در مکتب و منظر امام علی(ع)؛

بایسته ها و شاخص های مدیر و مدیریت

رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت ا... خامنه­ ای در چند سخنرانی اخیرشان موضوع انقلابی­گری را مطرح نموده و شاخص­ هایی نیز در این خصوص برشمرده ­اند. از شاخص ­های اصلی انقلابی­گری مورد تأکید ایشان؛ "پایبندی به ارزش های مبنایی اسلام" ، "هدف‌گیری آرمان های انقلاب و داشتن همّت بلند برای رسیدن به آنها"، "پایبندی به استقلال همه‌جانبه‌ کشور"، "حسّاسیّت در برابر دشمن"، و" داشتن تقوای دینی و سیاسی" است.
کد خبر: ۹۳۶۰۹۱
بایسته ها و شاخص های مدیر و مدیریت

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از اداره پژوهش خبری معاونت سیاسی رسانه ملی، آنچه در این میان حائز اهمیت است اینکه اگر جامعه ای بخواهد این ویژگی ها و شاخص ها را به نمایش بگذارد؛ در وهله اول بایستی این روحیه و ویژگی ها را در کارگزاران و مدیران خود ببیند. از طرفی برای سنجش و ارزیابی کارگزاران نظام اسلامی نیاز به الگو و معیار است، در این خصوص چه الگو و معیاری سزاوارتر از امامان و پیشوایان دین می ­تواند باشد. از میان پیشوایان دین مبین اسلام بعد از پیامبر گرامی اسلام (ص)، امام علی (ع) به واسطه در دست داشتن حدود 5 ساله حکومت مسلمانان، شیوه اداره حکومت، رفتار، کردار، توصیه ­ها و عملکرد آن حضرت می­ تواند بهترین الگو در این زمینه باشد. چرا که نگاه امام علی (ع) به این شیوه حکومتی خود مبنای فکری پیروان و شاگردان مکتبش همچون امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری است. چنین شاخص­ هایی می­ تواند بهترین معیار جامعه اسلامی انقلابی برگرفته از مکتب علوی دانست. بنابراین، در این یادداشت تلاش می­ شود به گوشه ­ای از ویژگی ­ها و شاخص ­های مدیر ارزشی و دینی از منظر امام علی (ع) با توجه به نامه ­های آن حضرت به کارگزارانش پرداخته شود.
از اساسی­ ترین ویژگی­ های یک مدیر و کارگزار نظام اسلامی ایمان و توکل به خدا و پایبند به ارزش ­های مبنایی اسلام است. مدیر مومن، مطیع فرامین الهی است و می ­داند که اگر در جریان کارها شرایط سخت و دشواری برایش پیش آید و یا زمینه کارها بسیار آماده باشد و امور به سهولت در برابرش پدیدار گردد، در هر دو حالت روحیه خود را نباخته و خود را در مسیر اجرای فرامین الهی می­ بیند و با وقار و اطمینان خاطر کار را ادامه می ­دهد. حضرت علی(ع) در این خصوص در نامه­ اش به مالک اشتر در توصیه­ ای می فرمایند؛ «ای مالک، مالک نفس خویش باش و آن را به دست هوی مسپار، نفس خویش را با ترک خواهش ها بکش و به هنگام سرکشی، عنانش را بکش که نفس پیوسته به بدی فرمان می ­دهد جز آنکه خدای رحم کند و در اجابت نفس در نارواها بخل بورزد و بدان که همانا بخل ورزیدن نسبت به نفس، مراعات انصاف است در آنچه که برای آن خوشایند یا ناخوشایند است. (نامه 53)
