چرا تأخیر؟
تأخیر در پرواز با اینکه یک اتفاق بسیار نامطلوب محسوب میشود، ولی در واقع عدم تطابق برنامه ریزی روی کاغذ با انجام آن در یک محیط واقعی، جزو جدایی ناپذیر هر پروژهای است که در آن افراد و مولفههای بیرونی زیادی دخالت دارند. تأخیر یا لغو پرواز در تمام نقاط دنیا امری بدیهی است. ولی اینکه رخدادهای پس از آن چه خواهد بود، میتواند خیلی متفاوت باشد.
نکتهای در اتفاقات پس از به تأخیر افتادن پرواز فوق بود، که سبب شد مجال گفتگوی این هفته با خوانندگان در ستون «لذت پرواز» را به این موضوع اختصاص دهم.
پرواز فوقالذکر، طبق برنامه باید با یک فروند بوئینگ 727 انجام میگرفت که پس از چندین وقفه متوالی و 4 بار اقدام ناموفق در به پرواز درآمدن (طبق شنیدهها از شاهدان ماجرا)، دوباره به پارکینگ بازگشته و نسبت به تخلیه مسافران و انتقال آنها به ترمینال فرودگاه مبادرت میکند. ولی مسافران این هواپیما نه تنها از تخلیه محوطه هواپیما سرباز میزنند؛ بلکه اقدام به مشاجره لفظی و درگیری فیزیکی با خدمه پرواز و فحاشی به خلبان و مهمانداران آن نیز میکنند.
چندی پیش در یادداشتهای کوتاهی در همین ستون راجع به علل و عوامل مختلف تأثیرگذار بر تأخیر و لغو پروازها اشاره کرده بودم. ولی اکنون لازم میبینم کمی مفصلتر و با جزئیات بیشتر به آن بپردازم.
زندگی پروازی
بهتر است از ابتدا و برنامه زندگی خدمهی پرواز، از جمله خلبانان شروع کنیم. تاریخ و زمان پروازها از قبل مشخص هستند. بر اساس همین زمانها، آژانسهای مسافرتی میتوانند به مشتریان خود خدمات ارائه کنند. خلبانان و خدمه کابین هر پرواز(مهمانداران)، شاید فقط چند روز قبل، از برنامه خود برای انجام یک پرواز مشخص آگاه میشوند. روی بلیت مسافران زمان پرواز نوشته میشود. این زمانی است که مسافران باید انتظار داشته باشند که پرواز آنها از ابتدای باند فرودگاه به پرواز درآید. و طبق قراردادی که در پشت همان بلیت به آن تأکید شده، مسافران باید زمان مشخصی قبل از پرواز برای انجام تشریفات پروازی، در فرودگاه حاضر باشند؛ که معمولا کمتر از یک ساعت نیست. ولی جالب است بدانید که خدمه پرواز در تمام ایرلاینها و همه نقاط جهان، حداقل 2 تا 3 ساعت قبل از زمان نوشته شده بر روی بلیت، از محل اقامت خود برداشته شده و به دفتر دیسپچ (محل دریافت مدارک پرواز)، در فرودگاه منتقل میشوند. تا در آنجا باتوجه به اطلاعات هواشناسی مبدأ، مقصد و مسیر، ویژگیهای فنی هواپیما در آن روز، و دیگر اطلاعات مرتبط با ایمنی سفر، نسبت به برنامهریزی پرواز خود اقدام کنند.
دلایل تأخیر
از مهمترین دلایل تأخیر یا لغو پرواز، عوامل هواشناسی است. منظور از عوامل، تمام مؤلفههای هواشناسی است که میتوانند در بهرهوری یک وسیلهی پرنده و یا قابلیت کنترل آن دخالت داشته باشند. سرعت و جهت باد، دما و میزان رطوبت محیط، میزان لغزندگی سطح باند فرود، ارتفاع فرودگاه مبدأ از سطح دریاهای آزاد، ارتفاع و میزان پوشش ابرها، پدیدههای خاص جوی، ازجمله طوفان، رعد و برق، بارندگیها و دیگر عواملی که هر کدام به تنهایی میتوانند دلیلی برای به تأخیر انداختن یا حتی لغو یک پرواز شوند. در به وجود آمدن هیچ کدام از موارد اشاره شده، دخالت انسانی تأثیری ندارد.
