تصمیمات جدید روسیه درسوریه راهبردی یا تاکتیکی؟

آنچه در مرحله اخیر به‌طور چشمگیری نشانگر متغیرات بارز در شکل‌گیری نتایج جدید در جهت تجمیع اهداف راهبردی روس‌ها در سوریه بود، در واقع محصول پایان عملیات نظامی در حلب و دستاوردهای سیاسی ناشی ازمذاکرات با ترکیه و ایران را بسرعت به بار نشاند. ترک‌ها پس ازسفر استمزاجی ناگهانی چاووش اوغلو همراه رئیس سازمان امنیتش به تهران و در هنگامی که روس‌ها هنوز در گرماگرم عملیات آزادسازی حلب و مراحل پایانی آن بودند، به این جمع‌بندی رسیدند که می‌بایست با پوتین بر سر حلب به‌طور خاص و درخصوص سوریه به‌طور عام به معامله برسند .

این تباین‌های رویکردی درخصوص چگونگی بهره‌وری از بحران سوریه در حالی شکل می‌گیرد که درایران فهم شیفت پارادایمی یا به تعبیر دقیق‌تر شامه سیاسی جامعه نخبگان درخصوص راهبردها و تاکتیک‌ها، عمدتا در پرتو خاستگاه‌های انتزاعی تمرکز یافته یا همچنان مایلیم با برداشت ایدئولوژیک، روندها و متغیرات مهم و غیرقابل اجتناب را فقط به نظاره نشینیم . بسیار روشن است که در معرفت‌شناسی اهداف راهبردی پوتین، او در بحران سوریه نیامده تا همچون جمهوری اسلامی ایران و حزب‌الله لبنان با دیدگاه‌های ارزشی توان و ظرفیت خود را در حالتی بی‌نهایت مصروف دارد.

روس‌ها بلافاصله پس از برگشت اوغلو از تهران و سفر او و دیگر مقامات عالیه به مسکو معامله خط گاز جریان ترکی که برای روس‌ها بسیار مهم و راهبردی بود را با اردوغان امضا کرده و بر سر خروج معارضان از حلب به تفاهم رسیدند .

پوتین از ابتدا که وارد عملیات هوایی در سوریه شد، تاکید براین نکته داشت که روسیه نباید دربازه زمانی، بی‌نهایت در باتلاق سوریه غرق شود. هزینه عملیات پنج ماه مرحله اخیر روس‌ها 33 میلیارد روبل (600 میلیون دلار) به همراه داشت. پر واضح است بدون تفاهم با ترکیه و متقاعدسازی معارضان، امکان اقناع‌سازی آنها به خروج از حلب به‌طور کامل و سپس معامله آتش‌بس بین روس‌ها و ترکیه براساس معامله بر سر رسمیت دادن به تقسیم حوزه نفوذ روس در حلب و ترکیه درالباب وادلب میسر نبود. مهم‌تر از همه اینها، روس‌ها به تبدیل دستاورد نظامی حلب به دستاورد سیاسی، همچنین آتش‌بس و وارد ساختن معارضان براساس فرمت روس‌ها در پرتو تصدیگری ترامپ و پژواک دادن آثار آن بر اولین حلقه مذاکرات خود با ترامپ برای بالا بردن کفه امتیازات معامله بزرگ‌ترخود با دولت جدید آمریکا، نیاز شدید به آتش‌بس در کل سوریه داشتند.

به همین خاطر برای تثبیت و استقرار آرامش و آتش‌بس، یک گروهان نیروی پلیس روسیه مغایر با رویه مرحله اولیه عملیات هوایی خود که اعلام شده بود، نیروی زمینی وارد نمی‌ کند این بارنیروی نظامی به‌عنوان پلیس اداره امور وارد حلب کرده است. همه این رویکردها بدرستی نشانگر همان راهبرد روسیه بود که سوریه، یک منطقه هفتاد پارچه و تکه‌تکه شده را می‌تواند با خلق ظرفیت‌های جدید خود در سایه تعاملات جدید با مولفه‌های موثر همچون ترکیه، کردها، دولت سوریه و ایران سامان بخشی کند. امری که آمریکا در پرونده موصل هنوز نتوانسته خود را از گرداب‌های عملیات چریکی با داعش رهایی بخشد. این نقشه راه در شرایطی در آشپزخانه سیاسی رهبری روسیه پخت وپز می‌شود که در نتیجه ورود روس‌ها علاوه بر هزینه‌های مالی،خسارت‌های مادی و حیثیتی کلان دیگری شامل سقوط هواپیمای غیرنظامی با قریب 200 مسافر در صحرای سینا و سرنگونی سوخو توسط ترکیه و ترور سفیر کلیدی‌شان در آنکارا و سقوط هواپیمای توپولوف 154، تکانه‌های سنگین و توفانی بود که سلسله اعصاب مسکو را درخصوص ضرورت تجمیع سریع‌تر به هم نریخت؛ چرا که اهداف بزرگ‌تری در معامله با ترکیه، و فراروی خود ترسیم کرده و می‌بایست فرمان کار را به‌گونه‌ای حفظ کنند که مدیریت امور را به سمت دستاوردهای کلان سوق دهند.

ترک‌ها نیز دراین میان درصدد بودند تا به‌طور بارزی در بحران سوریه، دستاوردها را خاص آنکارا و مسکو توصیف کرده و به‌گونه‌ای مدیریت سیاسی کلان خود را برمحوریت مسکو و آنکارا بچرخانند وعملا نقش ایران را به نوعی از این فرآیند دور ساخته و نقش محتوایی دو کشور روسیه و ترکیه را برجسته و نمایان کنند.

اکبر قاسمی

سفیر پیشین ایران در اوکراین و مصر