«از کی بپرسم»های جذاب

سپردن کار به اهلش

داریوش کاردان، مجری، نویسنده، کارگردان و بازیگر با اشاره به این که مردم علاقه‌مند به تماشای مسابقات تلویزیونی هستند، به جام‌جم گفت: البته زمانی نسبت به یک مسابقه اقبال نشان می‌دهند که طبق قواعد و تعاریف خودشان ساخته شده باشد. اگر غیر از این باشد، دوست نخواهند داشت. به نظرم برای این که مسابقات جذاب بسازیم باید کار را به اهلش بسپاریم.

وی ادامه داد: باید سوالات تکنیکی برای مسابقات طراحی شود و مجری و تهیه‌کننده از حرفه‌ای‌ها انتخاب شوند. برای ساخت مسابقه باید از الگوی صحیح بهره ببریم و سراغ کسانی برویم که تجربه ساخت مسابقات جذاب و گیرا را برای مردم دارند. ساخت مسابقه سواد می‌خواهد، ضمن این که برنامه‌ساز باید دلسوز باشد تا یک کار جذاب به مخاطب تحویل بدهد.

کاردان با اشاره به این که تهیه‌کنندگان قبل از ساخت مسابقات علمی باید گزینشی از شرکت‌کنندگان داشته باشند، توضیح داد: متاسفانه گاهی سوالات به سمت پرسش‌های ساده می‌رود و شرکت‌کنندگان به همین سوالات آسان هم پاسخ نمی‌دهند. من به خاطر دارم در دهه 60 وقتی یک مسابقه علمی در شبکه دو اجرا می‌شد، قبل از تولید در محوطه باز شبکه از شرکت‌کنندگان امتحان گرفته می‌شد و این طور نبود که هر شرکت‌کننده‌ای قادر به شرکت در مسابقه باشد.

این مجری عنوان کرد: با وجود این که دو سال از مسابقه «ثانیه‌ها» گذشته، هنوز هم وقتی برخی از مردم مرا در خیابان می‌بینند، با اشاره به شرکت‌کننده‌هایی که پاسخ‌های پرت به سوالات می‌دادند، می‌پرسند که آیا هدفتان ساخت برنامه طنز بود؟! بنابراین شرکت‌کنندگان بدون سنجش نباید راهی چنین مسابقاتی شوند و باید هزینه کرد و از حرفه‌ای‌ها دعوت به عمل آورد.

کاردان در پایان گفت: متاسفانه سطح مطالعه مردم کم شده و باید آنها را تشویق کنیم که لااقل با حل جدول، معلوماتشان را بالا ببرند، زیرا در حال حاضر فقط سرگرم فضای مجازی، لایک و فالوئر اضافه کردن هستند.

جدی مثل یک فیلم سینمایی

حسین رفیعی که تا امروز اجرای مسابقات متنوعی همچون نیرو به توان 2، تنور طلایی، سرآشپز بزرگ، زوج برتر، این خانواده و... را به عهده داشته است، درباره جذابیت تولید مسابقات تلویزیونی به خبرنگار ما گفت: مسابقه جزو گونه‌های پرطرفدار آثار تلویزیونی است که فقط مورد اقبال مردم ایران نیست و همه مردم دنیا از تماشای آن لذت می‌برند. جذابیت مسابقه به این خاطر است که مردم خودشان را از این طریق محک می‌زنند. در حال حاضر مسابقه جهانی نینجا، جزو آثار بسیار پرهیجان است و آدم‌های معمولی نمی‌توانند در این مسابقه شرکت کنند، زیرا فرد باید آدرنالینش بالا باشد تا بتواند از عهده مسابقه بر بیاید.

وی ادامه داد: بنابراین یک مسابقه باید برای مردم جذاب باشد تا اسپانسر از آن حمایت کند. متاسفانه یکی از مشکلات در حال حاضر، بودجه است و همین باعث شده تا مسابقات جذاب و عملیاتی کمتر ساخته شود؛ چون ساخت یک مسابقه جذاب در ابتدا نیازمند دکور بسیار خوب است. علاوه بر آن باید تهیه‌کننده مسابقه در انتخاب شرکت‌کنندگان دقت کند، زیرا زمانی که شرکت‌کننده برای یک مسابقه عملیاتی می‌گذارد، زیاد است؛ حتی گاهی ضبط یک مسابقه یک روز زمان می‌برد. بیشتر شرکت‌کنندگان خسته می‌شوند و همین باعث می‌شود از یک جایی کم بیاورند. بنابراین برای این بخش‌ها باید برنامه‌ریزی کرد.

این مجری ادامه داد: ضمن این که شرکت‌کنندگان برای مسابقات اطلاعات عمومی، باید از قبل مورد گزینش قرار بگیرند تا افرادی راهی مسابقات علمی نشوند که حتی پاسخ سوالات سطحی را بلد نیستند و به این واسطه شعور یک ملت زیر سوال برود.

وی که در حال حاضر مسابقه «نما به نما» را برای شبکه‌ آی‌فیلم اجرا می‌کند، معتقد است: اگر ما ساخت یک مسابقه را همچون یک فیلم سینمایی جدی ببینیم، مسلما می‌توانیم یک کار حرفه‌ای بسازیم و با بازخوردهای مثبت روبه‌رو شویم. بنابراین باید یک بودجه خوب وجود داشته باشد تا بتوانیم رنگ و لعاب حرفه‌ای به مسابقات بدهیم، حتی در زمان پیش تولید از روان‌شناسان و کارشناسان دعوت کنیم تا از همه ابعاد مورد توجه قرار بگیرد.

