داستان نانوک و برف‌های قطبی

فلاهرتی با روشی زیرکانه و بی‌نظیر با این خانواده مدت‌ها زندگی می‌کند تا بتواند از زندگی این اسکیموهای قطبی فیلمبرداری کند؛ روشی که در دهه 20 به شدت نوآورانه است.

نمای افتتاحیه که بعد از توضیحاتی در مورد نانوک و زیستگاهش شروع می‌شود زیبا و حتی کمدی است.نانوک با یک قایق کایاک به کنار ساحل رودخانه می‌آید و سپس چند نفر از اعضای خانواده‌اش را از محفظه درونی قایق یکی یکی بیرون می‌کشد در حالی که مخاطب تصور می‌کند این وسیله صرفا برای یک نفر جا دارد. این نما به نظر می‌رسد با تمهیدی سینمایی و شوخی‌وار توسط کارگردان بازسازی شده و از همان ابتدا می‌خواهد شرایط دشوار زندگی اسکیموها را در آن فضای یخ‌زده و سرد نشان دهد. شخصیت اصلی این فیلم اسکیمویی باهوش و خندان است که با کنجکاوی در فیلم حضور دارد و حتی در کپشن‌های فیلم به این نکته اشاره می‌شود که در بسیاری از مواقع از فلاهرتی در مورد صحنه‌هایی که می‌تواند به درد فیلم بخورد سوال می‌کرده است!

فلاهرتی برای ساخت نانوک شمالی علاوه بر بازسازی برخی از صحنه‌ها از شیوه‌ای منحصر به‌فرد استفاده می‌کند و در یکی از بد آب و هواترین نقاط کره زمین نه به عنوان نظاره‌گر بلکه به عنوان مستند‌ساز به درون ماجرا می‌رود و به همین دلیل این فیلم تا امروز یکی از بهترین مستند‌های تاریخ سینماست. موضوع فیلم نه‌تنها در آن دوران که اکنون هم با پیشرفت‌های وسیع کماکان ناشناخته است و به دلیل شرایط خاص جغرافیایی غیرقابل دسترس به نظر می‌رسد.

نانوک شمالی داستان نبرد انسان و طبیعت است.نبردی شرافتمندانه که در آن انسان با تلاش خود سعی می‌کند از امکانات طبیعی برای زندگی خود استفاده کند و البته در این راه سختی‌های زیادی را هم متحمل می‌شود. عمده وقت نانوک و افراد خانواده‌اش برای تهیه غذا صرف می‌شود و البته در این راه او مجبور است مشقات زیادی را تحمل کند. با توجه به جغرافیای محل زندگی و شرایط خاص اقلیمی، تنوع گیاهی منطقه در حد صفر و تنوع جانوری هم بسیار محدود است و شاید به همین دلیل است که شکار یک گراز دریایی با آن همه دردسر و تلاش به منزله خوشبختی و سعادت چند خانواده است!

مهم‌ترین نکته‌ای که درباره مستند نانوک شمالی می‌توان عنوان کرد روش فیلمساز در دهه 20 میلادی است.در دورانی که سینما به عنوان یک ابر صنعت پولساز در دوران صامت در آمریکا شکل گرفته فلاهرتی با همان شیوه سینمای صامت با نوشته‌هایی در میان صحنه‌ها که البته در این نسخه به فارسی ترجمه شده سراغ موضوعی سخت می‌رود و به نوعی در مقابل جریان تجاری روز می‌ایستد. این مستند علاوه بر ویژگی‌های مردم‌نگارانه یک سند تاریخی بسیار مهم از زندگی انسان در حدود 100 سال پیش در نقطه‌ای از کره زمین است که تقریبا خالی از سکنه است. فلاهرتی بعد از ساخت این فیلم و به واسطه شجاعتش در ساخت به چهره‌ای مشهور تبدیل می‌شود و نانوک شمالی در بسیاری از کشورها به نمایش در می‌آید، اما چیزی که در این میان مهم است نوعی از فیلم مستند است که به دور از نگاه توریستی به سوژه با آن زندگی می‌کند و تجربیات مشترک فیلمساز و موضوع را به نمایش در می‌آورد.

به نظر نگارنده سکانس ساختن خانه اسکیمویی توسط نانوک ماندگارترین قسمت این فیلم جاودانه است. جایی که نانوک با چاقویی از جنس عاج، برف‌ها را می‌تراشد تا سرپناهی برای خانواده‌اش فراهم کند و در نهایت با تکه‌ای یخ پنجره‌ای می‌سازد برای تابش نور خورشید کم رمق قطب به داخل کلبه برفی و مهارت او در این کار همواره در ذهن می‌ماند.

نانوک چندی پس از پایان فیلم و در راه شکار بر اثر گرسنگی می‌میرد اما داستانش تا همیشه در سینما باقی خواهد ماند؛ داستان یک اسکیموی خندان در قطب...

بهرنگ ملک محمدی