تولید انرژی زیر پنجه بـاد

لزوم حفظ منابع تجدیدناپذیر

تحلیل و بررسی مسائل اصلی صنعت برق و چالش‌های این صنعت در بحث استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، از مهم‌ترین مسائل مطرح شده در پنجمین کنفرانس انرژی بادی ایران بود. بررسی پیشرفت‌های ایران و کشورهای هم ردیف در زمینه انرژی بادی و آینده این صنعت ازجمله موضوعات مورد بحث در میزگردهای این کنفرانس بود.

دکتر عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، در مراسم افتتاحیه این کنفرانس با تاکید بر لزوم حفظ منابع تجدیدناپذیر و استفاده بیشتر از انرژی‌های تجدیدپذیر گفت: ما با داشتن رتبه اول در فرسایش خاک و رتبه اول در مصرف آب در کشور، جزو کشورهایی هستیم که رتبه‌های آخر را در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر داریم. منابع کنونی انرژی فقط برای استفاده ما نیست و ما موظف به حفظ حقوق نسل‌های بعد در استفاده از منابع آب و سوخت‌های فسیلی هستیم. علاوه بر این که استفاده بیش از حد از این منابع مشکلاتی مثل تولید ریزگردها و آلودگی‌های محیط زیستی به دنبال خواهد داشت. دکتر کلانتری در ادامه افزود: تصمیم‌گیری‌های جزیره‌ای مهم‌ترین مشکل سیستم‌های اجرایی ماست و برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر باید همه با هم تلاش کنیم.

ظرفیت‌های استفاده از انرژی باد در کشور

از سال 1372 نخستین زمینه‌های فعالیت در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر در وزارت نیرو آغاز شد و امروز می‌توان تا 60 درصد تجهیزات و امکانات مورد نیاز برای راه‌اندازی مزارع بادی را از منابع داخلی تامین کرد. با این حال نمی‌توان انتظار داشت در مدتی کوتاه تعداد زیادی از ساختمان‌های مسکونی، تجاری و اداری صاحب تجهیزات مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر شوند. توسعه استفاده از این انرژی‌ها نیاز به هماهنگی با شرکت‌های تولید برق و مهم‌تر از آن فرهنگسازی دارد. به گفته دکتر سیدمحمد صادق‌زاده، رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا)، این سازمان نیز به طور موازی در مسیر فرهنگسازی برای تجهیز ساختمان‌های مسکونی و اداری به منابع انرژی‌های تجدیدپذیر گام بر می‌دارد.

صادق‌زاده درباره ظرفیت‌های ایران در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر ادامه داد: بر خلاف نیروگاه‌های سوخت‌های فسیلی که هرچه بزرگ‌تر باشد، بهره‌برداری آنها بیشتر است، صفحه‌های خورشیدی هرچه پراکنده‌تر باشند، بازدهی آنها بیشتر است. البته نیروگاه‌های بادی نیز باید تا حدودی متمرکز باشند و این نیروگاه‌ها به شکل واحد‌های بزرگ و مجتمع در مناطقی که شرایط باد مناسب باشد، با عنوان مزرعه‌های بادی نصب می‌شوند. وی گفت: ما در تلاش هستیم این انرژی‌ها در محل تولید مصرف شوند و به این ترتیب کاهش هزینه‌های انتقال و توزیع نیز باعث کاهش مصرف انرژی شود. امروز توربین‌های هشت تا 9 مگاواتی در کشور وجود دارد. پیش‌بینی می‌شود تا سال 1401/ 2022 ظرفیت توربین‌های بادی به 13 تا 15 مگاوات برسد که در حال حاضر عدد غیرقابل تصوری است.

آینده روشن استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر

در چهار سال اخیر، هر سال حدود 60 هزار مگاوات انرژی بادی در دنیا به بهره‌برداری می‌رسد و این به معنای نصب روزانه صد توربین در سراسر جهان است، اما به علل مختلف سهم کشور ما از نصب توربین‌های بادی فقط به دو توربین در سال می‌رسد. این در حالی است که این یک تجارت منطقی است و گسترش استفاده از این انرژی، در کاهش آلودگی و صرفه‌جویی در مصرف سوخت‌های فسیلی نقش مهمی دارد.

