سلامت و ایمنی غذا در مناطق زلزله زده

به گزارش جام جم، تخریب منازل و عدم‌امکان طبخ غذا، قطع لوله‌کشی آب آشامیدنی، دسترسی ناکافی به آب مورد نیاز برای شست وشوی ظروف، محدودیت منابع غذایی و مختل شدن راه‌های تهیه و توزیع غذا، کمبود شوینده‌های بهداشتی، قطع برق و عدم‌دسترسی به یخچال برای نگهداری مواد غذایی فسادپذیر از جمله عواملی هستند که در مناطق زلزله زده، ایمنی مواد غذایی را در معرض خطر قرار می‌دهند.

با توجه به ارزش تغذیه‌ای شیر مادر، در زمان پیشامد زلزله نباید تغذیه نوزادان و اطفال با شیر مادر قطع شود. اگرچه در شرایط بحرانی دسترسی به استحمام و آب کافی برای نظافت روزمره محدودیت دارد، اما نظافت معمول سطح پستان قبل از شیردهی به منظور پیشگیری از انتقال عوامل میکروبی ضرورت دارد. در صورت فوت یا مصدومیت شدید مادر، تغذیه نوزاد با شیرخشک یا شیر حیوانات اجتناب‌ناپذیر است؛ اما حتما باید شیر یا آب مورد استفاده برای اختلاط با شیرخشک مصرفی نوزاد از قبل جوشانده شود. دسترسی نداشتن به آب آشامیدنی سالم یکی از مهم ترین عواملی است که احتمال شیوع بیماری‌های عفونی نظیر حصبه، وبا و اسهال خونی را افزایش می‌دهد. لذا تهیه آب آشامیدنی بهداشتی در تانکرهای استاندارد و نیز توزیع مستمر آب بسته‌بندی شده و بهداشتی بین زلزله‌زدگان ضروری است.

پس از تخریب منازل یا قطع برق پس از زلزله، امکان نگهداری مواد غذایی فسادپذیر در یخچال وجود ندارد. در این شرایط توزیع مواد غذایی خشک نظیر کنسروها، نان خشک، دانه‌های خوراکی و... ارجحیت دارد. به جای شیر پاستوریزه، بهتر است شیر استریلیزه توزیع شود، زیرا شیر استریلیزه در دمای محیط تا چند ماه قابل نگهداری است. پس از باز کردن در پاکت شیر باید تمام محتوای آن در یک وعده مصرف شود و به هیچ وجه باقیمانده آن ذخیره نشود و اگر نگهداری باقیمانده شیر اجتناب‌ناپذیر است حتما باید مجدد جوشانده شود.

محصولات غذایی کنسروی قبل از مصرف جوشانده شوند و قوطی کنسرو‌های زنگ‌زده یا دارای نشتی استفاده نشوند. مجموعه این اقدامات نیازمند توزیع کافی گاز پیک‌نیک یا چراغ خوراک‌پزی و همچنین ظروف مناسب بین زلزله‌زدگان است.

محموله‌های غذایی از سراسر کشور توسط مسئولان و نیز سازمان‌های مردم نهاد به محل وقوع زلزله ارسال می‌شوند. قبل از توزیع اغذیه، باید کارشناسان بهداشت مواد غذایی محموله‌های غذایی را بازرسی کنند تا از سلامت آنها مطمئن شوند. دست‌اندرکاران باید غذا را متناسب با نیاز روزانه و به‌طور مستمر توزیع کنند و از توزیع مقادیر زیاد و بیش از حد غذا در یک وعده خودداری کنند، زیرا با توجه به اضطراب و نگرانی زلزله‌زدگان از بابت کمبود غذا در روزهای آتی، برخی افراد اقدام به جمع‌آوری بیش از حد نیاز محصولات غذایی می‌کنند که این‌کار با توجه به دسترسی نداشتن به یخچال و چراغ خوراک‌پزی امکان فساد و آلودگی غذا را افزایش می‌دهد.

چاپ و توزیع گسترده بروشور‌های آموزشی اقدامی موثر برای افزایش آگاهی زلزله‌زدگان به‌منظور پیشگیری از ابتلا به همه‌گیری‌های غذایی است؛ محتوای آموزشی این بروشورها باید بسیار ساده، کوتاه و گویا بوده و موکد شست‌وشوی دست‌ها قبل از مصرف غذا، حرارت دادن غذا قبل از مصرف، عدم‌نگهداری اغذیه فسادپذیر در خارج از یخچال و نیز پرهیز از نوشیدن آب ناسالم باشد.

دکتر بهادر حاجی محمدی

سرپرست مرکز تحقیقات سلامت و ایمنی غذای
دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد