روایت آقای سفیر از شاهکار ایرانی موزه "ویکتوریا و آلبرت" لندن + عکس

به گزارش جام جم آنلاین، بعیدی نژاد نوشت:

چند روز پیش بنا به دعوت مسئولین موزه ی "ویکتوریا و آلبرت" لندن از این موزه بازدید داشتم. این موزه که مجموعه ای بسیار غنی از فرهنگ و تاریخ جهان را در خود جای داده است گالری بسیار مهمی در هنر خاورمیانه هم دارد که بیشتر آنرا هنر ایرانی تشکیل می دهد، از هنر باستان تا دوران آخر قاجار. اما گُلِ بخش خاورمیانه که چون جواهری در این موزه می درخشد فرشی عظیم از هنر ناب ایرانی با طراحی مقصود کاشانی است که زینت بخش گالری خاورمیانه است.

این فرش داستان زیباییها و تلخی های روزگار ما را با خود بهمراه دارد. بافت این فرش که جفت بوده است به سفارش شاه طهماسب در سال 946 هجری برای استفاده در آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی پایان یافته است و این در بخش بالایی فرش با متن زیر به روشنی قابل فهم است: "جز آستان توام در جهان پناهی نیست
سر مرا بجز در این حواله گاهی نیست
عمل بنده درگاه مقصود کاشانی 946"

تخمین زده میشود که در خلق این فرش پشمی که با نخهای ابریشمی با ظرافتی در حد 5300 گره در هر ده سانتیمتر و با اندازه 10.51 متر طول و 5.34 متر عرض بافته شده است باید حداقل ده نفر بافنده تمام وقت در حدود چهار سال به بافتن آن زمان اختصاص داده باشند. این فرش بسیار زیبا، رنگ آبی بعنوان پیش زمینه و رنگهای قرمز، زرد، سبز و سفید و سیاه را بنحو بسیار زیبایی در کنار هم ممزوج کرده است.

بر اساس آنچه در تاریخ ثبت شده است، این فرش برای اولین بار در سال 1888 میلادی توسط شرکت زیگلر از منچستر که در ایران به صادرات فرش اشتغال داشته و در تبریزو سلطان آباد( اراک قدیم) هم شعبه داشته است بعد از زلزله اردبیل خریداری شده است.

چنانچه نقل شده است متولیان ارامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی برای تامین هزینه بازسازی و ترمیم مجموعه شیخ صفی به فروش این فرش زیبا اقدام کرده اند. این فرش قبل از فروش بطور اساسی ترمیم شده است که احتمالا باید در اثر زمین لرزه آسیب جدی دیده باشد. برای ترمیم این فرش از فرش جفت آن استفاده شده است و همین باعث ناقص شدن فرش دوم شده است. فرش دوم که جفت ناقص این فرش است و دورهای آن و بخشی از مرکز آن برای ترمیم همین فرش اول استفاده شده است هم اکنون در موزه هنری لس آنجلس قرار دارد.

شرکت زیگلر بعد از این، این فرش را به شرکتی بنام رابینسون می فروشد که آنهم فرش را در سال 1893 در نمایشگاه بزرگ اشیاء هنری در لندن به معرض فروش میگذارد. نماینده موزه ویکتوریا و آلبرت که از داوران این نمایشگاه بوده است موکدا به موزه توصیه میکند که این فرش را با توجه به ارزش هنری فوق العاده آن خود بخرد.

موزه فقط میتوانسته 1500 پوند استرلینگ برای خرید این فرش اختصاص دهد که خریدار به کمتر از 2000 پوند راضی نمیشود و موزه برای آنکه فرصت تاریخی خرید فرش را از دست ندهد از خیّرین کمک می گیرد تا باقیمانده پانصد پاوند را تامین کند. با تلاش بعمل آمده موزه بدین ترتیب موفق میشود که در همان سال این اثر بزرگ هنری را خریداری نماید.

موزه ویکتوریا و آلبرت این اثر هنری را گنجینه ای بزرگ برای خود محسوب می کند و برای به نمایش گذاردن آن همواره برنامه های ویژه ای را به اجرا گذارده است. تا سالها پیش این فرش بصورت عمودی در موزه به نمایش گذاشته می شد که از حدود بیش از ده سال پیش مدیران هنری به این نتیجه رسیدند که بنا بر ضرورتهای ایمنی برای جدا نشدن تار و پود فرش لازم است که فرش بصورت افقی و بصورت طبیعی نمایش داده شود و این علیرغم این واقعیت بود که فرش با توجه به بزرگی خود بخش زیادی از فضای موزه را بخود اختصاص میداد.

همچنین موزه با مقایسه این فرش با فرش موزه لس آنجلس مشاهده کرده بود که فرش لس آنجلس که توسط موزه شسته شده بود درخشندگی خیلی بیشتری نسبت به فرش موزه ویکتوریا و آلبرت دارد. برای این کار موزه تصمیم می گیرد که این فرش را ابتدا با روشهای کاملا علمی با آب چشمه و با استفاده از کمترین میزان شوینده شستشو دهد و بعد برای نمایش افقی فرش در موزه بمنظور حفاظت آن در برابر هوای آلوده و یا رطوبت آنرا در یک قاب بزرگ شیشه ای قرار دهد.

همچنین با طراحی موزه قرار میشود که برای نمایش زیباییهای فرش هر یکساعت و نیم برای ده دقیقه نور ملایمی بر فرش بتابد تا زیباییهای آن که واقعا بینندگان خود را مسحور می نماید، بتواند ظاهرتر شود.

این فرش واقعا نمونه ای از زیبایی جادویی هنر ایرانی است که با طراحی مقصود کاشانی با نهایت دقت و مهارت در چند صد سال پیش آنرا خلق کرده اند. این فرش بزرگترین فرش تاریخی است و زیباییهای رنگ و طرحهای بدیع آن از جمله گلهای زیبای آن و دو قندیل بزرگی که سمبل های مهمی در هماهنگی با مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی میباشند، ارزش دو چندانی به آن داده اند. مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی سالها پیش توسط یونسکو بعنوان مجموعه میراث جهانی برسمیت شناخته شده است.

در همین گالری نمونه های بسیار زیبای دیگری از هنر بینظیر ایرانی هم به نمایش در آمده اند. وقتی در پایان از مدیر موزه سوال کردم که آیا میتوان حداقل بخشی از اشیاء تاریخی این بخش موزه را با انتقال به ایران برای دوره زمانی مشخصی برای بازدید هنر دوستان ایرانی در ایران به نمایش درآورد، او با رضایت گفت بله این کار کاملا ممکن است و میتوان در قالب یک همکاری با موزه ایران بخشی از این اشیاء را برای بازدید مردم ایران به نمایش گذاشت.

امیدوارم بتوانیم با همکاری سازمانهای ذیربط در ایران، با تشکیل چنین نمایشگاهی برای مردم بزرگ ایران که با خلاقیت بی نظیر و نبوغ خود این اشیاء را خلق کرده انداین آثار فرهنگی را برای مردم عزیزمان در خود ایران هم به نمایش در بیاوریم تا بخصوص نسل جوان ایرانی با تاریخ فرهنگ و هنر کشور خود بیشتر آشنا گردند