واکنش‌ها به درگذشت کیارستمی

عباس کیارستمی زندگی و دیگر هیچ

اول همین ماه و همزمان با روز تولد کیارستمی بود که در ستون «تقویم سینمایی» روزنامه جام‌جم از او نوشتیم و خواستیم به پاس آن نگاه سرشار از زندگی و معرفتش که در آثارش جاری است، از پشت آن عینک تیره به زندگی چشمک بزند و سال‌های بیشتری روشنایی و درخشش را به سینمای ایران و جهان هدیه کند، اما عمرش به دنیا نبود و پیمانه‌اش پر شده بود، برای همین دو هفته پس از زادروزش در بیمارستانی در پاریس، آن عینک تیره را سرانجام از روی چشم‌هایش برداشت و دیدگانش را به روی زندگی بست، هرچند اگر از رفتن ناگزیر این کارگردان صاحب‌سبک بگذریم، او با اندیشه‌ها و فیلم‌های ماندگارش همچنان از زندگی می‌گوید و برای دوستدارانش زنده است. بنابراین همه بحث‌های این روزها درباره قصور پزشکی که منجر به مرگ او شده، در مقابل روح زندگی در اندیشه و آثارش که تا همیشه پابرجاست، در اولویت بعدی قرار می‌گیرد، هرچند باید صحت و سقم این مساله هم پیگیری و به خانواده کیارستمی و مردم توضیح دقیق و کارشناسانه‌ای در این خصوص ارائه شود، چراکه درآن صورت، می‌توانستیم چندسالی بیشتر شاهد خلاقیت و تجربه‌های هنرمندانه این فیلمساز باشیم.

آنچه گذشت

عباس کیارستمی، از اوایل امسال به دلیل بیماری گوارشی در بیمارستان بستری شد و طی روند درمان، همواره خبرهای ضد و نقیضی درباره‌اش به گوش می‌رسید. برخی رسانه‌ها از ابتلای او به بیماری سرطان خبر می‌دادند و بعضی مقام‌ها، دوستان و همکاران نزدیک هم چنین موضوعی را تکذیب می‌کردند. هرچه بود، کیارستمی چهار عمل جراحی را پشت سر گذاشت و حدود دو ماهی را در بیمارستان سپری کرد. در تصاویری که او را روی تخت بیمارستان نشان می‌داد، تصویر دگرگون و رنجوری را می‌دیدیم که پیش از آن هیچ وقت از کیارستمی سراغ نداشتیم. با این‌که 76 سال داشت و در آستانه 80 سالگی بود، اما کمتر کسی می‌توانست میان سن شناسنامه‌ای و چهره و ظاهر این هنرمند، پیوندی برقرار کند.

خبر ترخیص کیارستمی از بیمارستان، دوستدارانش را خوشحال کرد، اما خیلی طول نکشید که او دوباره ظاهرا برای مراحل تکمیلی درمان در بیمارستان بستری شد. هشتم تیر بود که خبر رسید کیارستمی برای ادامه روند درمان راهی فرانسه شده است. درحالی که خیلی‌ها امیدوار بودند خبرهای مبنی بر بهبود او، با این سفر شدت بگیرد، ناگهان در 14 تیر همه چیز تغییر کرد و بتدریج در فضای مجازی، خبر درگذشت کیارستمی اطلاع‌رسانی شد. ابتدا کمتر کسی این خبر را جدی گرفت و همه گمان می‌کردند این خبر هم از خیل آن شایعه‌های بیمارگونه‌ای است که همواره از مرگ هنرمندان در فضای مجازی منتشر می‌کنند، اما تائید خبر از منابع و خبرگزاری‌های رسمی داخلی و خارجی، باعث شد اهالی سینمای ایران با بهت و حیرت و اندوهی بزرگ به استقبال تعطیلات بروند.

پس از درگذشت کیارستمی، موج بی‌سابقه‌ای از اظهارنظر و سخنان ستایش‌آمیز درباره شخصیت و آثار او در فضای واقعی و مجازی به راه افتاد. ضمن این‌که نام برخی از فیلم‌های شاخص و ماندگار او همچون طعم گیلاس، خانه دوست کجاست؟، باد ما را خواهد برد، زیر درختان زیتون و زندگی و دیگر هیچ هم سنخیت و همخوانی فراوانی با تعبیرهای شاعرانه درباره مرگ داشت. از این‌رو صفحات اینستاگرام، توییتر و تلگرام چهره‌های سینمایی، فرهنگی و هنری، ورزشی، سیاسی و حتی مردم در این مدت پرشد از پست‌ها و کامنت‌هایی درباره کیارستمی که هنوز هم موج آن فروکش نکرده است. کیارستمی حتی پس از مرگ هم جریان‌ساز شد و اظهارات برخی چهره‌های مشهور سینمایی درباره او، سوءتفاهم‌ها و جنجال‌هایی را هم در فضای مجازی به وجود آورد. به عنوان مثال یادداشت مسعود فراستی، درباره کیارستمی که گفته بود کیارستمی را بدون فیلم‌هایش دوست دارم، باعث واکنش گلایه‌آمیز پرویز پرستویی و مهراب قاسمخانی شد و پست نیکی کریمی هم واکنش تند بهاره رهنما را به همراه داشت. در این میان نقل قول‌های بزرگان سینما درباره کیارستمی که در زمان حیات این کارگردان نثار او شده بود هم جایگاه ویژه‌ای در پست‌ها و کامنت‌های سینماگران و دوستداران کیارستمی داشت. از جمله پرکاربردترین این جملات، این اظهارنظر ژان لوک گدار، کارگردان سرشناس فرانسه و سینمای جهان است که زمانی گفته بود: سینما با گریفیث ـ فیلمساز مهم تاریخ سینما در سال‌های آغازین و سازنده تولد یک ملت و تعصب ـ شروع و با کیارستمی تمام می‌شود.

کیت وینسلت، بازیگر فیلم‌هایی چون «تایتانیک» و «درخشش ابدی یک ذهن بی‌آلایش» و ژولیت بینوش ـ بازیگر سرشناس فرانسوی که سابقه همکاری با کیارستمی در فیلم‌هایی چون «کپی برابر اصل» را داشت ـ هم با گذاشتن پست‌هایی در صفحات مجازی شخصی‌شان، نسبت به درگذشت کارگردان بزرگ کشورمان واکنش نشان دادند. همچنین تماشاگران جشنواره معتبر کارلووی واری هم به احترام درگذشت کیارستمی، یک دقیقه سکوت کردند. دوستداران کیارستمی در ایران و جهان هم در این چند روز مراسم‌هایی را به یاد او برگزار کردند؛ از جمله گردهمایی اهالی سینما در موزه سینما و برگزاری چند مراسم یادبود در فرانسه و کنار رود سن.

روز سه‌شنبه و فردای درگذشت کیارستمی هم، سینماهای سراسر کشور در ساعت 22 پخش فیلم‌ها را متوقف کردند تا در اقدامی نمادین به مرگ این هنرمند واکنش نشان دهند. تماشاگران هم در این لحظه برای شادی روح کیارستمی فاتحه‌ای قرائت کردند.

پس از درگذشت کیارستمی، رضا میرکریمی مدیرعامل خانه سینما، سیف‌الله صمدیان و نگار اسکندرفر راهی فرانسه شدند تا پیگیر کارهای انتقال پیکر کیارستمی به ایران باشند که این مهم روز گذشته به سرانجام رسید و پیکر کارگردان جهانی سینمای ایران روز گذشته به کشور منتقل شد. مراسم تشییع کیارستمی ساعت 8 و 30 دقیقه فردا و از مقابل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار می‌شود؛ مراسمی که سینماگران از مردم درخواست کرده‌اند بدون موبایل در آن حاضر شوند و با عکس و فیلم نگرفتن و با احترام، پیکر کیارستمی را بدرقه کنند.

متولد اول تیر 1319

فیلمنامه نویس، کارگردان، عکاس، شاعر، نقاش

برخی از فیلم‌های شاخص: نان و کوچه، مسافر، خانه دوست کجاست؟، مشق شب، کلوزآپ، زندگی و دیگر هیچ، زیر درختان زیتون، طعم گیلاس، باد ما را خواهد برد، ده، کپی برابر اصل

برخی از جوایز: نخل طلای بهترین فیلم جشنواره کن در سال 1997 برای «طعم گیلاس»، جایزه نوعی نگاه جشنواره کن برای «زندگی و دیگر هیچ» در سال 1992، شیر نقره‌ای جشنواره فیلم ونیز برای «باد ما را خواهد برد» در سال 1999، جایزه ویژه هیات داوران و لوح زرین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر برای «خانه دوست کجاست؟» در سال 1365.

پیام تسلیت رسانه ملی

رسانه ملی درگذشت عباس کیارستمی، کارگردان برجسته ایرانی را تسلیت گفت.

به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، در پی درگذشت عباس کیارستمی، کارگردان صاحب نام سینمای ایران، سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی فقدان این کارگردان نامی ایرانی را به خانواده وی و جامعه هنری کشور تسلیت گفت.

بخشی از اظهارنظرها درباره مرگ کیارستمی

علی رستگار

فرهنگ و هنر