رفیعی اشاره کرد: تولید مسابقات عملیاتی نیازمند بودجه است و وجود این مشکل، باعث شده تعداد این مسابقات کمتر شود که به نظرم باید فکری برای این مساله کرد. این فقط شامل حال مسابقات نمی‌شود و برنامه‌های ترکیبی و نمایشی هم درگیر این مساله هستند. البته در حال حاضر سیاست سازمان صدا و سیما به دلیل کمبود بودجه به سمت برنامه‌های اسپانسر محور رفته است. از یک سوی دیگر باید اهداف اسپانسر را تامین کنیم و علاوه بر آن از جذابیت‌های مسابقه هم کم نشود. به عنوان نمونه، مسابقه نیرو به توان 2 را با حمایت وزارت نیرو ساختیم و حسین باقری، تهیه‌کننده، همه انرژی اش را گذاشت. باید تهیه‌‌کنندگان دغدغه‌مند برای تولید مسابقات جذاب داشته باشیم.

جایزه‌های وسوسه‌انگیز

آرش ظلی‌پور، مجری مسابقات تلویزیونی اعتقاد دارد: ژانر مسابقه همیشه پرمخاطب و جذاب است، زیرا مخاطب با تماشای مسابقه با شرکت‌کننده همذات‌‌پنداری می‌کند و هوش و توانمندی خود را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. دلیل این که تهیه‌کنندگان کمتر سراغ ساخت مسابقات می‌روند، در ابتدا مساله بودجه است، زیرا هزینه بر است.

وی ادامه داد: ما مسابقه‌ای را از یک ماه پیش با یکی از شبکه‌های تلویزیون مطرح کردیم که نیازمند بودجه چهار تا پنج میلیاردی است، اما چون بودجه نیست، آنقدر از سر و ته این مسابقه در حال زدن هستیم که فکر می‌کنم در انتها به یک مسابقه تلفنی ختم شود. عمده این مشکل بودجه است و در مرحله بعد، تهیه‌کنندگان تنبل هستند و حاضر نیستند زحمت بکشند و یک مسابقه عملیاتی جذاب را تولید کنند.

این مجری اشاره کرد: زمانی تعداد مسابقات در شبکه‌های سه و پنج هم زیاد بود، اما در حال حاضر به دلیل بودجه کم شده
ضمن این که بعد از گذشت 15 سال پیشرفت زیادی در مسابقات نکرده‌ایم و در حد چند سال قبل تهیه می‌شود. علاوه بر آن معتقدم باید جایزه‌های نقدی درست و حسابی برای مسابقات در نظر بگیریم، زیرا هر چه جایزه مسابقه بیشتر باشد، هیجان آن هم بالاتر می‌رود.

از کی بپرسم؟

«مسابقه هفته» در دهه 70 با اجرای زنده یاد منوچهر نوذری، نه‌تنها توانست طراوت تازه‌ای به برنامه‌های تلویزیون ببخشد، بلکه هر هفته مخاطبان زیادی پای جعبه جادویی می‌نشستند و با شرکت‌کنندگان همذات‌پنداری می‌کردند، حتی گاهی پاسخ سوالات را خودشان می‌دادند و انگار که شرکت‌کننده می‌شنود، خطاب به او می‌گفتند جواب سوال این می‌شود.

البته مسابقه هفته بیشتر به عنوان مسابقه از کی بپرسم در میان مردم شهره بود، زیرا نوذری در این مسابقه مرتب از شرکت‌کننده‌ای که پاسخ درست را می‌داد، می‌گفت از کی بپرسم؟ و کافی بود شرکت‌کننده اعلام کند که از خودش بپرسد و آن وقت بود که مورد تشویق مرحوم نوذری قرار می‌گرفت و خطاب به او می‌گفت آفرین که اعتماد به نفس داری! با وجود این که این مسابقه ساختار ساده‌ای داشت و دکور چندانی نداشت، اما موردتوجه
مردم بود.

پدربزرگ سختگیر مسابقات تلویزیونی

مخاطبان قدیمی تلویزیون وقتی نام مسابقه «نام‌ها و نشانه ها» را می‌شنوند، به یاد شادروان رضا معینی، مجری این برنامه می‌افتند که در کارش بسیار جدی بود و با آن صدای پرهیبت و جدیت تمام این مسابقه علمی را اجرا می‌کرد. می‌توان گفت پخش این مسابقه در اواخر دهه 60 برای مخاطبان تلویزیون هم سرگرم‌کننده بود و هم به اطلاعات عمومی آنها اضافه می‌کرد. در این مسابقه چهار شرکت‌کننده در قالب گروه‌های دو نفره شرکت می‌کردند. در ابتدای مسابقه فردی به‌عنوان مهمان حضور داشت و شرکت‌کنندگان با پرسیدن سوال از او و پاسخ بله و خیر از سوی فرد مربوط به شغل وی می‌رسیدند. در بخشی دیگر از این مسابقه، شرکت‌کنندگان باید پاسخگوی سوالات بسیار سخت می‌بودند. با وجود این‌که سوالات این مسابقه سخت بود، اما شرکت‌کنندگان با معلومات بسیار بالا شرکت می‌کردند و همین مخاطبان را به‌وجد می‌آورد. در مجموع با وجود این‌که ساختار مسابقه ساده بود، اما تماشای آن برای مخاطبان خالی از لطف نبود و می‌توان از نام‌ها و نشانه‌ها به عنوان پدربزرگ مسابقات تلویزیونی یاد کرد.

فاطمه عودباشی

رادیو و تلویزیون