انسولین به مذاق دیابت خوش می‌آید

دکتر مژگان اسدی، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران و عضوهیات علمی پژوشکده علوم غدد درون‌ریز و متابولیسم، همزمان با روز جهانی دیابت (24 آبان) درباره انواع روش‌های درمان به کمک انسولین و دلایل اهمیت انسولین‌درمانی توضیح می‌دهد و به جام‌جم می‌گوید: ممکن است برای فردی یک‌بار تزریق انسولین در شب و برای فرد دیگر، روش‌های معمول دو تا سه تزریق در روز مناسب باشد و برای بیمار دیگری تزریق مکرر یا حتی پمپ انسولین تجویز شود. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، این است که انسولین‌درمانی به‌موقع آغاز شود تا قبل از پیشرفت بیماری بتوان آن را کنترل و از عوارض جانبی دیابت جلوگیری کرد. در مجموع تحرک کافی و حفظ سبک زندگی سالم به فرد کمک می‌کند تا با حداقل میزان انسولین، دیابت را کنترل کند.

چه زمانی نیاز به انسولین‌درمانی است؟

افرادی که به دیابت نوع یک مبتلا می‌شوند، افرادی هستند که بدن آنها دیگر انسولین نمی‌سازد و انسولین مورد نیاز این افراد باید به کمک تزریقات روزانه به بدن برسد. این افراد از ابتدا نیاز به تزریق انسولین دارند و مصرف داروی خوراکی روی آنها تاثیرگذار نیست. افراد مبتلا به دیابت نوع دو کسانی هستند که معمولا در سنین بالاتر به دیابت مبتلا می‌شوند. در مورد این افراد، اگر مدتی پس از مصرف داروهای خوراکی قند کنترل نشود، پزشک نسبت به تغییر روند درمان اقدام می‌کند. در واقع، بعد از اثر نکردن داروهای خوراکی مشخص می‌شود که ترشح انسولین در این افراد کم شده یا مقاومت نسبت به عملکرد انسولین در بدن به وجود آمده است. در این شرایط، انسولین‌درمانی برای چنین افرادی آغاز می‌شود. انسولین‌درمانی برای این افراد به روش‌های مختلف آغاز می‌شود. در بعضی موارد یک دوز انسولین در شب تجویز می‌‌شود تا قند ناشتا کنترل شود و در موارد دیگر نیاز به تزریق مکرر انسولین در طول روز است.

در مجموع، هنگامی که کنترل قند خون از راه داروهای خوراکی برای افراد مبتلا به دیابت نوع دو امکان‌پذیر نباشد، قدم بعدی تزریق انسولین به روش‌های مختلف است. شیوه‌های معمول برای کسانی پیشنهاد می‌شود که برنامه زندگی منظمی دارند و تغییر محسوس در تغذیه و فعالیت روزمره آنها اتفاق نمی‌افتد، اما در مورد کودکان، نوجوانان و کسانی که زندگی فعالی دارند و حرکات ورزشی متغیر در طول روز دارند، از روش تزریق مکرر استفاده می‌شود تا فرد بتواند تزریقات را جابه‌جا و قند خون را کنترل کند.

مقاومت به انسولین‌درمانی از کجا ناشی می‌شود؟

بعضی افراد نسبت به تزریق انسولین به علل مختلف مقاومت نشان می‌دهند. برای مثال، بعضی تصور می‌کنند با تزریق انسولین به آن معتاد می‌شوند، در صورتی که چنین اتفاقی نمی‌افتد. دیابت به هر شکلی باید کنترل شود و ممکن است دارو شکل خوراکی یا تزریقی داشته باشد، اما به این معنی نیست که شکل تزریقی اعتیادآور است. هدف پزشک در نهایت کنترل قند خون بیمار است.

