جایگاه پرنفوذ رادیو و تلویزیون در مشارکت مردمی

رسانه‌ها می‌توانند به ایجاد فرآیند دموکراسی و دموکراتیزه کردن جامعه در هر کشوری کمک کنند و موجب امتداد آن شوند؛ مردم را برای آمدن به پای صندوق‌های رای تشویق کنند و با تشریح برنامه‌های نامزدهای مختلف، شهروندان را در جریان ابعاد و چند و چون برنامه‌های آنها قرار دهند. به این طریق مردم می‌فهمند که کدام نامزد اصلح بوده و مناسب‌ترین فرد برای رای دادن و هدایت جامعه است. به عبارتی می‌شود این‌طور گفت که افکار عمومی می‌توانند از طریق رسانه‌های سنتی هدایت شده و نیز موجب تنویر بشوند. در واقع رسانه‌ها از دو کارکرد اصلی برخوردارند؛ یکی آگاهی‌بخشی به افکار عمومی و دیگری تفسیر مسائل روز برای مردم؛ که این دو از طریق خبردهی و اطلاع‌رسانی صورت می‌گیرد و با تشریح این اطلاعات، مردم را نسبت به موضوعات روشن و آگاه می‌کنند.

رسانه‌ها علاوه بر کمک به مردم برای انجام انتخابی شایسته، به خود نامزدهای انتخاباتی هم کمک‌رسان‌ هستند؛ افراد می‌توانند از این فرصت در اختیار گذاشته شده استفاده کنند و با انتشار درست افکار و عقاید و نظراتشان،‌ مردم را نسبت به فعالیت‌های خود آگاهی ببخشند. این در واقع به معنای نوعی رابطه دو طرفه میان مردم و مسئولان است که از گذار رسانه‌ها شکل می‌گیرد و موجب هم‌افزایی و افزایش مشارکت سیاسی شهروندان می‌شود. البته برای عده‌ای سوال است که آیا این اتفاق (نقش رسانه‌ها در ایجاد مشارکت) در جامعه ما هم اتفاق می‌افتد و رسانه‌ها تاثیر لازم را روی مخاطبان می‌گذارند یا نه؟ جواب این است که در جامعه ایران، ما با نقش ارتباطات شفاهی بیشتر مواجه‌ایم. عموما افراد در ارتباطات رودررویشان با هم نظراتشان را بیان می‌کنند و از افکار دیگران آگاه می‌شوند. این نوع از ارتباطات، نقشی قوی‌تر از رسانه‌های مکتوب و رسمی دارد و حتی در مقام مقایسه رسانه‌ها هم، رسانه‌های شفاهی رادیو و تلویزیون جایگاهی پرنفوذتر از مطبوعات دارند؛ زیرا این تفکر رایج شده که مطبوعات و روزنامه‌ها عموما برای مخاطبان نخبه‌اند و رادیو و تلویزیون بیشتر به عامه مردم اختصاص دارند.

در ادامه لازم است به نقش رسانه‌های نوین و مجازی و مقایسه آنها با رسانه‌های سنتی هم اشاره‌ای داشته باشم. در رسانه‌های جدید مجازی، ما بیشتر با بخش خبررسانی سر و کار داریم و تفسیر و تحلیل اخبار در آنها کمرنگ است. فعالان در زمینه انتشار اخبار و اطلاعات در فضای مجازی ممکن است خود اصلا افراد تحلیلگری نباشند. ضمن این‌که میزان شایعات هم در فضای مجازی بیشتر است و این در حالی است که انتشار هر شایعه‌ای در رسانه‌های مکتوب و سنتی، ممکن است به مرگ آن رسانه منجر شود. به لحاظ نوع محتوا هم برخلاف شبکه‌های مجازی که اطلاعات یک‌خطی و سطحی از خبر می‌دهند، رسانه‌های مکتوب به عمق آن خبر سرک کشیده و اطلاعات مورد نظر را به شکلی همه‌جانبه و سنجیده در اختیار مخاطب قرار می‌دهند. از این رو آگاهی‌بخشی در مطبوعات شکل حرفه‌ای‌تری دارد.

دکتر عباس اسدی - استاد روزنامه‌نگاری دانشگاه علامه طباطبایی