تنش‌های ‎پیاپی در روابط ترکیه با آلمان

به گزارش جام جم آنلاین، رئیس‌جمهور ترکیه به نوبه خود سیاستمداران آلمانی را به اتخاذ سیاست‌های پوپولیستی متهم کرد.

«رجب طیب اردوغان» همچنین از ترک تبارهای آلمان خواست به احزاب افراطی راست و چپ مانند احزاب سوسیال دموکرات و دموکرات مسیحی و سبزها که در پی دشمنی با ترکیه هستند در انتخابات پیش رو رای ندهند، و از حزبی حمایت کنند که سیاستش دشمنی با ترکیه نیست.

«ابراهیم کالین» سخنگوی رئیس‌جمهوری ترکیه هم گفت: اظهارات رهبران احزاب سیاسی آلمان ریشه در تبعیض و رویکردهای نژادپرستانه دارد.

مواضع تند مقامات آنکارا در واکنش به اظهارات اخیر «آنگلا مرکل» رئیس حزب دموکرات مسیحی آلمان در مناظره با رقیب انتخاباتی‌اش «مارتین شولتس» است.

مرکل در این مناظره مدعی شد هیچ شهروند آلمانی نمی‌تواند با آسایش خاطر به ترکیه سفر کند. وی گفت: به نظر من، عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا هرگز امکان‌پذیر نیست.»

مارتین شولتز، رقیب اصلی خانم مرکل از حزب سوسیال دموکرات هم گفت: با توجه به بازداشت شهروندان آلمانی در ترکیه، دولت آلمان باید اخطار رسمی سفر به ترکیه را بررسی کند.

ترکیه از سال‌ها پیش مذاکرات برای پیوستن به اتحادیه اروپا را آغاز کرده است، اما اتحادیه اروپا همواره این مذاکرات را به دلیل وارد کردن اتهامات جدید به دولت آنکارا، به تعویق انداخته است.

ابعاد تنش در روابط آنکارا - برلین

روابط دولت ترکیه با کشورهای اروپایی در سال‎های اخیر به دلایل مختلف در مسیر تیرگی بیشتر قرار گرفت.

در خرداد سال 1392 ماجرای تخریب بوستان گزی در مرکز استانبول، موجب اعتراض گسترده مردم علیه شهرداری شد، و معترضین در محل این بوستان تحصن کردند، در روز نهم خرداد پلیس استانبول به شدت با معترضین درگیر شد.

در پی سرکوب شدید متحصنین در بوستان گزی استانبول، دولت آلمان خواستار لغو مذاکرات الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا شد. و مذاکراتی که بنا بود پس از دو سال و نیم وقفه ازسرگرفته شود، بار دیگر تعلیق شد. این اقدام دولت آلمان خشم آنکارا را برانگیخت و موج جدیدی از تنش در روابط دو کشور را آغاز کرد.

عامل مهم دیگری که سایه‌اش همچنان بر سر روابط آلمان و ترکیه سنگینی می‎کند، اقدامات پساکودتای دولت ترکیه در کمتر از یک سال و نیم گذشته است. دولت ترکیه پس از کودتای نافرجام 25 تیرماه سال 95 علیه رجب طیب اردوغان اقدامات سرکوبگرانه وسیعی را آغاز کرد.

اتحادیه اروپا این اقدامات را غیرقانونی دانست و دولت آلمان مقامات دولت ترکیه را به تسویه حساب سیاسی در بدنه دولت و ارتش و نقض گسترده حقوق شهروندی متهم کرده است.

متعاقب این اختلاف‎ها، انتقادها از دولت ترکیه و شخص رجب طیب اردوغان در محافل رسانه‎ای و سیاسی اروپا از جمله در پارلمان و شورای اروپا و بیشتر از آن در کشور آلمان افزایش یافت.

