دسیسه‌های نفتی آل‌سعود

بنا به گزارشی که رسانه‌های پاکستانی منتشر کرده‌اند پاکستان تا مارس 2018، خط لوله انتقال گاز را در خاک خود، از بندر گوادر تا نواب شاه تکمیل خواهد کرد. این خط لوله با همان خصوصیات خط لوله انتقال گاز ایران ـ پاکستان ساخته خواهد شد، با این تفاوت که پاکستانی‌ها می‌توانند ال. ان. جی وارداتی خود را پس از تبدیل مجدد به گاز از طریق این خط لوله وارد کنند.

بهانه تحریم‌ها

پاکستان در سالیان گذشته تحریم‌های ایران را به عنوان بهانه‌ای برای تکمیل نکردن خط لوله صلح مطرح کرده بود، اما با برداشته شدن تحریم‌ها نیز بهانه‌های مختلفی از جمله نبود منابع مالی، احداث این خط را به تعویق انداخت.

اکنون رسانه‌های این کشور گزارش داده‌اند تحریم‌های ایران هنوز رفع نشده، چراکه بنا به برجام و با مکانیسم Snap Back احتمال بازگشت خودکار تحریم‌ها وجود دارد بنابراین نمی‌توانند تا برطرف نشدن تحریم‌ها دست به احداث این خط لوله بزنند زیرا ممکن است از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا با تحریم‌های شدید مواجه شوند.

علاوه بر این، رسانه‌های پاکستانی در حال حاضر این بهانه را مطرح می‌کنند که انجام معاملات دلاری با ایران هنوز مشمول تحریم است و با فرض احداث این خط لوله و خرید گاز از ایران پرداخت پول گاز بها با مشکل مواجه خواهد شد. به نظر می‌رسد پاکستان همچنان برای اجرا نکردن پروژه خط لوله صلح به تحریم‌های ایران (یا به تعبیر آنها شرایط فورس ماژور) توسل می‌جوید؛ این در حالی است که قرارداد خط لوله صلح در اوج تحریم‌ها امضا و در پارلمان پاکستان به تصویب رسیده بود.

هراس ریاض از قدرت اقتصادی ایران

نکته مهم دیگر این است که بازیگر اصلی انرژی در منطقه یعنی کشور عربستان همان‌طور که پیشتر نیز به پاکستانی‌ها وعده داده بود برای آن که گاز ایران به این همسایه شرقی نرسد حاضر است بهای گاز پاکستان را نیز پرداخت کند. عربستان که از توافق برجام و رفع تحریم‌های ایران ناخرسند است، تلاش‌های زیادی با هدف جلوگیری از احیای اقتدار ایران در بازار جهانی انرژی انجام داده که تاکنون ناموفق بوده است. عربستان بخوبی می‌داند ایران مهم‌ترین رقیب منطقه‌ای‌اش در بازار انرژی است و به هر ریسمانی چنگ می‌زند تا مانع احیای اقتدار تهران در عرصه اقتصادی و انرژی شود که از مهم‌ترین آنها می‌توان به تلاش برای جلوگیری از رفع تحریم‌های نفتی ایران در مذاکرات ایران و 1+5 اشاره کرد.

پس از ناکامی در جلب رضایت آمریکا و سایر اعضای گروه 1+5 برای عدم توافق با ایران، ریاض نفت‌کش‌های خارجی را تهدید کرد که در صورت بارگیری نفت ایران، اجازه امضای قرارداد با عربستان را ندارند. همچنین ریاض با ارائه تخفیف‌های قابل توجه به خریداران اروپایی و آسیایی تلاش کرد مانع خرید نفت ایران توسط آنها شود.

