هنر انقلاب اسلامی، آینده‌نگر است

آنها به قدری در این زمینه پافشاری کردند که گفتند تمام هنرمندان، نویسندگان و شعرا باید عضو حزب کمونیست باشند و کمونیست بودن، شرط هنرمند بودن تلقی می‌شد. در ادامه نیز آنها آثاری را در خدمت ایدئولوژی خود آفریدند که در رتبه‌بندی هنر جهانی،‌ رتبه قابل قبولی به دست آورد. هنرمندان معروف در عرصه سینما مانند آیزنشتاین و ژیگاورتوف جزو نوابغ سینما بودند که ما ایدئولوژی آنها را قبول نداریم، اما برخی آثار آنها جزو شاهکارهای هنر سینما به حساب می‌آید. این دیدگاه در میان نویسندگانی چون ماکسیم گورکی و پوشکین دیده می‌شد. آنها هم نوعی هنر انقلابی را به جهان معرفی کردند که یک ایدئولوژی مادیگرایانه شناخته می‌شود، اما آثارشان موجود است. اگر ایدئولوژی‌ها سراغ هنر می‌روند، به این دلیل است که می‌خواهند جاودانه شوند و هنر، ایدئولوژی‌های هرچند باطل را هم جاودانه می‌کند.

اگر هنر می‌تواند یک ایدئولوژی باطل را جاودانه کند، قطعا باورمندان دین اسلام هم به واسطه الهی بودن دین و هم به لحاظ شأن هنر می‌توانند آن را ماندگار کنند. انقلاب اسلامی هم‌شأن انقلابی و هم اسلامی دارد و تا امروز این شأن حفظ شده است. ماندگارترین بخش هنر، به دلیل برخورداری از روح انقلاب و ماندگاری دین اسلام، هنر انقلاب اسلامی است. این موضوع یک امر بالفعل و یک ظرفیت بالقوه است که برای تحقق آن، نیازمند پشت‌سر گذاشتن موانع هستیم. یکی از موانع این است که برخی هنر را در سایه دین نمی‌توانند تصور کنند و دین را به یک ایدئولوژی ساده تنزل می‌دهند. خاصیت هنر، جاودانه‌سازی است و اگر این ظرفیت در اختیار یک دین الهی قرار گیرد و روح انقلابیگری، خاستگاه پیدایش یک اثر هنری باشد، نوعی هم‌افزایی برای جاودانگی به وجود می‌آید.

هنر ایدئولوژیک، غایت ما نیست، اما هنر دینی، هنر مطلوب ماست و اگر انقلاب اسلامی خاستگاه آفرینش‌های هنری باشد، قطعا آثار خلق شده در این حوزه، ماندگار خواهد شد.

منطق این است که بدانیم هنر انقلابی آرمانخواه و همراه با امید است. این هنر براساس راه طی شده از گذشته تا امروز، نگاهی به آینده دارد و برای رسیدن به فردای مطلوب هزینه می‌کند، به جنگ مشکلات می‌رود و برای تمام شهروندان جهانی حرفی برای گفتن دارد. در هنر انقلابی تأسف، تأثر و پشیمانی جایی ندارد و هنرمند شرمنده نمی‌تواند ادعای انقلابی بودن داشته باشد. به نظر می‌رسد، این نوع عادت‌ها از بیرون مرزها به ما دیکته شده است. این هنر، نه متعلق به این سرزمین است و نه نسبتی با انقلاب اسلامی ایران دارد. هنرمند باید به آنچه به مخاطب منتقل می‌کند، ایمان و باور داشته باشد چون حتی در صورت تبلیغی بودن یک اثر، می‌تواند آن را به یک اثر هنری ارتقا دهد.

دکتر مجید شاه‌حسینی

استاد دانشگاه و فعال فرهنگی