همچنین یک مدیر ارزشی و انقلابی نظام اسلامی مدیری است که از ابزارهای معنوی اتکا و اعتماد به خدا و نصرت الهی برای انجام وظایفش بهره ببرد تا از انجام کارها خسته و افسرده و مایوس نشود و سختی­ های بزرگ او را متزلزل نسازد. امام علی (ع) در این خصوص می فرماید: «کسی که بر خدا توکل کند، ناهمواری ها و سختی ها بر او هموار و دستیابی به ابزار و امکانات رسیدن به هدف برای او آسان می شود.» (غررالحکم ، شمارۀ 9028)
از دیگر ویژگی­ های مهم و اصلی یک مدیر و کارگزار اسلامی داشتن تقوا به خصوص تقوای دینی و سیاسی است. تقوا در سرلوحه‌ دستورات امیرمؤمنان علی (ع) به استانداران، فرماندهان و کارگزاران قرار گرفته است. امام علی (ع) در این زمینه به فرمانده‌ جنگی خود شریح ‌بن هانی هنگامی که او را به فرماندهی لشکری در مقابله با سپاه شام قرار داد، فرمود: در هر صبح و شام رعایت تقوای الهی را بنما و از خدا بترس و از فریبکاری دنیا بر نفس خویش بیمناک باش و هیچ­گاه از دنیا ایمن مباش. بدان که اگر برای چیزهایی که دوست می­داری، یا آنچه را که خوشایند تو نیست، خود را باز نداری، هوس­ ها تو را به زیان­ های فراوانی خواهند کشید، پس نفس خود را بازدار و از آن نگهبانی کن و به هنگام خشم بر نفس خویش شکننده و حاکم باش. (نامه 56)
حضرت علی(ع) به مقبل‌بن قیس ریاحی، یکی دیگر از فرماندهان خویش توصیه نموده، فرمود: از خدایی که حتما او را ملاقات می‌کنی و سرانجامی غیر از او نداری بترس و جنگ مکن مگر با کسی که با تو بجنگد. (نامه 12) امام(ع) همچنان که به فرماندهان با تأکید فراوان به تقوا سفارش می‌فرماید، به استانداران و کارگزاران هم پیوسته عمل به تقوا را گوشزد می‌نماید. چنانکه امام علی (ع) به مالک اشتر رعایت تقوای الهی، مقدم داشتن اطاعت او بر هر چیز و پیروی از دستورات وی را فرمان‌ می‌دهد... و نیز دستور می‌دهدکه شهوات نفسانی را شکسته و خوار نموده، در مقابل تهاجمات شهوانی خویشتنداری کند؛ زیرا نفس انسان را به بدی وادار می‌‌کند مگر کسی را که مورد رحم الهی قرار گیرد. (نامه 53)
پژوهش خبری
در کنار تقوای دینی و سیاسی امام علی (ع) به کارگزاران و والیان خود توصیه به تقوای اخلاقی نیز می ­دهند. چنانکه امیرالمومنین(ع) هنگامی که محدبن‌ابی‌بکر را استاندار مصر نمود، در آغاز فرمانش به او دستور تواضع، نرمش و مساوات را داد. (نامه 27) امام(ع) در فرمانش به مالک اشتر، عالی‌ترین تعبیرهای عاطفی و احساسی درباره‌ محبت به مردم را به کار برده می‌فرماید: ای مالک، دل خویش را در پوششی از رأفت به رعیت و محبت به آنان و لطف بدیشان قرار بده، زیرا آنها از دو گروه بیرون نیستند، یا برادر تو می‌باشند و یا انسانی چون تو هستند. آری آن کارگر مسلمان برادر استاندار است و آن کشاورز ذمی انسان چون او می‌باشد. (نامه 53)
