گلوکزامین، دوست یا دشمن؟

گلوکزامین یک اسیدآمینه است که از گلوکز مشتق می‌شود. اسیدهای آمینه، ماده اولیه ساخت پروتئین‌ها هستند. گلوکزامین جزو اصلی پلی‌ساکارید در حیوانات است که مقاومت ساختمان و دیواره سلولی باکتری‌ها و قارچ‌ها (مخمرها) از آن است. اوایل دهه 1990 یک شرکت دریافت سولفات گلوکزامین موجب تسکین درد مفاصل می‌شود. گلوکزامین برای سنتز گلیکوپروتئین‌ها، گلیکولیپیدها و گلیکوزآمینوگلیکان‌ها ضروری بوده و این ترکیبات در تاندون‌ها، رباط‌ها، مایع سینوویال و نیز اجزای سازنده چشم، عروق خون و دریچه‌های قلبی یافت می‌شود.

برای تولید مکمل‌های غذایی این ترکیب از پوسته صدف دریایی استفاده شده یا در آزمایشگاه‌ها به طور مصنوعی ساخته می‌شود. این محصول عموما به صورت ترکیب گلوکزامین سولفات مصرف می‌شود. در بررسی‌های آزمایشگاهی گلوکزامین اثرات ضدالتهاب و حتی ترمیم مفصلی بروز داده است، اما بعضی از داده‌های آزمایشگاهی نیز نشان می‌دهند این ماده لزوما نقش چندانی در غضروف‌سازی ندارد. گلوکزامین ممکن است بهبود خفیفی در درد برخی بیماران مبتلا به آرتروز زانو، لگن و ستون فقرات ایجاد کند.

گلوکزامین به دو شکل گلوکزامین سولفات و گلوکزامین هیدروکلراید در بازار دارویی موجود است. تحقیقات نشان داده‌اند گلوکزامین سولفات دارای اثر تسکینی بهتری نسبت به گلوکز امین هیدروکلراید است. دوز پیشین حاوی گلوکزامین 1500 میلی‌گرم در روز است. تناقض در نتایج مطالعات مربوط به اثربخشی گلوکزامین کاملا مشهود است تا جایی که در برخی تحقیقات نشان داده شده گلوکزامین در بهبود آرتروز به اندازه دارونما موثر است و نه بیشتر. دارونما ترکیبی است که حاوی هیچ دارویی نیست و در مطالعه اثرات داروها در انسان به کار می‌رود. از طرف دیگر در بعضی مطالعات، گلوکزامین سولفات برای درمان استئوآرتریت با استامینوفن و داروهای ضدالتهابی غیراستروییدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و پیروکسیکام مقایسه شده است که نتایج این کارآزمایی‌ها نشان داده‌اند گلوکزامین سولفات در کاهش درد و بهبود کارکرد موثر است. بعضی از مطالعات نیز در مورد بالا رفتن قند خون افراد دیابتی پس از مصرف این ماده هشدار می‌دهند. این نگرانی از شواهد تجربی و پژوهشیِ انجام شده روی حیوانات ایجاد شده که مطرح‌کننده افزایش مقاومت به انسولین است. با این حال، تحقیقات بالینی نشان می‌دهد گلوکزامین در مبتلایان به دیابت نوع 2 سبب افزایش قند خون یا سطح هموگلوبین A1C نمی‌شود. ولی با این حال بهتر است بیماران دیابتی که این مکمل را مصرف می‌‌کنند، مرتب قند‌خون خود را چک کنند.

به نظر می‌رسد مصرف درازمدت گلوکزامین بی‌خطر باشد. عوارض جانبی ناشی از مصرف این ترکیب مشتمل بر ناراحتی‌های گوارشی ازجمله سوزش سردل، نفخ، اسهال، یبوست، سردرد و حالت تهوع است. از مهم‌ترین تداخلات دارویی گلوکزامین می‌توان به تداخل با داروی وارفارین اشاره کرد. این ماده اثر وارفارین را تشدید می‌کند و موجب خونریزی‌های خطرناک می‌‌شود. بنابراین در صورتی که وارفارین مصرف می‌‌کنید، به هیچ عنوان از مکمل گلوکزامین استفاده نکنید.

برخی شواهد نشان می‌‌دهند مصرف همزمان استامینوفن و گلوکزامین سولفات بر عملکرد همدیگر اثر می‌‌کنند و اثر هر دو کاهش می‌‌یابد. در نهایت این که هر چند گلوکزامین سولفات به خودی خود باعث افزایش قند خون نمی‌‌شود، ولی احتمالا می‌‌تواند اثر برخی داروهای ضددیابت را کاهش دهد.

دکتر کاوه سالارمند

داروساز