رمضان به سبک زنجانی‌ها

آنان روزه گرفتن در دهه اول ماه مبارک رمضان را «یوقوشا داشینان ـ چیخماق» یعنی حرکت در سربالایی تند کوه با بار سنگ، ده روز دوم این ماه را «یوقوشا کرپیجینن چیخماق» یعنی بالارفتن از دامنه‌کوه با بار خشت و روزه‌داری در دهه‌ سوم این ایام پربرکت را «انیشه قاشماق سو ایچماق کیمیندی» یعنی پایین آمدن از دامنه کوه مثل آب خوردن تعبیر می‌کنند. به‌اعتقاد مردم زنجان، در ماه مبارک رمضان اعضای بالغ خانواده‌ها از ثواب روزه‌های کله‌گنجشکی کودکان و افراد نابالغ برخوردار می‌شوند و به‌همین خاطر والدین، کودکان خود را به‌گرفتن روزه‌ نصف ‌روز ترغیب می‌کنند. شادی در شب 27ماه مبارک رمضان «سالروز مرگ ابن ملجم مرادی ملعون» و طبخ کله پاچه با سیر برای افطاری یا سحری نیز یکی دیگر از سنت‌هایی است که هنوز در بین بیشتر خانواده‌های زنجانی رایج بوده و عملی می‌شود.

«برات کیسه‌سی»

دوختن کیسه برات «برات کیسه‌سی» در آخر ماه رمضان به تعداد اعضای خانواده از آداب و رسوم کهن زنجانی‌هاست. مادر خانواده این کیسه را درمسجد و بین دو نماز ظهر و عصر و دعاهای تعقیبات نماز با پارچه‌ سفید چلواری و نخ و سوزن کارنکرده دوخته و برای بریدن نخ و پارچه‌ این کیسه به‌جای چاقو و قیچی از دندان‌ها استفاده و یک سکه‌ «پول» نیز در قسمت پایین آن قرار داده می‌شود. به‌اعتقاد زنجانی‌ها اگر این کیسه‌ها توسط پنج زن سیده که اسامی آنها فاطمه یا یکی‌از القاب حضرت زهرا(س) باشد لمس شود، برکت و نعمت خدا همراه این کیسه‌ها به خانه‌های آنان وارد می‌شود و اعضای خانواده به آرزوی خود می‌رسند.

نان‌چایی، بربری، فتیر، شیرمال روغنی و شیرین، زولبیا و بامیه و پشمک نیز از جمله نان‌ها و شیرینی‌های سنتی است که بیشتر در ماه مبارک رمضان در این استان پخت و عرضه می‌شود .تورنا بازی، گل یا پوچ و گرداندن انگشتر توسط اوستا در بین گروه، دبرنا و شاه‌وزیر نیز از جمله بازی‌های سنتی‌است که هنوز در ایام ماه مبارک رمضان پس‌از بازکردن افطاری، در قهوه‌خانه‌های سنتی یا منازل و شب نشینی‌ها توسط نوجوانان، جوانان و حتی بزرگسالان انجام می‌شود.

نخ سیاه و سفید

اعلام زمان سحر و افطار و بیدار کردن مومنان برای ادای فریضه الهی موضوعی بوده که از گذشته تا به امروز آداب خاصی داشته است. از آن جمله می‌توان به بیدار کردن مومنان با طبل و دهل و نیز آواز چاووش خوان اشاره کرد. اما در زنجان زمان افطار را بااستفاده از رشته‌های نخ سیاه و سفید تعیین می‌کردند. به‌همین منظور دو رشته نخ سیاه و سفید را در مقابل چشم قرار داده و زمانی که چشم قادر به تشخیص این دو رنگ از هم نمی‌شد، افطار می‌کردند. بعد از تعیین زمان افطار،سفره این وعده دوست داشتنی با غذاهایی چون آش کشک، آش ترش، شیربرنج، آش بلغور، تاس کباب، فرنی، کله‌پاچه، حلوا، آبگوشت کوفته، کالاجوش، پیاز آب، سوپ، رنگینک و انواع خورش‌ها رنگین می‌شد .

صحرا رضایی

جام‌جم