پنجه خاکستری سیمان بر چهره نیلکـوه

به گزارش جام‌جم، اما اوایل دهه 80 ساخت کارخانه‌ای پای این کوه تنومند در شش کیلومتری شهرستان گالیکش آغاز می‌شود؛ کارخانه‌ای که قرار بود یکی از نمادهای اصلی دنیای مدرن را تولید کند؛ سیمان. چراکه نیلکوه یکی از مواد اولیه تولید سیمان را در دل داشت؛ سنگ‌آهک و این بهانه‌ای شد که علاوه بر احداث کارخانه سیمان، دل و قلب نیلکوه به معدن نیز تبدیل شده و دامنه‌اش با پوشش گیاهی‌اش شروع به خراشیدن کند؛ خراشیدنی که امروز عکس‌ها بخوبی اثر اسفناک آن بر محیط‌زیست را نشان می‌دهند. هرچند در طول ساخت آن، چند تن از کارشناسان نسبت به تبعات احداث آن هشدار دادند، اما باید کارخانه راه‌اندازی می‌شد با معدنش، تا همه متوجه شوند که وصله‌ای ناجور در دل منطقه علم شده است. چراکه خوراک اصلی کارخانه از کوه همجوارش تأمین می‌شد؛ از نیلکوه، همان کوه رستم. شروع کردند به تراشیدن کوه و بالا و بالاتر رفتند تا جایی‌که دیگر از آن کوه سبز و زیبا اثری نبود.

اما پس از افتتاح وشروع به کار این کارخانه، وضع هر روز بدتر و بدتر می‌شد. انفجارهای گاه‌بی‌گاه، آسایش را از مردم اهالی روستاهای اطراف، روستاهای تلوستان، بلوچ‌آباد، تراجیق، کمال‌آباد و... گرفته بود. غبار کارخانه نفسشان را تنگ کرده بود. مهم‌تر از همه پوشش گیاهی و جنگلی منطقه روزبه‌روز در حال تخریب شدن بود تا جایی که مقایسه عکس‌های قبل و بعد از احداث کارخانه، شرایط اسفباری از تخریب محیط‌زیست از کوه‌خواری گرفته تا مردن پوشش گیاهی را حکایت می کند.

این چنین شد که مردم و مسئولان دیدند که اگر دست به کار نشوند، دیگر اثری از نیلکوه نخواهند دید. گفتند که کارخانه تخلف کرده و پا را از محدوده مشخص شده فراتر گذاشته است. در جلسه‌ای که فروردین امسال برگزار شد مسئولان استان گلستان تصمیم گرفتند کارخانه را مجبور کنند بهره‌برداری از ارتفاعات نیلکوه را متوقف کند.

کارخانه از حریمش تجاوز کرده

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان گلستان با بیان این‌که کارخانه سیمان پیوند تنها مجاز است در محدوده‌ای که منابع طبیعی مجوز داده از معدن بهره‌برداری کند، به جام‌جم می‌گوید: این کارخانه چیزی حدود پنج هکتار از محدوده مشخص شده تجاوز کرده است؛ یعنی کارخانه از 17 هکتاری که پیش‌تر مجوز بهره‌برداری‌اش را گرفته بود تجاوز کرده و در حدود 22 هکتار بهره‌برداری کرده است.

اسماعیل مهاجر، با بیان این‌که اصلی‌ترین مشکل این است که با بهره‌برداری‌های بی‌رویه، منظر زیبای نیلکوه مخدوش شده است، می‌افزاید: با مذاکراتی که صورت گرفت، توافق شد که بهره‌برداری در ارتفاع ادامه نداشته باشد و در عمق صورت گیرد. قرار شد با بازدیدهای مشترک با اداره منابع طبیعی، محدوده مورد بهره‌برداری مشخص شود و سپس ما پرونده را به دادگاه ارسال کنیم. مسئولان کارخانه نیز پذیرفته‌اند که به رای دادگاه تمکین کنند.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان گلستان درباره ایجاد آلودگی این کارخانه نیز با اشاره به این‌که در یکی دو سال اخیر با نصب فیلترهای پیشرفته و پایش آنلاین موضوع آلودگی تا اندازه زیادی حل شده، عنوان می‌کند: کارخانه سیمان پیوند یکی از بهترین کارخانه‌های ایران در کنترل گرد و غبار خروجی است. در حال حاضر، خروجی گرد و غبار این کارخانه توسط سیستم فیلتر بک‌هوس دوباره به چرخه تولید بازمی‌گردد و به سیمان تبدیل می‌شود.

از سوی دیگر، مدیرکل منابع طبیعی استان گلستان با بیان این‌که با احداث کارخانه سیمان، پیوند مجوز بهره‌برداری از محدوده‌ای به عنوان معدن به این کارخانه داده شد، به جام‌جم می‌گوید: «برداشت از این محدوده به طور کامل صورت گرفته و مسئولان کارخانه دیگر اجازه برداشت از ارتفاع را ندارند، برای ادامه کار معدن سنگ آهک باید در عمق نیلکوه برداشت شود و برای آینده نیز معدنی جایگزین مشخص کنند.»

ابوطالب قزلسُفلو با بیان این‌که معدن مجوز بهره‌برداری در 5/20 هکتار را داشته است، اشاره می‌کند: «مجوز بهره‌برداری از معدن طی دو مرحله در 17 هکتار و سه و نیم هکتار به کارخانه داده شده و در بررسی‌ها مشخص شد که بهره‌برداری در همین محدوده انجام شده و تقریبا تخلفی صورت نگرفته است.»

بی‌توجهی به آمایش سرزمین و سنگی که در چاه انداختند

مزدک دربیکی، استاد دانشگاه که کارخانه سیمان پیوند را وصله ناجوری در منطقه می‌نامد، به جام‌جم می‌گوید: گسترش صنایع و فعالیت‌های اقتصادی براساس آمایش سرزمینی صورت می‌گیرد. آمایش سرزمینی پیش از انقلاب آغاز شده بود و حتی در سال 1363 هیأت وزیران مصوب کرده بود که صنایع سنگین در شمال کشور تأسیس نشود: «قرار بود برنامه چهارم توسعه بر اساس آمایش سرزمینی پیش رود که این امر مغفول ماند و می‌توان گفت احداث کارخانه پیوند نتیجه این بی‌توجهی است.» او با بیان این‌که دادن مجوز به کارخانه سیمان پیوند و بهره‌برداری از نیلکوه به عنوان معدن سنگ آهک از ابتدا اشتباه بود، احداث این کارخانه را به انداختن سنگی در چاه تشبیه می‌کند که صدها نفر نیز نمی‌توانند آن را بیرون آورند: «اکنون این کارخانه ساخته شده و تعطیل کردن آن منطقی نیست، بلکه باید نظارت بر کار آن بیشتر شود تا بیش از این به طبیعت منطقه آسیب نزند.

کمیل انتظاری