قصه‌های کهن در جهان خیال

این موجوادات شخصیت‌شان را وامدار مجموعه داستان‌های کهن «مرزبان‌نامه» هستند و ظاهرشان را گروهی از هنرمندان انیمیشن‌ساز به کارگردانی بهروز سلطانی‌فر طراحی کرده و به آنها جان داده‌است. این مجموعه انیمیشنی که فعلا «مرزبان‌نامه» نام دارد، به سفارش مرکز پویانمایی صبا، براساس طرحی از محمدابراهیم سلطانی‌فر مراحل پایانی تولید را پشت سر می‌گذارد. بزودی دوبله، صداگذاری و جزئیات فنی این مجموعه 15 قسمتی به پایان می‌رسد و آماده نمایش خواهد بود.

آن سوی تونل زمان

مجموعه انیمیشنی «مرزبان‌نامه» به شیوه تلفیقی ساخته شده؛ هم دو بعدی است و هم سه ‌بعدی. به این ترتیب که شخصیت‌ها و لوازم صحنه سه‌بعدی طراحی شده و در فضاهای دو بعدی قرار گرفته‌اند.

بهروز سلطانی‌فر، کارگردان این انیمیشن توضیح می‌دهد که تکنیک تلفیقی در مرحله کامپوزیت اتفاق می‌افتد و فضای تازه‌ای ایجاد می‌کند که جذابیت‌های بصری انیمیشن دو بعدی و واقع‌نمایی انیمیشن‌ سه بعدی را همزمان دارد.

میل به تازگی و ایجاد تفاوت در طراحی شخصیت‌های انیمیشن مرزبان‌نامه نیز هویداست؛ به نظر می‌رسد آنها موجوداتی هستند که میلیاردها سال پیش روی کره زمین زندگی می‌کردند و پیش از تکامل با تونل زمان به دنیای امروز آمده‌اند.

به گفته سلطانی‌فر، این حیوانات از ترکیب شکل و شمایل انسان‌های اولیه و حیوانات ایجاد شده‌اند و هیچ کدام مابه ازای بیرونی ندارد. او همچنین تاکید می‌کند که فقط ظاهر این موجودات، عجیب نیست بلکه اسامی خاصی دارند و هر کدام از آنها از یک ویژگی‌ بارز و برجسته برخوردارند.

اندرزهای حکیمانه برای کودکان

مرزبان‌نامه مجموعه داستان‌های کهنی است که به زبان طبری نوشته شده و در ابتدای قرن هفتم هجری قمری به زبان فارسی برگردانده شده است. حکایات این کتاب که شامل داستان‌های پندآموز و حکیمانه بوده، از زبان حیوانات نقل شده و نثر بسیار سنگینی دارد.

سازندگان انیمیشن «مرزبان‌نامه» این قصه‌ها و حکایت‌ها را از زبان سنگین و ثقیل مرزبان‌نامه به زبانی قابل درک برای همه مخاطبان از جمله کودکان تبدیل کرده‌ و به تصویر کشیده‌اند. سلطانی‌فر می‌گوید: مخاطب ما بچه‌ها هستند اما همچنان که مرزبان‌نامه کتابی برای کودکان نبوده، قصه‌های ما نیز صرفا برای کودکان ساخته نشده و بزرگ‌ترها هم می‌توانند از آن لذت ببرند. بچه‌ها از فضای بصری آن لذت خواهند برد و بزرگ‌ترها از درام‌ و موقعیت‌ها.

ورود به دنیای تخیل

انیمیشن «مرزبان‌نامه» در یک دنیای تخیلی رخ می‌دهد، دیگر نه از گاو و شتر و پلنگ در این قصه‌ها خبری هست و نه ماجراها به آنچه در مرزبان‌نامه روایت شده، شباهت دارد!

سلطانی‌فر می‌گوید: فضای این انیمیشن کاملا تخیلی است؛ هم فیلمنامه، هم موقعیت‌ها و حتی حرکات و شخصیت‌ها. قصه در جنگلی روایت می‌شود که نمی‌توان فهمید مربوط به چه عصر و زمانه‌ای است و حتی مرکز فرماندهی هم کاملا حالت بکر دارد؛ این مرکز قصری است در دل یک غار سنگی که تمام فضاهای آن در اثر فرسایش زمین در گذر زمان پدید آمده است.

