میدان ورزش یا میدان جنگ؟!

به گزارش جام جم آنلاین و به نقل از رادیو ورزش؛ یکی از مهمترین کارکردهای نهاد ورزش در هر جامعه ای، ایجاد و تقویت غرور ملی ناشی از پیروزی ها است که در هر دورانی چنین کارکردی را نه از ورزش بلکه از جنگ انتظار داشتند و به هنگام پیروزی بر رقیب، همآورد یا دشمن خود چنین حسی به آنها دست می داد و به زبان امروزی در فرد و ملت پیروز حس برتری، یگانگی و هویت خاصی ایجاد می شد. با تامل در برخی اصطلاحات رایج در ورزش مدرن می توان رگه هایی از آثار باقیمانده از نهاد جنگ رت مشاهده کرد که با جایگزینی ورزش به جای جنگ این اصطلاحات نیز وارد ورزش شده اند؛ حمله، توپ، مهاجم، مدافع، شلیک، پرتاب، عبور از زمین خودی، ورود به زمین حریف و مفاهیمی از این قبیل می تواند وجه اشتراک ورزش مدرن امروز با جنگ های دوران باستان و یا هر دوره ای باشد. حتی برخی مناسک نظامیگری هم در حوزه ورزش مدرن رسوخ کرده و به عبارت دیگر ورزش وامدار آن دسته از مراسم و مناسکی که در جنگ مرسوم بوده؛ شده است. صف آرایی در ابتدای بازی، پخش سرود ملی، لباس های منقش به پرچم کشورها، ابراز شعف های ملی به هنگام بردهای تاریخی، پیام های تبریک سران و رهبران کشورها و ... از این جمله بشمار می آیند.
دکتر محمدامین قانعی راد، رئیس وقت انجمن و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در زمینه کارکردهای دیروز و امروز ورزش بیان کرد: اولین کارکرد ورزش در جنگ ها به رابطه بین ورزش و صلح مربوط است. ورزش در مواردی می تواند جایگزین جنگ شود. در واقع زمانی که دو لشگر به هم نزدیک می شوند؛ دو نماینده خود را راهی می کنند تا از طریق کشتی، شمشیربازی و ... سرنوشت جنگ را تمام کنند. در سومین مرحله ورزش بهانه ای برای برگزاری جشن های پیروزی می شود. برای نمونه بازی فوتبال در روز سه شنبه اعتراف یا سه شنبه توبه رخ داده و نوعی جشن پیروزی بر ارتش رم بوده که همساله در روزهای سه شنبه اعتراف تکرار می شده و نماد پیروزی بر دشمن بوده است.
اساسا در ورزش های مختلف مفاهیم آمیخته به جنگ و مبارزه بسیار دیده می شود. مثلا در بازی شطرنج شاهد رویارویی دو سپاه هستیم. در فوتبال هم اصطلاحاتی مانند دفاع، حمله و توپ (گویی که به طرف دشمن پرتاب می شود) بکار می رود و آرایش بازیکنان در فوتبال آرایشی رزمی و برای دفاع از دروازه ها که نمادی از دروازه های کشورند؛ تلاش می شود. در جامعه جدید ورزش به روشی متناقض عمل می کند و به نمادی از صلح تبدیل می شود. ملت ها به این نتیجه می رسند که به جای اینکه با توپ با یکدیگر بجنگند با توپ با یکدیگر می جنگند! و به جای اینکه سربازان یکدیگر را نابود کنند از طریق ورزش با یکدیگر رقابت می کنند. در این حالت الگوی جدیدی از مبارزه در میان ملت ها شکل می گیرد و ورزش جایگزین جنگ می شود.
در این رابطه نظریاتی انتقادی هم وجود دارد که معتقد است؛ ورزش بنیادهای اخلاقی و مفهومی دموکراسی و جامعه مدنی را از بین می برد و علاقه تعصب آمیز نسبت به ورزش مخاطرات اجتماعی را ایجاد می کند. مفهوم ادراکی ورزش و پرگویی ها درباره آن در مقابل گفتگوی سیاسی در حوزه عمومی قرار می گیرد. مردم دایما درباره ورزش و ورزش کاران صحبت می کنند و برنامه های تخصصی در رسانه ها پخش می شود که تمام حرکات بازیکنان را تحلیل و پیگیری می کند که در نهایت به وراجی هایی برای تخریب حوزه عمومی تبدیل می شود. حوزه عمومی می تواند بر مسایل سیاسی جامعه و موارد مفیدتر و موثرتر بر جامعه تمرکز کند. در این حالت همه با هم درباره ورزش حرف می زنند ولی دوستی های کاذب و گفتگوهای قرمز و آبی، جایگزین صحبت های جدی و مهم در عرصه سیاسی کرده اند. گاهی وفاداری های متعصبانه شکل می گیرد و تخریب و توهین، فحاشی و سایر خشونت ها رخ می دهد که از جنبه های منفی ورزش هستند. دیدگاهی وجود دارد که می گوید: ورزش افیون توده هاست و درگیری های انتزاعی جایگزین درگیری های ملموس زندگی اجتماعی می شود که از واقعیت های روزمره دور است.
برنامه جامعه شناسی ورزشی سه شنبه ۹ خرداد تولید گروه علوم ورزشی، به تهیه کنندگی یوسف فرجی و با اجرای محسن ابوفاضلی بود. این برنامه ساعت ۲۱:۴۵ روزهای سه شنبه تقدیم علاقه مندان به مباحث جامعه شناسی ورزش می شود.