12 استان بدون جراح عروق

روز گذشته محمدرضا ظفرقندی، رئیس شورای عالی نظام پزشکی در مراسم تودیع و معارفه رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی تهران روی همین مساله دست گذاشت و گفت: در رشته جراحی عروق، 12 استان کشور حتی یک جراح هم ندارند، خیلی تلاش کردیم این مشکل را رفع کنیم، ولی هنوز موفق نشده‌ایم.

قابل تامل است که به گفته علیرضا مغیثی، معاون فنی دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت، عامل 76 درصد از مرگ‌های کشور منتسب به چهار بیماری غیر واگیر است. در بین بیماران غیرواگیر نیز آمارها این‌گونه است که عامل 46 درصد مرگ این بیماران بر اثر بیماری‌های قلبی و عروقی است. همچنین سرطان با 13 درصد، بیماری‌های مزمن تنفسی و آسم با 4 درصد و دیابت با 2 درصد از جمله علل مرگ این بیماران در کشور است.

بنابراین با توجه به این آمارهای رسمی، بیماری‌های قلبی و عروقی در صدر عوامل مرگ و میر در کشور قرار دارد، اما با این وجود همچنان با کمبود جدی جراح عروق روبه‌رو هستیم.

همان‌طور که ظفرقندی هم به آن اشاره کرده، این کمبود نیروی متخصص در حوزه سلامت فقط مختص به جراحان عروق نیست. به گفته حسن هاشمی، وزیر بهداشت، با وجود آن‌که سالانه حدود 8000نفر در رشته‌های پزشکی وارد دانشگاه‌های کشور می‌شوند، اما همچنان با مشکل کمبود پزشک متخصص در برخی رشته‌های تخصصی مواجه هستیم.

بیشترین کمبود پزشک در شهرهای کم برخوردار

در شرایطی که برخی کارشناسان از اشباع رشته پزشکی در ایران سخن می‌گویند، اما ایرج حریرچی، قائم مقام وزیر بهداشت، نظری کاملا مخالف با این موضوع دارد و تاکید می‌کند: نسبت تعداد پزشک متخصص کشور حدود 48 نفر به ازای صد هزار نفر جمعیت است، در حالی که در اروپا این نسبت 320 به صد هزار نفر است.

البته نباید از جاده انصاف هم گذشت که وزارت بهداشت با اجرای طرح تحول سلامت، گام جدی برای توزیع پزشکان متخصص در نقاط کم برخوردار برداشت. مثلا قبل از اجرای تحول نظام سلامت، فقط 1400 متخصص در بیمارستان‌های مناطق محروم فعال بودند، ولی حالا حدود 6000 پزشک در بیمارستان‌های مناطق کم برخوردار حضور دارند. همچنین حدود 7000 پزشک نیز در روستاهای مختلف کشور، فعال شده‌اند که در تاریخ نظام سلامت، کم‌سابقه است.

عباس زارع‌نژاد، مشاور وزیر بهداشت نیز در این باره به جام‌جم می‌گوید: برای رفع این مشکل در استان‌هایی مانند کردستان تلاش می‌کنیم تا سیاست‌های تشویقی درنظر بگیریم. به گفته او امسال نیز 4 نفر در این رشته فارغ‌التحصیل می‌شوند و به این شکل مشکل برخی استان‌ها رفع می‌شود.

اما با وجود این، همچنان در بحث توزیع عادلانه پزشکان در نقاط مختلف کشور دچار چالش جدی هستیم و هنوز هم در بسیاری از نقاط محروم کشور، پزشک به اندازه نیاز جمعیت وجود ندارد.

محسن مصلحی، دبیر شورای عالی نظام پزشکی کشور نیز به مساله کمبود پزشک متخصص در برخی نقاط کشور اشاره می‌کند و به جام‌جم می‌گوید: نقاط مرزی و شهرهای کم برخوردار کشور در مناطق غربی و جنوبی کشور با بیشترین کمبود پزشک متخصص روبه‌رو هستند.

البته این موضوع اصلا به این معنی نیست که در کلانشهرها با کمبود پزشک متخصص مواجه نباشیم. مثلا در استان اصفهان کمبود جراح عروق داریم.