صادق‌زاده نگاه به گذشته در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی را دلیل بسیاری از هزینه‌هایی عنوان کرد که امروز در زمینه تامین انرژی می‌شود و افزود: ظرفیت استفاده از انرژی‌های رایگان خورشید و باد در اختیار ما قرار دارد و باید نسبت به استفاده از آنها نگاه جدی داشته باشیم. در سطح جهانی نیز در سال‌های گذشته، نفت و گاز محور اصلی انرژی هر کشور بود و انرژی‌های تجدیدپذیر سهم بسیار کمی در تامین انرژی کشورها داشتند، اما امروز حداقل ده کشور رسما اعلام کرده‌اند تا سال 1429/ 2050 قصد دارند به طور کامل از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده کنند. انرژی‌های تجدیدپذیر نه‌تنها به عنوان انرژی‌های مکمل، بلکه باید محور استفاده از انرژی در کشور باشند و از نظر اقتصادی انرژی‌های فسیلی قابل رقابت با این انرژی‌ها نیستند.

اکنون تعدادی توربین در مناطق سیاهپوش و آقکند نصب شده است و حدود صد مگاوات توربین بادی تا پایان سال در این مناطق نصب خواهد شد. در آینده نزدیک قرار است حدود 5000 مگاوات نیروگاه انرژی تجدیدپذیر در کشور احداث شود و به این ترتیب حدود یک میلیون و 300 هزار شغل در کشور ایجاد خواهد شد.

چالش‌های سرمایه‌گذاری خارجی

در کنفرانس انرژی‌های بادی، معاون وزیر نیرو از تقاضای 1/4 میلیارد دلاری سرمایه‌گذاری خارجی برای احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر در کشور خبر داد که تاکنون 400 میلیون دلار آن به بهره‌برداری رسیده است.

مهندس احسان امامی، مدیر بخش آسیای مرکزی شرکت انرژی‌های تجدیدپذیر ارن (Eren) نیز در مورد شرایط سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی در تجهیز مزرعه‌های بادی به جام‌جم گفت: توسعه نیروگاه‌های انرژی بادی صرف زمان و هزینه زیادی نیاز دارد. مزارع بادی نیاز به زمین‌های وسیع، بادسنجی در بازه‌های زمانی طولانی و نصب دکل‌ها ازجمله چالش‌های بهره‌برداری از نیروگاه‌های بادی است. در این مناطق دکل‌های بادسنجی نصب می‌شود که در بازه‌های زمانی یک تا دو ساله جهت و سرعت وزش باد را می‌سنجند و براساس آن اطلاعات زاویه و فاصله نصب توربین‌ها تعیین می‌شود. اگر شرایط وام‌های بانکی و سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی آسان‌تر شود، آسان‌تر می‌توان این فرآیندها را پیش برد.

زیرساخت‌های قانونی به تصحیح نیاز دارند

در ایران در مناطق کویری که مناطقی نسبتا هموار با دمای خنک هستند و نور خورشید بیشتر دریافت می‌شود، ظرفیت خوبی برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی وجود دارد. مهندس علیرضا طاهری، مدیرعامل و عضو هیات مدیره شرکت ابو ویند ایرانیان، در حاشیه برگزاری کنفرانس انرژی بادی ایران در مورد وجود زیرساخت‌های لازم برای بهره‌برداری از نیروگاه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر به جام‌جام گفت: در مورد مکان‌های مناسب نیروگاه‌های بادی، محدوه کانال شمال غربی ایران که از منجیل آغاز می‌شود و تا قزوین ادامه پیدا می‌کند، همچنین کانال شمال شرقی کشور از کوهپایه‌های استان سمنان تا مشهد و مرز افغانستان باد بسیار خوبی دارند. در حال حاضر مرحله احداث پروژه یک مگاواتی خورشیدی ما در دامغان آغاز شده و برای اجرای پروژه‌های دیگر مشغول بادسنجی هستیم.

جاده‌های دسترسی، خطوط انتقال برق، پست‌های برق، زمین برای احداث نیروگاه‌های بادی و وجود نیروی انسانی متخصص در زمینه‌های برق، عمران، مکانیک و... ازجمله زیرساخت‌های فنی است که در کشور وجود دارد، اما چون این نیروگاه‌ها در ایران نسبتا نوپا هستند، زیرساخت‌های قانونی در این زمینه مثل قراردادهای خرید برق برای انرژی‌های تجدیدپذیر هنوز به بازنگری نیاز دارد.

