه دارد، دیگر مراجعه‌ای نشد. به نظرم در همان مقطع باید بخشداری از خانه‌های قدیمی محافظت می‌کرد. در مجموع برای حل این معضل باید کمیته مشترکی میان ارشاد، رسانه ملی و میراث فرهنگی برای حفظ و نگهداری لوکیشن‌های آثار تاریخی شکل بگیرد تا هم برای ساخت کارهای بعدی محافظت شود و هم این‌که به لحاظ گردشگری برای مردم جذابیت داشته باشد.

فاطمه عودباشی