اوج تاثیرپذیری رسانه‎ها از تنش دولت آلمان با ترکیه را می‎توان در اقدام سال گذشته «مجله بیلد آلمان» مشاهده کرد که عکسی از رجب طیب اردوغان را با سبیل کوتاه نظیر «آدلف هیتلر» روی صفحه اول خود گذاشت و وی را به دیکتاتوری متهم کرد. در مقابل «روزنامه تقویم ترکیه» هم با انتشار عکسی مشابه از آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان، او را یک نئونازی معرفی کرد.

در ابتدای سال 2017 (زمستان 1395) افشای ماجرای شنود سخنان رجب طیب اردوغان به دستور سازمان اطلاعات مرکزی آلمان موجب احضار سفیر آلمان به وزارت‌خارجه ترکیه شد.

موضوع همه‌پرسی قانون اساسی ترکیه و سخنرانی‌های تبلیغاتی مقامات حزب حاکم عدالت و توسعه در کشورهای اروپایی عامل دیگری بود که تنش‌ها در روابط ترکیه و کشورهای اروپایی را تحریک کرد. آلمان، اتریش و هلند که میزبان شمار زیادی از ترک‎تباران در اتحادیه اروپا هستند، با تلاش برای مخالفت رای‌دهندگان مانع از سخنرانی تبلیغاتی مقامات ترکیه در کشور خود شدند، و آنکارا ضمن اعتراض به بروکسل، این مداخلات را غیرقانونی اعلام کرد.

با اینهمه همه‌پرسی اصلاح قانون اساسی ترکیه در هفدهم فروردین ماه گذشته با رای حدود 51 درصدی به تصویب رسید.

اختلافات دو کشور بر همکاری دوجانبه در موضوع آوارگان سوری هم تاثیر گذاشت، و در خرداد ماه گذشته ترکیه متاثر از این اختلافات مانع از بازدید نمایندگان پارلمان آلمان از پایگاه اینجرلیک شد.
در روزهای اخیر هم دستگیری دو شهروند آلمانی در ترکیه موجب اعتراض شدید وزارت خارجه آلمان شد.

این اقدام در ادامه بازداشت‎های پس از کودتا در ترکیه صورت می‎گیرد و تا کنون ده‌ها هزار نفر از جمله 12 شهروند ترک‌تبار آلمانی بازداشت شده‎اند.

صدراعظم آلمان، با اعتراض به بازداشت دو شهروند آلمانی دیگر در ترکیه، گفته است که زمان آن رسیده که آلمان در روابط تجاری خود با ترکیه تجدید نظر کند. خانم مرکل تاکید کرد: با رفتار کنونی دولت ترکیه ادامه مذاکرات اتحادیه اروپا با ترکیه برای گسترش موافقت‌های گمرکی درست نیست.

وزارت خارجه آلمان هم در واکنش به دستگیری اتباع آلمانی در ترکیه از تغییر رویکرد دولت آلمان در قبال آنکارا خبر داده و سطح هشدارهای امنیتی برای مسافران آلمانی در ترکیه را افزایش داده است.

پیامدهای تنش میان آلمان و ترکیه

مطابق آمارها بیش از 9 میلیون شهروند ترک تبار در اتحادیه اروپا سکونت دارند، که کمتر از نیمی از آنها ساکن آلمان و مابقی ساکن دیگر کشورهای اروپایی به ویژه اتریش و هلند هستند. مطابق آمارها جمعیت ترک تبار بزرگترین اقلیت قومی در آلمان به شمار می‎آید. طبعا تشدید تنش در روابط آلمان با ترکیه می‎تواند بر وضع ترک‎تبارها در آلمان و نوع نگاه اجتماعی آلمانی‎ها به این اقلیت قومی تاثیر منفی بگذارد.

نکته مهم دیگر تعلیق گفتگوهای الحاق ترکیه به اتحادیه اروپاست. ترکیه در 5 دهه گذشته تلاش زیادی برای برداشتن موانع پیوستن به اتحادیه انجام داده، و موقعیت و آینده سیاسی، اقتصادی و امنیتی خود را از طریق این اتحادیه به بلوک غرب گره زده است.