تقوای مالی نیز از دیگر مواردی است که حضرت علی(ع) درباره آن به کارگزارانش به رعایت آن توصیه می ­فرمایند. حضرت در توصیه­ اش به فرماندار آذربایجان ضمن امانت خواندن حکومت می‌نویسد: برخورد زمامدار اسلامی با آن (حکومت) باید برخورد یک امانتدار باشد نه یک طعمه‌خوار. (نامه 5) شریح قاضی منزلی را به هشتاد دینار خریده بود. هنگامی که گزارش آن به امام رسید، آن حضرت نامه‌ بسیار توبیخ ‌آمیزی برای وی نوشت و فرمود: آگاه باش! به زودی نزد تو می‌آید کسی که نه نگاهی به سند منزلت می‌کند و نه سؤالی از شاهدانت می‌نماید، تا آنکه تو را به نقطه‌ای دور با چشمانی که از حسرت خیره بدان شده است ببرد و یکه و تنها به قبر و گور تسلیمت نماید. (نامه 3)
عبدالله ‌بن عباس، استاندار امیرمؤمنان علی(ع) بر بصره، منطقه‌ اهواز، فارس و کرمان بود. او در جای خویش زیاد بن ابیه را در بصره قرار داده بود. امیرالمومنین(ع) در نامه خویش چون صاعقه‌ای بر سر زیاد، فریاد می‌زند و می‌فرماید: سوگند به خدا، سوگندی راست و صادق، اگر خبری به من رسد که تو در غنائم مسلمانان چه کوچک و چه بزرگ، خیانت نموده‌ ای، آنچنان عرصه را بر تو سخت می‌گیرم که به صورت یک آدم کم پول، حقیر و خرد و گرفتار درآیی که نتواند زندگیش را اداره نماید.(نامه20)
از ویژگی مهم یک کارگزار نظام اسلامی ساده زیستی است. در یک جامعه اسلامی لازم است مدیر آن تلاش کند سطح زندگی ‌اش را معقول و منطقی کند، و هر قدر زندگی ‌اش، به پایین‌ترین زیردستانش شباهت بیشتری داشته باشد مشکلات کمتری در ارتباط با زیردستان خواهد داشت. بر همین مبنا حضرت علی (ع) همواره کارگزارانش را به ساده زیستی توصیه نموده و می­فرمایند: خداوند بر پیشوایان دادگر واجب ساخته است خود را با مردم ناتوان برابر نهند تا فقر، فقیر را به هیجان و طغیان در نیاورد. (خطبه 209)
ایشان همچنین در نامه­ ای به عثمان بن حنیف فرماندار بصره می نویسند: ای پسر حُنیف! به من گزارش دادند که مردی از سرمایه ­داران بصره، تو را به مهمانی خویش فرا خواند و تو به سرعت به سوی آن شتافتی. خوردنی­ های رنگارنگ برای تو آوردند، و کاسه­ های پر از غذا پی در پی جلوی تو نهادند. گمان نمی ­کردم مهمانی مردمی را بپذیری، که نیازمندانشان با ستم محروم شده و ثروتمندانشان بر سر سفره دعوت شده­ اند، اندیشه کن در کجایی و بر سر کدام سفره می ­خوری؟ (نامه 45)
رعایت عدالت و انصاف، پرهیز از غرور و خودپسندی، صبر و شکیبایی، خدمت عاشقانه و توجه به محرومین، توجه به رفع نیازهای مردم، دقت در انتخاب افراد پاک دست با تجربه و با تقوا در انتصابات و ... از دیگر ویژگی ­هایی است که حضرت علی (ع) به فرماندهان، والیان و کارگزارانش بر رعایت و انجام آنها توصیه و تأکید می­ فرمایند.
آنچه که امام علی(ع) به عنوان پیشوای مسلمانان به مدیران و کارگزاران زمان خویش دستور انجام آنها را داده ­اند مختص آن زمان نیست، بلکه کاربرد آن و لزوم اجرای آنها برای جامعه اسلامی به ویژه نظام جمهوری اسلامی ایران که امروز تنها حکومت اسلامی است، ضرورت دارد. همان گونه که امام راحل (ره) و پس ایشان آیت ا... خامنه ­ای رهبر معظم انقلاب بارها بر وجود ویژگی­ های مذکور در مدیران و کارگزاران نظام تأکید فرموده ­اند.

نویسنده : دکترحسین رمضانی پور - پژوهشگر

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها