خانواده، مهم‌ترین مدرسه است

گاهی والدین منکر نقش اصلی و مهم خود می‌شوند و سعی می‌کنند بیشتر مشکلات را به گردن نظام تربیتی حاکم بر مهدهای کودک، مدرسه یا حتی اطرافیان و دیگران بیندازند و از مسئولیت و نقش مهم و اساسی خود شانه خالی کنند. می‌دانیم هیچ‌چیز نمی‌تواند نقش توجه، محبت و حمایت خانواده را برای کودکان بگیرد، اما چگونه می‌توان این نقش یعنی تربیت، پرورش و ابراز محبت به کودک را درون خانواده جدی گرفت و قبل از این که این نقش را به گردن هر نهاد کوچک و بزرگ دیگری در جامعه بیندازیم، نسبت به آن توجه و دقت لازم را در کانون خانواده داشته باشیم، در این خصوص با دکتر فاطمه کریمی، روان شناس و مشاور گفت‌وگو کرده‌ایم.

محرومیت از فضای خانواده

وقتی ما وظایف پرورش و تربیت فرزند خود را به عهده مربی، معلم، دوستان، همسالان، فامیل و... می‌گذاریم، در واقع به دیگران اجازه می‌دهیم در مهم‌ترین کار ما (تربیت فرزندان) دخالت کنند. به این ترتیب کودکان تمایل زیادی به تائید خود از طرف دیگران دارند چون اعتماد به نفس لازم را برای انجام کارهایشان ندارند، همیشه به‌دنبال تائید دیگران هستند و همین موضوع هم آنها را به سوی کارهای خطرناکی مانند رفتن به سوی مصرف مواد مخدر و کارهای خطرناک دیگر هم خواهد کشاند.

فراموش نکنیم اگر نتوانیم بخوبی از پس وظایف خود برآییم برای فرزندانمان مشکلات غیر قابل حلی پیش می‌آید و آنها علاوه بر وابستگی بیش از حد، استقلال شخصی کافی نیز نخواهند داشت، هویت خاصی برای خود تشخیص نمی‌دهند و به این ترتیب به دیگران وابسته می‌شوند و امنیت را در فضای دیگری به غیر از خانواده جست‌وجو می‌کنند که خود این موضوع می‌تواند مشکلات زیادی را برای آنها به‌وجود بیاورد.

فضای امن

وقتی ارتباط عاطفی خوبی بین پدر و مادر و فرزندان برقرار باشد، کودک نیز با الگو گرفتن از خانواده می‌تواند خودش نیز در آینده زندگی خانوادگی موفقی داشته باشد. فراموش نکنیم دو سال نخست زندگی کودک مرحله بسیار مهمی در شکل‌گیری «دلبستگی ایمن» اوست.

اما ‌در خانواده‌هایی که به هر دلیل نمی‌توانند شرایط ایمنی را برای فرزند خود به‌وجود بیاورند حتما مشکلاتی برای فرد به‌وجود می‌آید. گاهی بعضی خانواده‌ها نمی‌توانند محیط مناسبی را برای فرزندان خود به وجود بیاورند و‌لی به اشتباه اطرافیان،فضاهای آموزشی یا جامعه را مقصر مشکلات تربیتی فرزندشان می‌دانند. فراموش نکنیم هیچ‌کس نمی‌تواند جای مادر و پدر را برای کودک بگیرد و هیچ فضایی نیز نمی‌تواند جای محیط خانواده را بگیرد.

نظارت و کنترل

توجه داشته باشیم بدون این‌که نظارت و کنترل درستی در فضای خانه وجود داشته باشد مشکلاتی زیادی در کمین فرزند ما خواهد بود.

کودکانی که نمی‌توانند در خانواده بزرگ شوند و در فضاهای دیگری بزرگ می‌شوند معمولا مشکلات زیادی خواهند داشت؛ هوش هیجانی این‌گونه کودکان به اندازه کافی رشد نمی‌کند، خلاقیت کمتری از خود نشان می‌دهند، عزت نفس و اعتماد به نفس کافی نخواهند داشت. در نوجوانی اغلب با بحران هویت مواجه می‌شوند و در بزرگسالی نیز معمولا شخصیت‌ وابسته‌ای خواهند داشت.

اما وقتی کودک از ابتدا در کنار پدر و مادرش بزرگ شود و شیوه والدین برای تربیت نیز شیوه درست و با قاطعیتی باشد؛ یعنی علاوه بر مهربانی با فرزندشان بتوانند بموقع قاطعیت لازم را نیز داشته باشند هیچ‌کدام از این مشکلات وجود نخواهد داشت .

ناآگاهی اولیه والدین

بچه‌دار شدن یکی از مهم‌ترین وظایفی است که برای برخورداری از آن حتما باید آگاهی‌های لازم را درباره‌اش به‌دست آورد، اما متاسفانه بسیاری از والدین فکر می‌کنند اگر مشکلی وجود دارد این مشکل به موارد دیگر‌ی غیر از خود آنها برمی‌گردد. گاهی مادران از رفتارهای اشتباه اطرافیان شکایت دارند؛ حال آن‌که خودشان نیز رفتاری مشابه یا نزدیک به آنها دارند. شاید به این ترتیب سعی می‌کنند کمبود‌های موجود در تربیت فرزندانشان در جای دیگری جبران شود. بعضی والدین بی‌توجه هستند و نمی‌توانند خودشان به تنهایی تربیت فرزندشان را به عهده بگیرند. در صورتی که اگر والدین به اندازه کافی در این زمینه آگاهی داشته باشند، می‌دانند که هیچ محبت،آرامش و محیط امنی نمی‌تواند جایگزین محیط امن خانواده کودک باشد.

روش‌های متفاوت تربیتی

والدین در روش‌های تربیتی خود اغلب یا بسیار آسان‌گیر هستند و کنترل زیاد و سختی بر رفتار فرزندان خود ندارند یا برعکس بسیار سختگیرند و با کنترل بیش از حد، فرزندشان را از خود دور می‌کنند، اما روش بهتری نیز در این‌ میان وجود دارد که روش مقتدرانه است.

در روش مقتدرانه تربیت والدین به‌گونه‌ای است که می‌توانند اطمینان داشته باشند کودک هنگام نوجوانی و بزرگسالی می‌تواند در تصمیم‌های مهم زندگی خود دخالت کند. به همین دلیل این شیوه متعادل تربیتی به همه والدین توصیه می‌شود‌؛ یعنی والدین نه باید آن‌قدر سختگیری کنند که کودک بترسد و نتواند اعتماد و اطمینان لازم را در فضا و محیط خانه تجربه کند و نه آن‌قدر آسان بگیرند و فرزندشان را به حال خود واگذارند که او هر کار می‌خواهد، بکند.

در روش تربیت مقتدرانه که بهترین شیوه برای تربیت کودک است والدین بخوبی از انجام وظایف خود آگاه هستند و به‌گونه‌ای با فرزندشان رفتار می‌کنند که او از هر لحاظ برای وارد شدن به اجتماع آماده باشد.

یکتا فراهانی