دلایل فنی - که به زبان ساده میشود همان خراب شدن هواپیما - ازجمله دلایل به تأخیر افتادن پرواز است. خلبان پرواز شما ضمن دریافت و تحلیل اطلاعات قبل از پرواز، وظیفهی وارسی و چک کردن تمام تجهیزات هواپیما قبل از انجام هر پرواز را برعهده دارد. با اینکه کارشناسان فنی مهندسی، همواره در جهت سلامت کامل هواپیما تلاش میکنند ولی در نهایت این خلبان پرواز است که در نقش یک فرمانده، مسؤل سلامت و ایمنی خود، مسافران و وسیله پرنده خود است. هر نقص فنی که از سوی خلبان مغایر با سلامتی پرواز تشخیص داده شود، باید قبل از شروع آن، تعمیر و به حالت نرمال بازگردد. کاملا واضح است، و همه قبول دارند که عدم انجام پرواز با یک هواپیمای دارای نقص فنی، خیلی بهتر از تجربهی تبعات ناگوار بعدی آن است.
برای انتقال یک هواپیما از پارکینگ تا ابتدای باند افراد زیادی دخالت دارند: از افرادی که مسئولیت مراقبت از هواپیما در برخورد نکردن آن با موانع زمینی و هواپیماهای اطراف را برعهده دارند تا کارکنان مراقبت پرواز که با زمانبندهای مشخص، فاصله مناسب و ایمن هواپیماها از هم، چه بر روی زمین و چه در هوا را فراهم میکنند. نبود نفرات کافی در هر یک از مسؤلیتهای اشاره شده، قصور در انجام وظایف محوله، یا وجود هواپیماهای زیاد، هرکدام باعث تحمیل شدن تأخیری ناخواسته به پروازها میگردد.
شاید سادهترین مسألهای که حتی از چشم خلبان پرواز نیز به دور مانده باشد، سبب تأخیرهای بسیار طولانی در پرواز گردد.
"خلبان هم داشت فرار میکرد! ولی گرفتیمش!"
این جملهای بود که مسافران پرواز اخیر پس از جلوگیری از حرکت خودروی خدمه پرواز از کنار هواپیما در میان فریادهای ناشی از ترس مهمانداران، با گوشیهای همراه خود ضبط کرده و در فضاهای مجازی منتشر کرده بودند. در پایان اغلب بررسیهای حوادث و سوانح هوانوردی، عامل انسانی و خطای خلبان اصلیترین یا جزو دلایل سقوط مطرح میشود.
اما بهتر است این نکته را مد نظر داشته باشیم که در تلاشهای یک خلبان برای انجام پروازی ایمن، زندگی و سلامتی خود او نیز دخالت دارد. شاید با قاطعیت بتوان مدعی شد که، خلبانی جزو معدود مشاغلی است که در آن کم فروشی و عدم تسلط جایگاهی ندارد.
وقتی پروازی به تأخیر میافتد، یا ساعتها منتظر به پرواز درآمدن در صف طولانی نشست و برخاست هواپیماها قرار میگیرد، یا حتی به یک یا چند دلیل اشاره شده در بالا لغو میشود؛ شاید خدمه پرواز (اعم از خلبانان و مهمانداران) بیشترین درک را از موقعیت و حال مسافران دارند. وقتی تأخیری چند ساعته مسافران را بر روی صندلیهای ترمینال فرودگاه کلافه میکند، مهمانداران و خلبانان پرواز، هواپیما را ترک نمیکنند و در انتظار بازگشتن به شرایط عادی هواپیما را برای پذیرش مسافر مهیا نگه میدارند. انجام پرواز طبق برنامه و در زمان مقرر به نفع تمام خدمه پرواز نیز هست. کسانی جزوی از یک خانواده محسوب میشوند. پدر، مادر یا فرزند خانواده که به اقتضای شغل خود باید ساعتها در انتظار فراهم شدن شرایط پرواز باشد و به خاطر قرارگیری در صف اول تماس با مسافران، مورد انتقاد و بیمهری آنان نیز قرار بگیرد.
همیشه حق با مشتری است
بدون تعارف و ملاحظه کاری، مسافران در مواجهه با هر نقصی در پرواز، جانب حق را دارند. و خدمه پرواز برای ارائهی بهترین خدمات به آنان، حقوق دریافت میکنند. پس مشکلات کاری گفته شده، هیچ رفتار نامناسبی از سوی کادر پرواز با مسافران را توجیه نمیکند. ولی اینکه اعتراض به حق مسافران، به عنوان مشتریان خدمات ارائه شده از سوی یک شرکت هواپیمایی چگونه و از چخ طریقی باید به مسؤلان منتقل شود یا اینکه فحاشی و رفتار هیجانی برخی از مسافران با کادر پرواز، از نظر علوم روانشناسی و جامعه شناسی چگونه ارزیابی میگردد، خارج از محدوده مطالعاتی بنده و این مطلب است. امیدوارم دوستان و همکاران صاحب نظرم، آن را مورد واکاوی و تحلیل قرار دهند.
خلبان محمدتقی امیرسام
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد