سین مثل سینمای سیاسی

با این حال نویسندگان و فیلمسازان هوشمندتر، با بهره‌گیری از خلاقیت خود، بسته‌بندی شکیل و جذابی از موضوعات سیاسی ارائه می‌دهند و حتی تماشاگر بی‌علاقه به این فضا را برای تماشا و پیگیری اثر تا پایان، سر ذوق می‌آورند. فیلم‌هایی چون «جی اف کی» ساخته الیور استون (درباره ترور جان اف کندی، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا)، «همه مردان رئیس‌جمهور» به کارگردانی آلن جی پاکولا ، «زد» و «حکومت نظامی» هر دو ساخته کنستانتین کاستاگاوراس، برخی از فیلم‌های شاخص در این زمینه است سینمای سیاسی در ایران کم و بیش از گذشته تا امروز وجود داشته، اما در کمیت و کیفیت، هنوز آثار ما جا و کار تا رسیدن به نقطه استاندارد و مطلوب دارد. البته فیلم سیاسی ساختن در ایران هم مثل همه جای دیگر، ملاحظاتی دارد و باید حواس فیلمساز به خطوط قرمز هم باشد. «گوزن‌ها» و «سفر سنگ» هر دو از ساخته‌های مسعود کیمیایی در پیش از انقلاب است که رگه‌های پررنگ سیاسی در آنها به چشم می‌خورد و در حکومت پهلوی دچار سانسور و ممنوعیت اکران شد و خیلی دیرتر از زمان ساخت، امکان نمایش پیدا کرد.یکی از نکات قابل اشاره درباره سینمای سیاسی ایران این است که بویژه در سال های ابتدایی پس از انقلاب، به دلیل فضای موجود، فیلم‌های به ظاهر سیاسی زیادی ساخته شد که پر از شعار و عاری از کیفیت بود، با وجود این، فیلم‌های سیاسی بهتری مثل «خانه عنکبوت» به کارگردانی علیرضا داوودنژاد هم ساخته ‌ شد.

این نکته را هم نباید از یاد برد که بسیاری از فیلم‌ها در سینمای ایران حاوی ارجاعات و کنایه‌های سیاسی دست کم در حد یکی دو سکانس یا چند دیالوگ است، اما فیلم‌هایی که موضوع سیاسی در آنها پررنگ باشد، تعدادشان زیاد نیست. در اینفوگرافی پیش رو، به مهم‌ترین‌هایشان که گرایش سیاسی برجسته‌ای دارند، اشاره کرده‌ایم.

«ماهی سیاه کوچولو» داستان سرگشتگی و به بیراهه رفتن گروهک تروریستی منافقین را مطرح می‌کند و قصه‌اش در بستر تاریخی دهه 60 و مبارزات چریکی نیروهای چپ در شمال کشور و در آمل روایت می‌شود؛ همان حرکتی که با حماسه مردم انقلابی آمل خنثی شد. در این فیلم زنی به نام شهرزاد که معروف به ماهی سیاه کوچولو است، برای انتقام مرگ شوهرش وارد مبارزه شده و با دو شخصیت دیگر آشنا می‌شود. نقش شهرزاد را مریلا زارعی بازی می‌کند و مصطفی زمانی، همایون ارشادی و جمشید گرگین، از دیگر بازیگران فیلم هستند.

گروهک تروریستی منافقین در طول تاریخ حیات خود پر از ماجراها و اتفاقات مختلف بوده و همواره کنجکاوی‌های زیادی درباره نحوه فعالیت و اقدامات خرابکارانه آنها وجود داشته است. این مسائل بویژه کمتر مجالی برای طرح در سینما و فیلم‌ها پیدا کرده است. «سیانور» دومین ساخته سینمایی بهروز شعیبی، سراغ یکی از مهم‌ترین دوره‌های گروهک تروریستی منافقین در میانه‌های دهه 50 رفت؛ همان زمان که هنوز مردم آن را با نام سازمان مجاهدین خلق می‌شناختند. «سیانور» به اختلاف دیدگاه تقی شهرام، یکی از سرکردگان مارکسیست این سازمان با مبارزان انقلابی معتقد و مسلمانی مثل مجید شریف واقفی و مرتضی صمدیه لباف می‌پردازد.

یتیم‌خانه ایران که بتازگی اکران خود را در سینماهای کشور شروع کرده، در نگاه اول اثری تاریخی است و به ماجراهای صد سال پیش ایران می‌پردازد، اما فیلمساز دست روی موضوع قحطی بزرگ و ویرانگر کشور می‌گذارد که ماحصل حضور اشغالگرانه و استعماری روس‌ها و انگلیسی‌هاست. فیلم یادآور این نکته است که سیاست غلط حاکمان ایران در دوران شاهنشاهی، چه ضربه‌های جبران‌ناپذیری را به مردم وارد می‌کرد. ضمن این‌که کارگردان در لحظات آخر فیلم، نماهایی امروزی از تعرض و زیاده‌خواهی دشمنان ایران را پیش روی مخاطب قرار می‌دهد تا پلی میان گذشته و امروز برقرار کند. بازی خوب علیرام نورایی، یکی از امتیازات مهم فیلم است.

