در نکوهش غذا خوردن با دست

وقتی هم تناول غذایشان را به پایان می‌رساندند برخاسته در کنار همان اتاق محل صرف غذا یک شیر دستشویی بود که دستشان را اغلب بدون صابون از خورش و چلو شسته با همان بوی چربی دنبال کار خود می‌رفتند.

من از این شیوه غذا خوردن بسیار بدم می‌آید زیرا ایرانیان 2500 سال پیش با قاشق و چنگال غذا می‌خوردند و امروزه هم برایم عجیب است که کسی با دست غذا بخورد و بدتر آن‌که نوک انگشتان خود را با زبان بلیسد که چربی از آن دور شود.

علت این‌که این مطلب را تذکر می‌دهم این است که متاسفانه نه در مدارس و نه در دانشگاه‌های ما کلاس‌هایی به مسائل اجتماعی و مدنی و آداب معاشرت اختصاص داده نمی‌شود.

در فضای مجازی نگاه کنید چقدر شیوه با دست غذا خوردن شیوخ عربستانی و اماراتی را مسخره می‌کنند. برای ملت ایران که قاشق و چنگال‌های طلایی و نقره‌ای و مفرغی‌اش در موزه‌های اروپا و موزه‌های ایران نگهداری می‌شود زشت است با دست غذا بخورد.

اکنون افراد قاره‌هایی چون آفریقا و جزایر دورافتاده انگلیسی‌ها که حدود سه قرن در هندوستان بودند، اصراری نداشتند شیوه غذا خوردن را به هندیان بیاموزند،‌ فقط یک عده خاص وفادار و فرمانبردار را که نسبت به اربابان خیلی خضوع و خشوع می‌کردند تحت تعلیم و تربیت قرار دادند و باقی مردمان را به حال خود رها کردند تا به دنیا ثابت کنند نژاد اروپایی بویژه انگلیسی پرچمدار تمدن است و حق دارد آقای جهان باشد.

چند روز پیش کتاب سفرنامه پیترو دلا واله، سیاح و دانشمند ایتالیایی را که در زمان سلطنت شاه‌عباس سال‌ها در ایران بوده و سفری به هندوستان کرده، می‌خواندم.

دیدم درست به همین نکات اشاره کرده است؛ یعنی چهار قرن پیش از امروز همان تفکراتی را داشته که من امروز دارم و از این‌رو به مصداق الفضل للمتقدم آن مرد بزرگ جهان‌دیده پیشکسوت امثال بنده است. او چقدر از شیوه غذا خوردن با دست مردم آن زمان انتقاد کرده است. ما در دنیای قرن بیست و یکم زندگی می‌کنیم. این آداب و سنن، غرب‌زدگی و بیگانگی از ایران و اسلام نیست. آداب معاشرت جهانی است که باید به کودکان از کودکی آموخته شود و در مدارس و دانشگاه‌ها و دوران نظام وظیفه ادامه یابد.

اقیانوسیه و حتی بومیان قطب شمال و آلاسکا از این مسائل سردر می‌آورند و دنیا دنیای 150 سال پیش نیست که میرزا حسین خان سپهسالار مشیرالدوله‌قزوینی وقتی ناصرالدین‌ شاه و درباریان و شاهزادگان را در سال 1873 م / 1290 هـ .ق به اروپا می‌برد ساعت‌‌ها قاشق و چنگال و کارد و انواع بشقاب‌ها را روبه‌روی آنان می‌گذاشت و درس غذا خوردن و سوپ خوردن به ایشان می‌آموخت. او به آنان یاد می‌داد سوپ را هورت بالا نکشند، پس از صرف غذا آروغ نزنند و با دست‌های چرب و چیلی گوشت را از استخوان جدا نکنند و از قاشق‌ و چنگال‌های مختلف که در دو سوی بشقاب غذا (البته بشقاب‌های مختلف) می‌گذارند، استفاده کنند. اینها از بدیهیات است. مخصوصا برای دانشجویان ایرانی و نیز دیپلمات‌ها و کارمندان وزارت امورخارجه دانستن آنها ضرورت تام دارد، وقتی یک ایرانی به خارج می‌رود او را نماد و سمبل ایرانی و ایران می‌دانند. دربار ملکه انگلستان استفاده از دست برای صرف جوجه‌کباب با استخوان را بلامانع دانسته ولی در تمام موارد غذا باید با استفاده از قاشق و کارد و چنگال صرف شود و بهانه‌هایی که ما راحت شدیم و سال‌هاست عادت کرده‌ایم، پاسخگوی نگاه‌های شگفت‌زده و تحقیرآمیز بیگانگان نیست.

خسرو معتضد

مورخ