نویسنده فیلمنامه نیز تاکید دارد که داستان‌های مرزبان‌نامه صرفا منبع الهام بوده است. علی‌ حضرت‌پور توضیح می‌دهد: رویاپردازی، خیال‌گونگی، نمایش جهانی غیرواقعی اما آشنا و ملموس از جمله ویژگی‌هایی است که در این انیمیشن مد نظر بوده و به همین دلیل هم شخصیت‌ها تغییر کرده و به شکل موجودات خیالی درآمده و هم قصه‌ها روایتی فانتزی دارد.

حضرت‌پور یادآور می‌شود که طراحی و خلق موجودات غیرواقعی اما ملموس اتفاق تازه‌ای نیست و در ضمن به پویایی ذهن مخاطبان کمک می‌کند اما این نویسنده جهان انیمیشن را با جهان کتاب مرزبان‌نامه کاملا متفاوت می‌داند و در پاسخ به این سوال که از مرزبان‌نامه چه چیزی در این مجموعه انیمیشنی باقی مانده، پاسخ می‌دهد: جان کلام مرزبان‌‌نامه، یعنی مفاهیم، معنا و آموزه‌های این کتاب ارزشمند.

برای جهان امروز

سازندگان انیمیشن مرزبان‌نامه تلاش کرده‌اند در قالب یک مجموعه 15 قسمتی با معیارهای مورد پسند مخاطب امروز در قالب یک اثر خیال‌انگیز به موضوعات و آموزه‌هایی بپردازند که بعد از قرن‌ها همچنان کهنه نشده‌اند. علی‌ حضرت‌پور به عنوان فیمنامه‌نویس امیدوار است شیوه‌ای که در انیمیشن مرزبان‌نامه به کار گرفته شده، امکانی باشد برای برقراری اتصال بین نسل امروز با ریشه‌ و پیشینه‌اش.

غریبه‌های آشنا

موجودات عجیبی قصه‌های مرزبان‌نامه را روایت می‌کنند؛ مثلا فرمانروای اول این مجموعه «رعد قرمز» بود که ظاهرش از شیر الهام گرفته شده، و بعد از او که در یک حادثه از بین می‌رود، «رعد مرمرین» فرمانروا می‌شود.

«بالگوش» اهل دسیسه و توطئه‌ است، «نه‌نو» شاخ و برگ‌های درهم تنیده دارد، صورتی کوچک و چشم‌های تابه‌تا اما خصوصیت مهمش منفی‌بافی و یاس است؛ چنان ناامید است که دست کمی از گلامپ در کارتون گالیور ندارد.

«پالنگ» در یک نبرد یکی از پاهایش را از دست داده و به جای آن چوب بسته است، البته بی‌شباهت به پلنگ هم نیست. چابک و قوی و زورمند است؛ سر کوچکی دارد و خیلی فکر نمی‌کند؛ در نتیجه تصمیم‌های درست هم نمی‌گیرد.

«دندونی» از خرگوش الهام گرفته شده است، «گولی» خیلی راحت گول می‌خورد، «ماهو» شبیه به آهو و بسیار چابک است، «قاصد» پرنده‌ای است با بال‌های چوبی، «مهاجر» چیزی شبیه لاک‌پشت و پیر جنگل است و همه این موجودات رنگین هستند و در طراحی آنها از رنگ‌های شاد و پرانرژی بهره گرفته شده است.

این صداهای ماندگار

به جای شخصیت‌های مجموعه «مرزبان‌نامه» گروهی از دوبلورهای پیشکسوت تلویزیون صحبت می‌کنند. شوکت حجت که صدای او را روی ایشی‌زاکی در کارتون فوتبالیست‌ها به خاطر داریم؛ سرپرستی گویندگان این انیمیشن را به عهده دارد.

اکبر منانی با صدایی شبیه به گلامپ در گالیور به جای «نه‌نو» در مجموعه «مرزبان‌نامه» حرف می‌زند و سعید شیخ‌زاده، تورج نصر، جواد پزشکیان، بیژن علی‌محمدی و همت مومیوند از دیگر هنرمندانی هستند که صداپیشگی شخصیت‌های «مرزبان‌نامه» را به عهده دارند.

آذر مهاجر

رادیو و تلویزیون