دکترا به‌شرط بیکاری...

آن‌قدر که از افزایش پذیرش دانشجو در مقطع دکتری گله کند و در نشست رئیسان دانشگاه‌های استان‌های خراسان‌رضوی، خراسان‌شمالی و خراسان‌جنوبی بگوید: این تعداد زیاد است! آن‌قدر که پیشنهاد بدهد، با توجه به کثرت رشته‌های دکترا، همراه با صدور مجوز رشته‌های مختلف، تعداد پذیرش هم ذکر شود تا جلوی افزایش بی‌رویه گرفته شود.

گلایه محمد فرهادی اما به همین جا خلاصه نمی‌شود و در ادامه دامن سایر دانشجویان تحصیلات تکمیلی را هم می‌گیرد، مخصوصا وقتی که می‌گوید: بیش از 400 هزار دانشجوی فوق لیسانس نیز در مراکز آموزش عالی کشور مشغول به تحصیل هستند که پس از دانش آموختگی نیاز به کار و شغل دارند.

‌مشکل؛ اجرا نشدن آمایش آموزش عالی

دغدغه وزیر علوم، دغدغه جدیدی نیست؛ سال هاست کارشناسان آموزش عالی نسبت به افزایش پذیرش دانشجو در مقطع تحصیلات تکمیلی هشدار می‌دهند ؛ دانشجوهایی که عنوان ارشد و دکتری بر مدرک تحصیلی شان نشسته، اما بیرون درهای دانشگاه کار مناسبی در انتظارشان نیست.

موضوعی که برای تائیدش کافی است پای صحبت چند کارشناس بنشینیم؛‌ استادانی که نگران بالارفتن میانگین بیکاران در میان فارغ‌التحصیلان کارشناسی ارشد و دکتری هستند و مشکل را در اجرا نشدن آمایش آموزش عالی کشور می‌دانند.

دکتر محمدعلی برخورداری، رئیس دانشگاه علم و صنعت یکی از این کارشناسان است؛ استاد باسابقه‌ای که موهایش را در نظام آموزشی کشور و بین جماعت دانشجو سپید کرده است؛ او در گفت‌وگو با جام‌جم از رسیدن موج بیکاری به دارندگان مدرک تحصیلات تکمیلی خبر می‌دهد و تائید می‌کند: با این‌که رهبر معظم انقلاب بارها در صبحت‌هایشان به اجرا شدن طرح آمایش آموزش عالی در کشور اشاره کرده‌اند و براساس آن باید تمام برنامه‌ریزی‌ها در سیستم آموزش عالی، با نیازهای موجود کشور متناسب باشد، اما آنچه در عمل اتفاق افتاده خلاف این موضوع است.

دکتر برخورداری در ادامه می‌افزاید: متاسفانه در سال‌های اخیر روالی نادرست بین دانشگاه‌ها متداول شده و مراکز آموزشی مختلف تنها تلاش‌شان این بوده که آموزش را در حوزه ارشد و دکتری توسعه بدهند، در حالی که به این نکته توجه نمی‌کنند جامعه به چه میزان نیرو و در چه رشته‌هایی نیاز دارد. نتیجه این تصمیم‌گیری نیز همین بن بستی است که برای دانشجویان به وجود آمده است.

افزایش فارغ‌التحصیلان بیکار افسرده

نبود تناسب بین نیازهای بازار کار با تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی مخصوصا در مقطع دکتری، موضوعی است که سیدحمایت میرزاده، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی را هم نگران کرده است.

میرزاده در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: باید بپذیریم که در سال‌های اخیر دانشگاه‌های ما بدون توجه به طرح آمایش علمی، به‌صورت بی‌رویه گسترش پیدا کرده‌اند. به تناسب این گسترش، هم تعداد رشته‌های دانشگاهی افزایش یافته و هم ظرفیت پذیرش در مقاطع مختلف مخصوصا تحصیلات تکمیلی. اما تا زمانی که این رویه ادامه داشته باشد و بدون توجه به نیاز جامعه و درخواست دستگاه‌های اجرایی دانشجو بپذیریم، قطعا در بحث تامین اشتغال برای این فارغ‌التحصیلان مشکل خواهیم داشت؛ معضلی که در شرایط فعلی هم وجود دارد.

این نماینده مجلس شورای اسلامی در ادامه با اشاره به معضل همه گیر ایجاد اشتغال در تمام سطوح جامعه می‌افزاید: متاسفانه بحث اشتغال یکی از معضلات اصلی جامعه ماست، اما وقتی بحرانی‌تر می‌شود که می‌بینیم در مقاطع تحصیلی بالا هم پا‌به‌پای دانشجوها پیش می‌آید و نتیجه این می‌شود که فارغ‌التحصیلان زیادی با مدرک دکتری داریم که کاری برایشان وجود ندارد و بعد از فارغ‌التحصیلی چیزی جز افسردگی عایدشان نمی‌شود. در حقیقت مشکل اینجاست که بدون توجه به نیاز و آینده مملکت مدرکی به جوانان‌مان داده‌ایم که شغلی برایش وجود ندارد و همزمان آنها را نسبت به نظام در زمینه ایجاد اشتغال طلبکار کرده‌ایم.

چرخه باطل هدایت دانشجو

در این‌که افزایش تقاضا برای تحصیلات تکمیلی و افزایش تعداد دانشجوها در این مقطع فی‌النفسه اتفاق مبارکی است شکی نیست؛ اما مشکل وقتی به وجود می‌آید که این اتفاق در نظام آموزشی رخ می‌دهد که بر پایه استانداردهای تعریف شده شکل نگرفته است. پیامد وجود این نگاه‌های غیرتخصصی در نظام آموزش عالی در سال‌های گذشته در ارتباط با هدایت تحصیلی، هدایت موج بیکاری از دیپلم به دکتری است.

موضوعی که مورد توجه علی آهون‌منش، رئیس اتحادیه موسسات و دانشگاه‌های غیرانتفاعی قرار می‌گیرد و او با اشاره به این موضوع به جام‌جم می‌گوید: براساس فرمایشات رهبر معظم انقلاب مبنی بر این که سرمایه‌گذاری در نظام آموزش عالی کشور باید به گونه‌ای باشد که هدر نرود، باید ببینیم با تربیت این تعداد دکترای تخصصی در جامعه، اصلا برایشان کاری در نظر گرفته شده یا نه!

آهون‌منش ادامه می‌دهد: درکشورما به دلایل مختلف متاسفانه یک تب بسیار تند به وجود آمده که براساس آن همه می‌خواهند مدرک دکتری داشته باشند.

یک دلیل این است که کاری برایشان در مقاطع پایین‌تر وجود ندارد در نتیجه بعد از فارغ‌التحصیلی ناخواسته هدایت می‌شوند به سمت ادامه تحصیل؛ دلیل دیگر هم این است که حقوق افراد براساس مدرک پرداخت می‌شود نه براساس توان و کارایی. در نتیجه دانشگاه‌های ما در یک چرخه باطل، دانشجویان را به سمت مدارج بالاتر هدایت می‌کنند آن هم درحالی که پایان خوشی در انتظارشان نیست.

مینا مولایی - جامعه