ترامپ و صف‌بندی‌های جدید

پیروزی پوپولیستی تاجرپیشه و میلیاردری که به دلیل رسوایی‌های اخلاقی‌اش حتی هم‌حزبی‌هایش هم او را طرد کرده بودند، نتیجه‌ای بود که بیشتر به یک شوخی می‌ماند تا واقعیت. با همه این احوال انتخابات به پایان رسید و حال دیگر حتی دموکرات‌های معترض در خیابان‌های نیویورک، سیاتل، شیکاگو و بوستون هم می‌دانند که چاره‌ای جز پذیرش این نتیجه ندارند.

با وجود این، آنچه برای ما مهم است تاثیرات پیروزی ترامپ بر سرانجام برجام است. ترامپ که از هواداران سرسخت اسرائیل است، در تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری‌اش برجام را بدترین توافق ممکن خوانده و تهدید کرده بود در صورت پیروزی آن را پاره خواهد کرد.

در واکنش به چنین سخنانی بود که فدریکا موگرینی، رئیس کمیته مشترک اجرای برجام برای ترامپ خط و نشان کشید و اعلام کرد که برجام یک توافق چندجانبه در چارچوب سازمان ملل است نه توافقی دوجانبه، هر چند سخنان موگرینی بسیاری از نگرانی‌ها درباره برجام را از بین برد؛ اما در این موضع‌گیری آنچه مهم‌تر است، این که برای نخستین بار در طول تاریخ بعد از انقلاب، شرایطی مهیا شده است که اتحادیه اروپا در کنار ایران در مقابل آمریکا ایستاده است و علیه آن موضع می‌گیرد البته پیروزی ترامپ در جبهه‌های دیگر نیز وضعیت را به نفع ایران تغییر داده است.

کشورهای منطقه که از ابتدای پیروزی انقلاب با کمک آمریکا موجی از ایران‌هراسی را ایجاد و تبلیغ می‌کردند حال چندان دل خوشی از پیروزی ترامپ ندارند. عربستان و قطر از حامیان مالی خانم کلینتون بودند و حال مشخص است که دولت ترامپ روابط گرمی با آنها نخواهد داشت و دولت ترکیه نیز که از حمایت ترامپ از کردها و مسلح کردن آنها برای جنگ علیه داعش نگران است، روابط محتاطانه‌ای با این کشور در پیش خواهد گرفت.

به این ترتیب اجماع سابق آمریکا با همسایگان ما نیز حداقل در کوتاه مدت دیگر وجود نخواهد داشت و این امر نیز شرایط و زمینه‌های لازم را برای بازیگری فعالانه ایران در عرصه منطقه‌ای فراهم می‌کند.

این نخستین بار است که رئیس‌جمهور آمریکا به جای آن‌که در مقام و جهت‌دهی به کشورهای دیگر باشد و بتواند با توجه به اختلافات دیرینه و تاریخی، اجماعی گسترده علیه ایران ایجاد کند، در وضعیتی ضعیف قرار دارد که باید هم در عرصه داخلی و هم در صحنه بین‌المللی برای خود مشروعیت و اعتبار کسب کند و این فرصتی بی‌نظیر برای ایران است تا با دیپلماسی قوی و موثر، ائتلافی با کشورهای همسو و مخالف ترامپ ایجاد نموده و تحریم‌ها و سیاست‌های خصمانه احتمالی دولت ترامپ و مجلس و سنای جمهوریخواه این کشور را خنثی کند.

دکتر محمدمهدی مظاهری - استاد دانشگاه