سومین قسمت از سه‌گانه اخراجی‌ها همچون قسمت‌های قبلی آن با استقبال خوب مردم مواجه شد و به فروش میلیاردی در گیشه دست پیدا کرد. مسعود ده‌نمکی در این قسمت و با همان دست فرمان فیلم‌های قبلی و زبان تلفیقی طنز و جدی حرف‌هایش را می‌زند. ضمن این‌که اینجا با 2 فضا روبه‌روییم و فیلم 3 خط داستانی دارد که 2 بخش آن به جنگ ایران و عراق و یک بخش آن به مسائل روز برمی‌گردد.

«اخراجی‌ها3» در نگاهی هجوآمیز به دوران پس از جنگ تحمیلی و مناسبات سیاسی و اجتماعی ایران بویژه مساله انتخابات می‌پردازد.

محمدرضا شریفی‌نیا، رضا رویگری، امین حیایی و اکبر عبدی از بازیگران این فیلم هستند.

بی‌تردید «قلاده‌های طلا» یکی از جنجالی‌ترین فیلم‌های سیاسی تاریخ سینمای ایران است که نمایش آن واکنش‌های مختلفی را در پی داشت. فیلم به‌طور مستقیم به مقطع حساس کشور در سال 88 و اغتشاشات پس از انتخابات ریاست جمهوری می‌پردازد.

فیلم قصه برنامه‌ریزی دستگاه‌های اطلاعاتی و جاسوسی آمریکا و انگلیس و اسرائیل و ضدانقلاب و دیگر مخالفان نظام برای برهم زدن جو انتخابات در کشور را روایت می‌کند. در همین راستا، دشمن و ضدانقلاب تصمیم می‌گیرد، سیدمحمد خاتمی را که نامزد احتمالی اصلاح‌طلبان در انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری ایران خواهد بود ترور کنند تا با این ترور جریان اصلاحات محبوب شود و مملکت را پله پله به آشوب بکشانند.

رضا درمیشیان سال‌ها دستیار کارگردانی چون داریوش مهرجویی بود. نخستین فیلم او «بغض» با بازی باران کوثری و بابک حمیدیان خیلی جلب نظر نکرد، اما دومین فیلمش «عصبانی نیستم»، یکی از پرحاشیه‌ترین و جنجالی‌ترین فیلم‌های سینمای ایران شد. آنقدر که نمایش و حضور آن در بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر باعث حاشیه‌هایی جدی شد.

این فیلم که بازیگرانی چون نوید محمدزاده و باران کوثری در آن بازی می‌کنند، قصه دانشجوی اخراجی و ستاره‌داری به نام نوید را روایت می‌کند که در تلاش است تا «عصبانی» نباشد.

در سال‌های اخیر ساخت فیلم‌هایی درباره خیانت در سینمای ایران شدت گرفته است، به‌طوری‌که حتی برخی منتقدان و کارشناسان سینما هم به این حجم از آثار در این زمینه، واکنش منفی نشان دادند. با این حال خیانتی که در «امکان مینا» مطرح می‌شود، از جنس دیگری است و پای موضوعی سیاسی در میان است.

کمال تبریزی در این فیلم سراغ گروهک تروریستی منافقین در دوران دفاع مقدس می‌رود و نشان می‌دهد وقتی نیروهای جان برکف و جوانان غیور این سرزمین برای دفاع از میهن به جبهه‌های نبرد می‌روند، وطن فروشان در سودای ضربه به کشور و مردم هستند. آنها هیچ ابایی از تباهی زندگی‌های مشترک و خانواده‌ها نداشته و ندارند.

حامد کلاهداری پیشتر بازیگری بود که در خردسالی و دوران نوجوانی در تلویزیون و سینما بازی می‌کرد. «تعطیلات تابستانی» و «شاخ گاو» برخی از شاخص‌ترین فیلم‌های او در آن سال‌هاست. اما او در جوانی تصمیم به کارگردانی گرفت و اتفاقا یکی از فیلم‌های پرسروصدای سینمای ایران به نام «پایان‌نامه» را ساخت.

قصه فیلم درباره چهار دانشجو است که برای رساندن پایان‌نامه به استاد، به طور ناخواسته درگیر ماجرایی پیچیده می‌شوند. این داستان پس از انتخابات ریاست جمهوری 22 خرداد سال 88 اتفاق می‌افتد و برخی از زوایای پنهان آن زمان را به صورت نمادین آشکار می‌کند.

علی رستگار

سینما