مهندس طاهری در ادامه لازمه توسعه پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر را حمایت‌های قانونی از این طرح‌ها عنوان کرد و افزود: بعد از امضای مشارکت ایران در تفاهم‌نامه کاهش دی‌اکسیدکربن در کنفرانس تغییرات اقلیمی پاریس، وزارت نیرو در برنامه پنجساله توسعه تا سال 1399/ 2020 تزریق پنج گیگاوات برق از محل انرژی تجدیدپذیر به شبکه را در دستور کار خود قرار داد. برای رسیدن به این میزان تولید انرژی تجدیدپذیر، نیاز به حمایت‌هایی مثل اصلاح قرارداد PPA (سرواژه Power Purchase Agreement) برای خرید تضمینی برق وجود دارد. این قرارداد ازجمله زیرساخت‌های قانونی است که شرکت‌هایی مثل شرکت ما با آن دست به گریبان هستند. شرکت ابو ویند دو سال است کار خود را در ایران آغاز کرده است و فرآیند توسعه، تجهیز و ساخت نیروگاه‌ها بین یک تا چهار سال طول می‌کشد. در حال حاضر پروژه‌های 25مگاواتی و یک مگاواتی ما در دامغان آغاز شده است و برای آغاز دیگر پروژه‌ها مشغول بادسنجی هستیم و هنوز به مرحله احداث نرسیده‌ایم.

راهکارهای تازه در استفاده از انرژی بادی و ظرفیت‌های مپنا

یکی از موضوعات کنفرانس انرژی بادی، بررسی پیشرفت کشورهای هم‌ردیف ایران که در زمینه انرژی بادی به موفقیت‌های قابل توجه دست یافته‌اند، با حضور نمایندگان آنها بود. واکاوی راهکارهای تازه برای پیشرفت سریع‌تر این صنعت در کشور و بررسی چالش‌های پیش رو ازجمله مباحث کارشناسی در این حوزه بود. این در حالی است که اکنون امکانات فنی و نیروی انسانی تامین تجهیزات نیروگاه‌های بادی در کشور در حال گسترش است.
شرکت مپنا، به عنوان یکی از شرکت‌های مطرح داخلی در حوزه نیروگاهی و انرژی‌های تجدیدپذیر، با پروژه‌های اجرا شده و در حال اجرا در زمینه انرژی بادی در نمایشگاه حاشیه این کنفرانس حضور داشت. اکنون مزرعه بادی 55 مگاواتی کهک به بهره‌برداری رسیده و فازهای دیگر کهک و مزرعه بادی آقکند میانه، پروژه‌های در دست اجرای این مجموعه است.

مهندس مجتبی گلی، مدیر پروژه توربین‌های بادی شرکت مپنا پارس، درباره فعالیت‌های این شرکت در زمینه انرژی بادی و تجهیز توربین‌های بادی به جام‌جم می‌گوید: حدود شش سال پیش این پروژه را با ظرفیت بهره‌برداری از توربین 5/2 مگاواتی ایجاد کردیم. ما سالانه می‌توانیم تا 250 مگاوات انرژی بادی تولید کنیم، اما اکنون این عدد را روی صد مگاوات در سال تنظیم کرده‌ایم. زیرا ظرفیت بهره‌برداری از این انرژی در حال حاضر بیش از این میزان نیست. این در حالی است که امکان بالا بردن این ظرفیت وجود دارد.

معمولا مشکل شرکت‌های داخلی قدرت سرمایه‌گذاری است و به همین علت در مورد استفاده از تجهیزات و ظرفیت‌های داخلی بیشتر مشکلات سرمایه‌گذاری مطرح می‌شود. با وجود این، شرکت مپنا قول مساعدت برای کسانی را داده که امکان استفاده و بهره‌بردای از توربین‌های بادی را دارند. به این ترتیب شرکت‌ها می‌توانند با مپنا شریک شوند یا بعد از راه‌اندازی نیروگاه بازپرداخت صورت گیرد، اما هنوز متقاضیان داخلی از این پیشنهاد استقبال چندانی نکرده‌اند.

سپیده شعرباف