در این چارچوب از بعد امنیتی پیوستن به ناتو و حمایت‎های مستقیم آمریکا از ترکیه از دیرباز این کشور را در قلمرو امنیتی غرب جای داده است، اما در حوزه سیاسی و اقتصادی، اتحادیه اروپا موانع بسیاری را فراروی آنکارا قرار داده است، که بیشتر نشان از سخت گیری و عدم تمایل به جذب ترکیه در اتحادیه اروپا دارد.

ناز و کرشمه تقریبا 30 ساله اتحادیه اروپا برای جذب کشور مهم ترکیه درحالی است که این اتحادیه در دو دهه گذشته با شوق و سرعت عمل زیادی کشورهای کوچک و کم اثر جدا شده از شوروی سابق و کشورهای تازه استقلال یافته اروپای شرقی نظیر اسلواکی، اسلوونی، کرواسی، لتونی، لیتوانی و استونی را جذب کرده است.

ترکیه رسما در تاریخ 26 فروردین سال 1366 ( 14 آوریل 1987) درخواست الحاق به اتحادیه اروپا را ارائه کرد.

اما مهمتر از پیامدهای اجتماعی و سیاسی تنش میان ترکیه با آلمان، آثار و تبعات اقتصادی آن بر روابط دو کشور است.

کشور آلمان دومین شریک تجاری ترکیه پس از چین و اولین شریک تجاری ترکیه در اتحادیه اروپا به شمار می‎آید.

ابعاد اقتصادی

بیشترین صادرات ترکیه به آلمان به عنوان یکی از شرکای اقتصادی اصلی این کشور انجام می شود. در سال 2016 صادرات ترکیه به آلمان با افزایش بیش از 4 درصدی به حدود 14 میلیارد دلار رسید. این رقم به تنهایی حدود 10 درصد از کل صادرات ترکیه را تشکیل می‌دهد.

در بخش واردات به ترکیه نیز آلمان پس از چین در جایگاه دوم قرار دارد. سال گذشته میزان واردات ترکیه از این کشور با اندکی کاهش به 21 میلیارد و 500 میلیون دلار رسید.

همچنین آلمان یکی از کشورهای اصلی فعال و سرمایه‎گذار در اقتصاد ترکیه به شمار می‎آید. مطابق آمارها در سال 2016 میلادی آلمان با سرمایه‎گذاری حدود 500 میلیون دلاری در ترکیه دومین کشور سرمایه‎گذار در ترکیه پس از انگلیس بوده است.

در حوزه گردشگری هم مطابق گزارش‎های وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه، سال گذشته 25 میلیون گردشگر خارجی از کشور بازدید کردند، که آلمان با 3 میلیون و 890 هزار گردشگر، بیشترین گردشگر را به خود اختصاص داده است.

آلمان همچنین مهمترین کشور وام‌دهنده به ترکیه است. مطابق آمارها در حال حاضر 10 درصد از 210 میلیارد دلار وام درازمدتی که در اقتصاد ترکیه ثبت شده است، از موسسات اعتباری آلمان دریافت شده است.

نتیجه

نظر به آنچه گفته شد می‎توان دریافت که آلمان از دهه‎های گذشته اصلی‌ترین طرف اقتصادی ترکیه در اروپا بوده، و کمک زیادی به توسعه اقتصادی ترکیه انجام داده است.

به همین دلیل آلمان به مثابه شریکی است که نادیده گرفتنش در اقتصاد ترکیه امکان پذیر نیست، ضمن اینکه آنکارا برای پیوستن به اتحادیه اروپا سرانجام چاره‎ای جز توافق و اخذ مجوز اصلی‌ترین قدرت اقتصادی اتحادیه قطب اصلی تصمیم‌ساز در این قاره ندارد.

از این رو زیان اصلی تنش در روابط ترکیه و آلمان متوجه آنکارا خواهد بود، و به نظر می‎رسد مقامات حزب حاکم عدالت توسعه و شخص اردوغان اگر در مسیر اروپایی شدن جدیت دارند چاره‎ای جز کاهش تنش با شرکای خود در برلین ندارند.

یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین