دانش بدون مرز

نخستین کنگره بین‌المللی یوسرن با حضور دانشمندان برتر ایران و جهان و همچنین برنده جایزه نوبل پزشکی سال 2012 از 18 تا 20 آبان در دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شد و در پایان از پژوهش‌های برتر ارائه شده به کمیته علمی این کنگره تقدیر شد. در طول برگزاری کنگره یوسرن، علاوه بر ارائه مقالات علمی، حضور هنرمندان ایرانی هم در قسمتی از سالن برنامه به چشم می‌خورد؛ دانشجویان هنرمند در زمان سخنرانی‌ها آثار هنری همچون خطاطی و نقاشی را ترسیم کرده و در پایان به سخنرانان اهدا می‌کردند. به این ترتیب علاوه بر نشان دادن وجهه علمی ایران به دنیا، دانشمندان برتر جهان نشانی از فرهنگ و هنر ایرانی را نیز همراه خود به یادگار دارند. به گفته دبیر کنگره یوسرن، کنگره‌های بعدی این شبکه جهانی در کشورهای اوکراین، اتریش، فرانسه و احتمالا سال 2020 میلادی دوباره در ایران برگزار خواهد شد.

آنچه از شبکه یوسرن باید بدانید

شبکه جهانی آموزش و پژوهش‌های علمی یوسرن (USERN سرواژه Universal Scientific Education and Research Network) از حدود ده ماه پیش کار خود را با تمرکز روی مفهوم علم بدون مرز آغاز کرده است. اکنون بیش از 180 نفر از یک درصد دانشمندان برتر جهان در فهرست مشاوران این شبکه قرار دارند و بیش از 3600 نفر از 65 کشور دنیا در قالب 55 گروه آموزشی و پژوهشی به عضویت یوسرن درآمده‌اند.

همچنین مقالات متعددی از این پژوهش‌ها تاکنون منتشر شده است. به گفته مدیر این شبکه، یوسرن تلاشی مؤثر و آغازی امیدبخش، برای اتصال جزایر علمی جهان است، زیرا زمینه را برای ارائه مقالات مشترک محققان فراهم آورده و توسعه علمی بهتری را برای کشورها بویژه ایران که از کمبود شدید همکاری‌های علمی و تحقیقاتی رنج می‌برد، رقم خواهد زد.

آینده پزشکی در حوزه سلول‌های بنیادی

دکتر امیرعلی حمیدیه، دبیر ستاد سلول‌های بنیادی معاونت علمی ریاست جمهوری، درباره پیشرفت ایران در این رشته به جام‌جم می‌گوید: «محققان ایرانی در ده سال گذشته پیشرفت‌های خوبی در حوزه سلولی داشته‌اند و اکنون زمان ورود به فضای بین‌المللی است. دانشجوهای پزشکی باید بیشتر در این حوزه کار کنند و پیشرفت پزشکی در آینده با کمک پزشکی بازساختی خواهد بود. جان گوردن (John Gurdon)، برنده جایزه نوبل 2012 هم روی دسته جدیدی از سلول‌های بنیادی کار می‌کند که انقلابی در این رشته به وجود آورده است و سخنرانی امروز او درباره استفاده از سلول‌های پرتوان القایی (IPS) است که اگر به نتیجه برسد، بسیاری از مشکلات و بیماری‌های انسان حل خواهد شد. این کار بزرگ‌ترین پیشرفت در حوزه سلول‌های بنیادی بوده است.»

کار مهم دکتر جان گوردن در زمینه سلول‌های بنیادی، برنامه‌ریزی برای تبدیل سلول‌های بالغ به سلول‌های بنیادی پرتوانی است که قابلیت تبدیل به انواع سلول‌ها را دارند و می‌توانند همه اطلاعات ژنتیکی را منتقل کنند. دکتر گوردن درباره کاربرد این دانش نوین در آینده علوم پزشکی به جام‌جم می‌گوید: من باور دارم توسعه سلول‌های بنیادی آینده خوبی خواهد داشت، گرچه زمان‌بر خواهد بود. به نظر من جایگزینی روش‌های درمانی با استفاده از سلول‌های بنیادی در پنج سال آینده آغاز و در نهایت برای بعضی درمان‌ها تاثیرگذار خواهد بود.

در ادامه برنامه دکتر فرانچسکو کوکا (Francesco Cucca) از ایتالیا درباره نقش ژن‌ها به عنوان منشا حیات و تاریخچه تکاملی بدن انسان و سلامت امروز انسان گفت. دکتر تمسین ادورادز (Tamsin Edwards) در سخنرانی خود درباره تغییرات آب و هوایی و گرمایش جهانی از مدل‌سازی‌های سیستم زمین و تغییرات آب و هوایی در سال‌های آینده گفت و در خصوص تغییر سطح آب دریاها در جهان و ایران و کم شدن قطر یخچال‌های طبیعی و ورقه‌های یخی زمین آمارهایی ارائه کرد.

سخنرانی دکتر بهرام مبشر، کیهان‌شناس ایرانی دانشگاه کالیفرنیا در ریورساید نیز درباره مفاهیم کیهان و تحول کهکشان‌ها بود. دکتر مبشر برگزاری این کنگره را برای نسل جوان ایران تاثیرگذار می‌داند و برگزاری شبکه ارتباط و همکاری علمی را اتفاق مهمی برای توسعه علوم عنوان می‌کند.

از بی‌نهایت درون تا بی‌نهایت برون علم

دبیر کنگره یوسرن درباره روند برگزاری سخنرانی‌های کنگره سه روزه یوسرن به جام‌جم می‌گوید: در این کنگره حدود 980 نفر از محققان جوان کشور و مشتاقان علم شرکت کردند و 14 دانشمند یک درصد برتر جهان و همچنین 20 دانشمند برتر ایران، سخنرانان و اعضای هیات رئیسه کنگره را تشکیل دادند. در سه روز کنگره مباحث مختلفی از علم مورد بحث قرار گرفت. نخستین سخنرانی از بی‌نهایت درون انسان و سلول‌های بنیادی آغاز شد و بعد از آن سخنرانی درباره ژن‌ها داشتیم و بعد سراغ خارج از بدن انسان و بحث گرمایش جهانی رفتیم. آخرین سخنرانی روز اول نیز در مورد کیهان و فضای خارج از زمین بود. وی ادامه می‌دهد: سخنرانی‌های روز دوم کنگره در مورد سیر تحول علم در طول زمان از گذشته تا آینده بشر، تازه‌های علوم شناختی و پیش‌بینی علم در مورد آینده بود. مباحث روز سوم کنگره نیز در خصوص ابعاد وجودی انسان بود، بعد فیزیکی، روحی، احساسات و مباحثی مثل خلاقیت، شادمانی، انواع تفکرات و در نهایت تعامل انسان و فناوری، موضوعات سخنرانی‌های روز سوم این کنگره بود.

گفتنی است معاونت تحقیقات علمی و فناوری ریاست جمهوری، معاونت تحقیقات وزارت بهداشت و کمیسیون ملی یونسکو حامیان برگزاری این کنگره بودند و در افتتاحیه نیز نمایندگانی حضور داشتند و وزیر بهداشت پیامی برای دانشمندان مدعو به کشور فرستاده بود.

یوسرن و مفهوم علم بدون مرز

هدفگذاری اصلی این کنگره تغییر نگرش به علم و نشان دادن لزوم توجه به علوم بین‌رشته‌ای بود. جامعه هدف، محققان زیر 40 سال و دانشجویان و فارغ‌التحصیلانی بودند که قرار است در آینده تصویر بهتری از آنچه می‌خواهند به آن برسند، پیدا کنند. قدم بعدی یوسرن چشم‌انداز پنج و ده ساله و حتی نگاهی به دو قرن بعد زندگی بشر است.

