موانــع اجرایی یک سند

نقشه جامع علمی کشور چیست؟

　اگر بخواهیم تعریفی کلی، اما جامع از سند جامع علمی کشور داشته باشیم باید بگوییم این نقشه عبارت است از مجموعه‌ای هماهنگ و پویا از اهداف، سیاست‌ها، ساختارها، الزامات برنامه‌ریزی تحول راهبردی علم، فناوری و نوآوری مبتنی بر ارزش‌های اسلامی ـ ایرانی و آینده‌‌نگر برای دستیابی به اهداف چشم‌انداز 20 ساله کشور. چشم‌انداز 20 ساله نظام جمهوری اسلامی ایران خطوط کلی حرکت کشور در سال‌های آینده را روشن کرده است، اما این چشم‌انداز برای عملی‌ شدن، نیازمند نقشه جامع علمی کشور است. علاوه بر این و براساس سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران باید به رتبه نخست کشورهای منطقه در علم، فناوری و نوآوری‌های علمی منطقه برسد. خوشبختانه تاکیدات رهبر انقلاب، تدوین نقشه جامع علمی کشور را به یک ضرورت ملی بدل کرده و رهنمودهای ایشان تحرک مناسبی در عرصه سیاستگذاری علم وفناوری به وجود آورده است.

درباره نقشه جامع بسیار گفته‌اند. در مزیت‌های اجرای آن هم شکی نیست، اما چیزی که در این میان وجود دارد ساز و کار اجرایی شدن این سند است، سندی که به گفته دکتر منصور کبکانیان، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 90 «بایست ظرف 12 تا 13 سال آینده اجرایی شود» حالا نیمی از راه را رفته است. البته درباره چگونگی ساز و کار اجرایی شدن این سند هم راهکارهایی وجود دارد.

به منظور تهیه و تصویب و ابلاغ سیاست‌های اجرایی، طراحی سازوکار تحقق اهداف نقشه و اصلاح ساختارها و فرآیندهای مربوط، هماهنگی و انسجام بخشی در اجرای نقشه جامع علمی و نظارت بر حسن اجرای آن، ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی ایجاد شده است. آن طور که کبکانیان در این باره توضیح داده، مهم تر از تدوین نقشه، اجرای آن است. نقشه جامع علمی کشور در چند محور باید اجرایی شود و ضامن اجرایش نیز ستاد راهبردی نقشه است که در فصل پایانی درخصوص این ستاد پیش‌بینی‌های لازم
صورت گرفته است.

موانع اجرای سند

هر چند شیوه‌های اجرایی شدن این سند در خود آن دیده شده، اما باید اذعان کرد موانع اجرایی هم به خود آن برمی‌گردد. این نقشه در بخش‌هایی ایراد دارد، اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان‌ بودنش بهتر از نبود آن است و محتوای مناسب آن خیلی بهتر از محتوای قابل نقد آن است. نقشه جامع علمی کشور در بخش‌هایی شفاف نیست و این مسأله می‌تواند به عدم اجرای آن منتهی شود. اگرچه اصولا مسیر بازبینی نقشه جامع علمی کشور، مسیر خود را طی و آن را اصلاح خواهد کرد.

پایگاه پژوهش خبری صداوسیما نیز در این باره توضیحاتی ارائه کرده است. در اجرایی‌سازی نقشه جامع علمی کشور باید گفت هیچ وقت رسانه‌ها مطالبه‌ای در این خصوص نداشته‌اند. پیش نویس بسیاری از سندهای نهایی شده منتشر نشده و هیچ کسی مطالبه‌ای درخصوص انتشار این اسناد نداشته است. تا به امروز کسی گزارش ستاد عملکرد نقشه را ندیده است. بروکراسی در شورای عالی انقلاب فرهنگی بیشتر از متوسط دولت است و این عامل می‌تواند یکی از عوامل کندکننده روند اجرای نقشه جامع علمی کشور باشد.

همکاری نکردن سایر دستگاه‌ها از دیگر عوامل عدم موفقیت در اجرای نقشه جامع علمی کشور است. به نظر می‌رسد عدم اجرای درست نقشه جامع علمی کشور، نگاه‌های سیاسی در برخی وزارتخانه‌ها به این موضوع است.

اجرای نقشه جامع علمی کشور کار سنگینی است که حتی به نظر می‌رسد شخص رئیس‌جمهور و سایر روسای قوا نیز باید در آن قدم بگذارند.

حرف آخر

به گزارش خبرگزای صدا و سیما،نقشه جامع علمی کشور مهم‌ترین سند تحول علمی کشور است که سال 89 تصویب شده است. متاسفانه به علت نگاه‌های بخشی و سیاسی به موضوع، روند اجرایی خود را پس از شش سال هنوز و به شکل کامل طی نکرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد درخصوص این سند حتی واکاوی‌های لازم میان بسیاری از ذی‌نفعان و جامعه علمی کشور صورت نگرفته است به صورتی که حتی در پایگاه‌های اینترنتی بسیاری از دانشگاه‌های کشور مطلبی در رد یا تایید آن نیز نوشته نشده است تا آنجا که می‌توان به جرات ادعا کرد بسیاری از فرهیختگان ما نیز از کم و کیف و محتوای سند نقشه جامع علمی کشور بی‌اطلاع هستند. از آنجا که اطلاع‌رسانی درخصوص نوآوری‌های هر حوزه نقش مهمی در پذیرش یا عدم پذیرش آن دارد، پس جریان‌سازی رسانه ملی درخصوص نقشه جامع علمی کشور می‌تواند آن را حداقل در دستور کار فکری بسیاری از اندیشمندان قرار دهد و در نتیجه اجرای بهتر آن را موجب شود.