یکی از باورهای نادرست رایج در بین برخی افراد، این است که تصور می‌کنند تزریق انسولین ممکن است باعث ایجاد عوارض دیابت از جمله مشکلات کلیوی، بینایی یا زخم پا شود. این در حالی است که عدم کنترل قند خون و شروع دیرهنگام انسولین منجر به ایجاد عوارض ناشی از دیابت می‌شود .موضوع دیگر، ترس افراد از سرنگ تزریقی است. خوشبختانه اکنون در ایران قلم انسولین داریم که استفاده از آنها بسیار راحت و بدون درد است.

انواع انسولین را بشناسید

دوز انسولین و روش مناسب تزریق آن با توجه به نیاز و شرایط هر فرد تعیین می‌شود، اما در نهایت هدف کنترل قند خون است. انواع انسولین براساس زمان تاثیر شامل سریع، کوتاه، متوسط و بلند مدت است. انسولین‌های سریع‌‌الاثر که نمونه‌های جدیدتر هستند، بعد از 10 دقیقه در بدن اثر می‌کنند و حدود 2 ساعت بعد، به بیشترین میزان اثر می‌رسند و در مجموع 3 تا 4 ساعت در بدن اثرگذار هستند. انسولین‌های کوتاه اثر 30 تا 40 دقیقه بعد از تزریق اثر می‌کنند و تا 6 ساعت در بدن باقی می‌مانند. این دو نوع انسولین برای تزریق قبل از وعده‌های غذایی در نظر گرفته شده است. بیمارانی که بعد از صرف غذا، قند خونشان خیلی بالا می‌رود و نمی‌توانند با داروی خوراکی قند را کنترل کنند، از این انسولین‌ها استفاده می‌کنند.

انسولین‌های با اثرگذاری متوسط که به آنها انسولین ان‌پی‌اچ (NPH) گفته می‌شود و شیری رنگ است، به آرامی در بدن آزاد می‌شود و مدت زمان بیشتری در خون می‌ماند. این نوع انسولین که معمولا برای کنترل قند ناشتای خون تجویز می‌شود، حدودا یک تا 2 ساعت بعد از تزریق اثر می‌کند، 4 تا 10 ساعت بعد بیشترین اثر را دارد و در مجموع بین 10 تا 16 ساعت در بدن باقی می‌ماند. انسولین طولانی اثر نیز 2 تا 4 ساعت بعد از تزریق در بدن اثر می‌کند و تا 24 ساعت بعد، غلظت یکنواختی برای خون ایجاد می‌کند که این نوع هم شبیه نوع قبلی، برای کنترل قند خون پایه و ناشتا استفاده می‌شود.

پیشگیری مهم‌تر از درمان

در حال حاضر، سن دیابت در حال پایین آمدن است و هر سال تعداد بیشتری از افراد با این بیماری درگیر می‌شوند. موضوع مهم در این زمینه پیشگیری است. روش زندگی سالم و داشتن تحرک کافی، مهم‌ترین راه پیشگیری از ابتلا به دیابت و بسیاری از بیماری‌های دیگر است.

سبد مواد غذایی خانه‌ها روز به روز به سمت استفاده از مواد خوراکی صنعتی رفته و لبنیات، میوه‌ها و سبزیجات کمتر در این سبد به چشم می‌خورد. با ادامه این روند، با تعداد زیادی کودکان چاق مواجه خواهیم شد که در بزرگسالی در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند. از طرف دیگر، اگر خوشبینانه به ساعت ورزش مدارس نگاه کنیم، فقط 2 ساعت در هفته ساعت ورزش است و در شرایط بدبینانه، همین 2 ساعت نیز به دلیل آلودگی هوا یا برگزاری کلاس‌های درسی حذف می‌شود.

به همین دلیل، توصیه نهایی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری‌ها اصلاح روش زندگی و رژیم غذایی است. سبک زندگی سالم شامل ورزش روزانه و مصرف بیشتر لبنیات، سبزیجات و میوه‌ها همراه با کاهش مصرف مواد غذایی پرکالری و پرکربوهیدرات است.

سپیده شعرباف

دانش و سلامت