نقاش الهام‌بخش

در 80 سالگی، استاد همچنان هر روز راس ساعت 4 و 30 دقیقه صبح از خواب برمی‌خاست و بعد از ورزش روزانه، ساعت 6 و 30 دقیقه صبحانه می‌خورد و از ساعت 7 تا 11 و 30 دقیقه به طور مرتب و منظم در تالار شخصی به نقاشی می‌پرداخت؛ اتاقی بزرگ که از زمین تا سقف آن پر بود از شاهکارهای هنری خلق شده توسط استاد؛ از جمله تابلوی ماندگار دختر لر. بعد برای ناهار و استراحت می‌رفت و باز از ساعت 4 عصر شروع به کار مجدد می‌کرد. بعضی روزها هنرجو داشت و بعضی روزها خبرنگاران برای تهیه خبر و گزارش به منزل او مراجعه می‌کردند.

او اکثرا در مدتی هم که هنرجو داشت، همچنان در تالار خود مشغول کار بود و هیچ هنرجویی اجازه ورود به تالار استاد را نداشت، اما از آنجا که بخت با من یار بود، مورد عنایت استاد بودم و در روزهایی اجازه می‌یافتم پشت دست استاد، شاهد ضربات قلم محکم و استوارش روی بوم و مدل فیگوراتیوش باشم. همیشه به من یادآوری می‌کرد، زیاد و زیاد تلاش کن و نقاشی کن. می‌گفت اگر واقعا دوست داری روزی نقاش شوی، چنین کن. می‌گفت آنچه درباره خود و زندگی می‌اندیشی، برایت به واقعیت تبدیل می‌شود، اما برای آنچه می‌توانی بیندیشی انتخاب‌های نامحدودی در اختیار داری.

اوقات فراغت استاد به باغبانی و پرورش گل و گیاه می‌گذشت. عشق استاد همین کار بود. خانه استاد، خانه‌ای بود دو طبقه. در طبقه اول سالن بزرگی بود که کنارش اتاق پذیرایی بود، اما در طبقه دوم همین سالن بزرگ به شکل اتاق ـ اتاق بود. همه این اتاق‌ها از زمین تا سقف پر از تابلوهای نقاشی بود که درش قفل بود. در طبقه دوم، یک اتاق تلویزیون و یک اتاق خواب وجود داشت و باقی اتاق‌ها همگی قفل بود. در اتاقی هم که هنرجوها می‌رفتند، چند سه پایه بود که هنرجویان پشت آن برای خودشان کار می‌کردند.

تابلوی دختر لر استاد، نه‌تنها به نقاشان کمک کرد، بلکه الهام بخش فرشبافان هم بود. اصلا نمی‌توان در برابر احساس موجود در این تابلوی استاد حرف زد. این اثر و بسیاری دیگر از تابلوهای استاد، لبریز از شور عاطفی هستند. سبک کاری استاد فیگوراتیو بود. در اغلب کارهایش فیگور انسان دیده می‌شود. حتی زمان جنگ، تعدادی کارهای دفاع مقدسی داشتند؛ مثل همان تابلویی که زنی با پوشش چادر دارد با تمام قدرت فریاد می‌زند.

سبک او از نظر سوژه فیگوراتیو است، اما از نظر ضرب قلم می‌توان گفت ضرب قلم‌های استاد بسیار تند و سریع همراه با رنگ‌های شاد است که در مجموع از این حیث سبک امپرسیونیسم را تداعی می‌کند. خیلی‌ها می‌گویند او رئال کار می‌کرد، ولی به نظر من، استاد مرتضی کاتوزیان رئال کار می‌کرد و سبک نقاشی استاد عباس کاتوزیان به دلیل ضرب قلم تندی که داشت، امپرسیونیسم است. تجربه و پختگی استاد در ضربه‌های قلم و رنگ‌آمیزی بی‌مثال و قابل احساس است.

دکتر تکتم فرمانفرمایی - عضو هیات علمی دانشگاه و شاگرد عباس کاتوزیان