روند جذب پزشک متخصص در یک نقطه جغرافیایی به این شکل است که به گفته مصلحی، ابتدا دانشگاه علوم پزشکی آن منطقه، درخواست خود را به وزارت بهداشت ارائه می‌کند و سپس کمیسیون ارزیابی در وزارت بهداشت با توجه به امکانات دانشگاه متقاضی و نیاز آن دانشگاه، با توزیع نیروی متخصص موافقت می‌کند.

مصلحی تاکید دارد، گرچه اقداماتی برای رفع مشکل کمبود پزشک در برخی رشته‌های تخصصی انجام شده است، اما با توجه به افزایش آمار تصادف و حوادث در کشور، نیاز داریم توزیع پزشکان متخصص در برخی رشته‌ها با شتاب بیشتری پی گرفته شود.

به اعتقاد این مقام مسئول، یکی از عمده آسیب‌های کمبود پزشک در برخی رشته‌های تخصصی مثل جراحی عروق این است که آن پزشک، نمی‌تواند همه بیماران را پوشش دهد و به دلیل ساعت‌های کار طولانی، پزشک دچار فرسایش شغلی می‌شود که همین مساله نیز قطعا بر فرآیند درمان بیماران تاثیر منفی می‌گذارد.

عدالت و قانون؛ پیش‌نیاز توزیع پزشکان

براساس گفته‌های وزیر بهداشت، در رشته‌های رادیولوژی، چشم، گوش و حلق و بینی و مغز و اعصاب با مشکل پزشک متخصص روبه‌رو هستیم.

همچنین در رشته‌های تخصصی که نسخه نویسند نیز به سمت کمبود پزشک متخصص در حال حرکت هستیم، زیرا درآمد پزشکان نسخه نویس مثل پزشکان داخلی، عفونی و اطفال، قابل قیاس با جراحان نیست و به همین دلیل نیز خیلی از دانشجویان دوره دستیاری که در حال تحصیل در رشته‌های تخصصی هستند، علاقه کمتری به رشته‌های نسخه‌نویسی دارند.

محمدرضا رجبی، متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوپلاستی در گفت‌وگو با جام‌جم، معتقد است بیشتر از آن‌که با کمبود پزشک مواجه باشیم، با توزیع غیرعلمی پزشکان روبه‌رو هستیم.

به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شاهد، اجرا نشدن نظام ارجاع و سطح‌بندی خدمات درمانی موجب شده که ساختار نظام سلامت ما در مسیر علمی قرار نگیرد؛ طوری که مثلا گاه در برخی رشته‌ها با تراکم پزشک متخصص روبه‌رو هستیم و در برخی رشته‌های دیگر با کمبود پزشک متخصص روبه‌روییم.

کمبود امکانات و تسهیلات زندگی در شهرهای کوچک هم دلیل دیگری است که به گفته رجبی باعث شده تجمع پزشکان متخصص را در کلانشهرها داشته باشیم.

اگر نظام ارجاع رعایت شود و توزیع پزشکان نیز عادلانه و علمی باشد، به باور رجبی، در این شرایط می‌توان امیدوار بود که همه شهروندان در نقاط مختلف کشور به پزشک دسترسی عادلانه‌ای داشته باشند.

در مورد کمبود پزشک در رشته جراحی عروق نیز رجبی تاکید می‌کند: در این رشته با محدودیت پذیرش روبه‌رو هستیم و همین تعداد کم از جراحان عروق هم تمایل دارند در شهرهای بزرگ باشند. همچنین گاهی تداخل رشته نیز بین فعالیت متخصصان عمومی و فوق تخصص‌های جراحی عروق به وجود می‌آید که موجب گلایه جراحان عروق است. به همین دلایل، کمبود جراحان فوق‌تخصص عروق در کشور ما بوجود آمده است.

از سوی دیگر، به گفته عباس کامیابی، رئیس انجمن پزشکان عمومی ایران، 40 هزار پزشک عمومی در حرفه خود فعالیت نمی‌کنند و عطای حرفه پزشکی را به لقایش بخشیده‌اند. حال در نظر بگیرید که در برخی روستاها و مناطق محروم کشور، هیچ پزشکی برای ارائه خدمت حضور ندارد، اما از آن طرف، هزاران پزشک عمومی در مشاغلی غیر از طبابت، فعال هستند. رفع این تناقض ساختاری می‌تواند طعم شیرین «عدالت در سلامت» را به نقاطی ببرد که رنگ «پزشک مقیم» را هرگز در منطقه سکونتشان ندیده‌اند.

امین جلالوند - جامعه