دکتر نیما رضایی، مدیر شبکه علمی یوسرن و دبیر کنگره، هدف از برگزاری این کنگره بین‌المللی را شناخت ماهیت علم عنوان می‌کند و می‌گوید: منظور از علم بدون مرز، برداشتن مرز بین علوم، مرزهای جغرافیایی و مرز بین پیشکسوتان و محققان جوان است. اگر این مرزها برداشته شود محققان دید بهتری نسبت به علم پیدا می‌کنند. یکی از دغدغه‌های من این بود که ارزش علم در حال افت کردن باشد و تردید داشتم از یک چهره شناخته شده علمی به اندازه حضور یک چهره مشهور هنری استقبال خواهد شد یا خیر. روز نخست برگزاری کنگره با این که ایستادن تعدادی از مخاطبان در سالن خوشایند نبود، اما به ما نشان داد دانشجویان کشور و محققان جوان به علم علاقه‌مند هستند. تعامل محققان باتجربه و محققان جوان می‌تواند نگاه جدیدی ایجاد کند و ما باید دیوارهای بین این گروه‌ها را برداریم و به این ترتیب شناخت بهتری از علم خواهیم داشت.

دانشمندان برتر جهان چه کسانی هستند؟

دانشمندان یک درصد برتر جهان محققانی هستند که بر حسب تعداد ارجاعات مقالات آی‌اس‌آی (ISI) انتخاب می‌شوند. این مقالات در هر رشته با توجه به میزان ارجاعات فهرست می‌شوند و یک درصد افراد بالای هر فهرست به عنوان دانشمندان برتر جهان معرفی می‌شوند. تعداد مقالات بین‌المللی دانشمندان کمیت کار را نشان می‌دهد و تعداد ارجاعات بین‌المللی نشان از شاخصه‌های تولید علم و ارزش مقاله دارد. تعدادی از این دانشمندان بر اساس زمینه کاری، موفق به دریافت جایزه نوبل نیز شده‌اند. اکنون بیش از 180 نفر از دانشمندان برتر جهان در شبکه یوسرن فعالیت دارند که از این تعداد 11 دانشمند دارای جایزه نوبل در رشته خود هستند. پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دانشمندان ایرانی برتر در جهان را 173 نفر از دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی کشور اعلام کرده است.

جایزه یوسرن برای پژوهشگران جوان جهان

دانشمندان سراسر جهان همواره در تلاشند بهترین راه‌حل‌ها را برای مسائل علمی در رشته تخصصی خود پیدا کنند. برای داشتن جهانی بهتر در آینده تعامل ایده‌ها و پژوهش‌های دانشمندان می‌تواند نقش مهمی داشته باشد. برداشتن مرزهای علمی و ایجاد و توسعه تعاملات علمی بین محققان و دانشمندان سراسر دنیا از اهداف برگزاری جشنواره جایزه یوسرن است.

این جایزه همزمان با کنگره سالانه یوسرن، به محققان و دانشمندان جوان زیر 40 سال جهان در 22 رشته علمی اعطا خواهد شد. معیار جوایز جشنواره یوسرن بر اساس پروژه‌های ارائه شده است، اما سابقه افراد هم در انتخاب‌ها تاثیرگذار بود. مدیر شبکه علمی یوسرن درباره نحوه انتخاب پژوهش‌های برتر به جام‌جم می‌گوید: فردی که رزومه قابل قبولی داشته باشد، نشان می‌دهد ایده قابل اعتمادی هم دارد. ما بیش از 500 درخواست داشتیم که در نهایت دانشمندان یک درصد برتر و برندگان جایزه نوبل کارها را داوری کردند و از مجموع 46 نفر که به مرحله نهایی راه یافتند، پنج دانشمند جوان در پنج رشته علمی انتخاب شدند.

جوایز یوسرن امسال شامل جوایز نقدی، تسهیلات علمی یوسرن و هزینه سفرهای گردشگری در ایران بود. الکساندر لی‌مانژ، دانشمند بلژیکی از کشور هلند، لوکاس جوپا از کشور آمریکا، مرتضی محمودی دانشمند ایرانی ساکن آمریکا، جمشید آقایی از دانشگاه صنعتی شیراز و فلوریس دلانژ از کشور هلند برگزیدگان این دوره یوسرن بودند.

سپیده شعرباف

دانش