نشست ژنو 8 ، تحولات سیاسی و میدانی سوریه

به گزارش جام جم آنلاین، منابع دیپلماتیک در وزارت خارجه سوریه اعلام کردند که هیئت نظام سوریه روز چهارشنبه برای حضور در مذاکرات ژنو 8 راهی سوئیس می‌شود.

ریاست نمایندگان دولت سوریه در این نشست بر عهده بشار جعفری نماینده ویژه این کشور در سازمان ملل متحد است.

قرار است در روز نخست مذاکرات، هیأت معارضان سوری با استفان دی‌میستورا دیدار کند. معارضان سوری در نشست اخیر در عربستان موسوم به نشست «ریاض-2» مدعی شدند که هدف از مذاکرات ژنو، تشکیل مرحله انتقال سیاسی و کنار رفتن بشار اسد از قدرت است؛ تفسیری که دولت سوریه، ایران و روسیه آن را رد کرده‌اند.

به باور تحلیلگران سیاسی، این موضع معارضان سوری اگر موضع واقعی آنها در روند مذاکرات ژنو 8 باشد، این نشست را از ابتدا با شکست مواجه خواهد کرد. زیرا دولت و ارتش سوریه پس از حدود 7 سال نبرد مستمر با گروه های مسلح و عناصر تروریستی بر بخش عظیمی از قلمرو سوریه مسلط شده است، و با سرنگونی دولت ادعایی داعش در قدرتمندترین شرایط طی 7 سال اخیر قرار گرفته است.

مهمترین نشست‌های بین‌المللی با موضوع سوریه

از سال 2011 تا کنون نشست‌های بسیار زیادی با عناوین متفاوت برای حل بحران سوریه برگزار شد. برخی از مهمترین نشست ها در این باره عبارتند از:

نشست های گروه دوستان سوریه

اولین نشست‌ های بین المللی درباره سوریه، سری نشست موسوم به «گروه دوستان سوریه» بود که با هدایت فرانسه آغاز شد.

در این چارچوب نیکلا سارکوزی رئیس جمهوری وقت فرانسه در ماه مارس 2012 میلادی (اسفند 1390) نخستین نشست «دوستان سوریه» برنامه ریزی و مدیریت کرد. این نشست با حضور نمایندگان 70 کشور و نهاد بین‌المللی در تونس برگزار شد. مهمترین رویداد در این نشست طرح پیشنهاد قطر و عربستان برای مداخله نظامی کشورهای عرب در سوریه بود.

گروه موسوم به «دوستان سوریه» پس از این در طول سال های 1390 تا 1393 حدود 13 نشست را به ترتیب در استانبول ترکیه، پاریس، لاهه هلند، توکیو، مراکش، دوحه، امان پایتخت اردن، لندن، پاریس، دوحه، رباط و استانبول برگزار کرد که اغلب این نشست ها بدون حضور چین، روسیه و ایران برگزار شد و جز حمایت از گروه های مسلح و جریان های تروریستی در سوریه نتیجه دیگری به همراه نداشت.

نشست‌های تهران

در مقابل جمهوری اسلامی ایران هم از اسفند ماه سال 1392 میزبانی نشست های موسوم به نشست تهران را بر عهده گرفت که هدف آن بررسی راه های خروج از بحران در سوریه و افزایش کمک‌های انسان دوستانه در سوریه بود.

دومین دور نشست تهران خرداد ماه سال 93 برگزار شد که در آن روسای کمیسیون‌های امنیت ملی بیش از 31 کشور حضور داشتند.

نشست‌های مسکو

سری سوم نشست ها درباره سوریه «نشست‌های مسکو» نام داشت که اولین دور آن در بهمن ماه سال 93 برگزار شد، و دومین دور آن نیز در به فاصله سه ماه بعد در فروردین ماه سال 94 برگزار شد.

نشست‌های وین

سری چهارم نشست های بین المللی درباره سوریه موسوم به «نشست وین» است که نخستین دور آن در اوایل آبان ماه سال 94 با حضور وزیران خارجه روسیه، آمریکا، عربستان و ترکیه برگزار شد.

نقطه عطف تحولات سیاسی سوریه، اجلاس دوم وین بود که در آن نمایندگان تمام کشورهای تأثیر گذار در سوریه برای اولین بار گردهم آمدند و ایران هم برای اولین بار در این نشست حضور یافت.

دومین دور نشست وین در 23 آبان 94 در هتل امپریال این شهر برگزار شد و شرکت کنندگان در این نشست با وجود اختلافات اساسی، در خصوص برخی مسائل به تفاهم رسیدند. حفظ ساختار نظام، وحدت و تمامیت ارضی سوریه، در کنار شناسایی گروه های تروریستی و مبارزه با آنها از مهمترین مصوبات نشست وین 2 بود.