آخرین نمونه کارشکنی‌های نفتی عربستان علیه ایران در نشست فروردین امسال «بررسی فریز نفتی» در دوحه (قطر) مشاهده شد. قرار بود در آن نشست تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک با تثبیت میزان تولید نفت جهان در سطح ماه ژانویه (دی ـ بهمن) موافقت کنند، اما به دلیل کارشکنی عربستان این نشست شکست خورد. دلیل اصلی شکست نشست دوحه، کارشکنی عربستان و متحدانش و اصرار آنها بر حضور ایران در طرح فریز نفتی اعلام شده است؛ در واقع عربستان تلاش داشت از طرح فریز نفتی به عنوان ابزاری برای اعمال فشار به ایران استفاده کند. اما همه این دسیسه‌های نفتی عربستان با دیپلماسی انرژی ایران و اعتماد بازیگران اروپایی و آسیایی به نقش کشورمان، به شکست انجامیده است. افزایش تولید نفت ایران از 8/2 میلیون بشکه به 8/3 میلیون بشکه در روز و افزایش صادرات نفت از یک میلیون به 1/2 میلیون بشکه در روز در فاصله کوتاهی پس از رفع تحریم‌ها بخوبی نشان‌دهنده شکست سیاست‌های ریاض علیه ایران است.

بتازگی عربستان تمایل خود را برای سنگ‌اندازی مقابل تحکیم جایگاه ایران در بازار صادرات گاز نشان داده و شواهد از تلاش این کشور برای جلوگیری از صادرات گاز ایران به شبه‌قاره هند (پاکستان و هند) حکایت دارد.

خط لوله تاپی در برابر ایران

ایران قصد دارد گاز خود را به دو کشور پاکستان و هند صادر کند، اما عربستان تلاش دارد با حمایت از خط لوله صادرات گاز تاپی (از ترکمنستان به هند)، انگیزه این کشورها برای واردات گاز از ایران را کاهش دهد.

خط لوله گازی تاپی (ترکمنستان ـ افغانستان ـ پاکستان ـ هند) یک خط لوله 1078 مایلی است که قرار است گاز ترکمنستان را به هند ترانزیت کند. هزینه اجرای این طرح بین 7/5 میلیارد تا 10 میلیارد دلار برآورد می‌شود. بر این اساس، محمدوف رئیس‌جمهوری ترکمنستان اعلام کرده این طرح فرصت خوبی برای مشارکت شرکت‌های عربستانی است. رئیس‌جمهوری ترکمنستان همچنین از تشکیل کمیته مشترک میان دو کشور و نقش آن در تقویت روابط اقتصادی و تجاری دوجانبه خبر داده است. در واقع خط لوله تاپی، رقیب خط لوله آی.‌پی (صادرات گاز ایران به پاکستان) است. ایران، هند و پاکستان در دهه 1990 میلادی قرارداد ساخت خط لوله صلح که بعدها به آی.پی تغییر کرد را امضا کردند؛ براساس این طرح قرار بود گاز ایران به شبه‌قاره هند صادر شود. ساخت این خط لوله به دلیل مشکلات سیاسی و تحریم تاکنون محقق نشده و قرار است با رفع تحریم‌ها، سرمایه‌گذاران چینی در این طرح سرمایه‌گذاری کنند. بنابراین، ساخت خط لوله تاپی از آسیای میانه به شبه‌قاره هند با حمایت مالی عربستان می‌تواند، رقیبی جدی برای آی. پی به شمار برود.

البته باید توجه داشت با وجود این که تحقق خط لوله تاپی می‌تواند تأثیر منفی در قیمت و حجم گاز صادراتی ایران به پاکستان و شبه‌قاره هند داشته باشد و قدرت چانه‌زنی کشورمان را کاهش دهد، اما مساله مهم این است که سر راه ساخت این خط لوله، مشکلات امنیتی گسترده‌ای وجود دارد. برخی کارشناسان صنعت نفت پیش‌بینی می‌کنند بازی سیاسی عربستان با خط لوله تاپی، نتیجه‌ای جز شکست برای ریاض به دنبال نداشته باشد.