در همین چارچوب 23 آذر 1394 نشست پاریس برگزار شد و در این نشست کشور اردن مسئولیت تهیه فهرست گروه های تروریستی در سوریه را به عهده گرفت.

در ادامه نشست وین، وزیران خارجه 17 کشور از جمله ایران، روسیه، آمریکا،‌ عربستان در 27 آذر ماه 94 در نیویورک گرد هم آمدند و درباره راه های پایان دادن به بحران پنج‌ساله سوریه گفت‌وگو کردند.

در پایان این نشست قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل با ‌عنوان «نقشه راه پایان بحران سوریه» به تصویب رسید. در این قطعنامه که بر آتش‌بس و حل‌وفصل سیاسی بحران سوریه تأکید دارد، تشکیل یک دولت وحدت ملی در سوریه پیش‌بینی شد که خواستار توقف فوری حملات به هدف‌های غیرنظامی شده است.

همچنین این قطعنامه خواستار تشکیل دولتی قانونی، فراگیر و غیر فرقه‌ای در 6 ماه آینده وبرگزاری انتخابات در 18 ماه آینده شد.

سلسله نشست‌های ژنو

اولین نشست ژنو در باره سوریه با حضور مقامات آمریکا، روسیه و چند کشور دیگر در 30 ژوئن 2012 مصادف با 10 تیر 1391 در شهر ژنو برگزار شد. در این نشست صراحتا حرفی در باره کنار رفتن اسد مطرح نشد، اما در آن بر تشکیل یک دولت انتقالی برای پایان دادن به سیستم سیاسی تحت فرمان بشار اسد تاکید شد.

همچنین در این نشست با وجود تأکید روسیه بر ضرورت شرکت ایران، فشار آمریکا سبب شد تا ایران به منزله یکی از بازیگران کلیدی و تأثیرگذار در بحران سوریه، در این نشست مشارکت نداشته باشد.

در 22 ژانویه 2013 مصادف با 2 بهمن 1392 نشست ژنو 2 برگزار شد. در این نشست برای اولین‌بار دو طرف بحران، یعنی دولت سوریه و گروه معارضان سوری رو به روی هم و پشت میز مذاکره قرار گرفتند. اما این نشست هم مانند همه نشست های مشابه پیشین به دلیل اصرار معارضان بر شروط غیر واقع بینانه ای نظیر کناره گیری بشار اسد نتوانست به نتیجه برسد.

نشست‌های سوم و چهارم ژنو بدون دستیابی به نتیجه عملیاتی به ترتیب در 10 بهمن 94 (28 ژانویه 2016) و 14 فروردین 95 (2 آوریل 2016) برگزار شد.

مذاکرات ژنو پس از نشست چهارم حدود یک سال به تعویق افتاد، و از بهمن سال 1395 تحت تاثیر ابتکار صلح مشترک ایران و روسیه موسوم به «مذاکرات آستانه» قرار گرفت.

به همین دلیل طرف‌های مذاکره‌کننده در ژنو 5 حدود یک سال بعد از نشست قبلی در 24 مارس 2017 (4 فروردین 96) گرد هم آمدند.

پس از آن نیز نشست ژنو 6 در 30 اردیبهشت 96 (19 مه 2017) و نشست ژنو 7 در 19 خرداد ( 8 ژوئن 2017) بدون دستیابی به نتیجه ای قابل قبول برگزار شد.

مهمترین دلیل بن بست در مذاکرات ژنو در این دوره، تشدید اختلافات در میان گروه های معارض سوری، و انفعال در برابر پیروزی های میدانی ارتش سوریه بود.

نقطه عطف این پیروزی ها، آزادسازی شهر استراتژیک حلب بود که در بیست و سوم آذر ماه سال 1395 (13 دسامبر 2016) اتفاق افتاد، و معادله جنگ در سوریه را به نفع دولت و ارتش این کشور تغییر داد.

در این میان، مذاکرات ژنو 8 در حالی برگزار می‌شود که کشورهای سوریه و عراق با حمایت ایران و روسیه به بزرگترین دستاورد خود در مبارزه با تروریسم تکفیری دست یافته اند، و پایان موجودیت متمرکز و منسجم داعش در دو کشور را به صورت رسمی اعلام کرده اند.

علاوه بر این دستاوردهای مهم نشست های آستانه در کاهش مناطق تنش در سوریه، موجب ثبات و امنیت نسبی در بخش های وسیعی از سوریه شده است، و دایره نفوذ و حضور ارتش و دولت سوریه را بیش از گذشته تثبیت کرده است.

در چنین شرایطی تثبیت موقعیت ارتش و نظام سیاسی حاکم بر سوریه به عنوان اصلی ترین واقعیت میدانی و سیاسی سوریه است که پیش روی مذاکره کنندگان در ژنو 8 قرار دارد، و هر گونه تصمیم سازی برای آینده سوریه را به تابعی از پذیرش این واقعیت مستقر در سوریه تبدیل کرده است.

یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین