شرط‌بندی اینترنتی در ورزش

کسانی که برای تهیه این گزارش به من نشانی یک سفره‌سرا در غرب تهران را داده بودند در تعریف خود از این جوان گفته بودند شرط‌بندی‌های آنلاین ورزشی را به درستی می‌شناسد و در یک کلام در کارش خبره است و می‌تواند در کسب اطلاعات بیشتر به من کمک کند.

در آغاز آشنایی مان کمی از دادن اطلاعات خودداری می‌کند، اما وقتی نشانی یک دوست مشترک را می‌دهم نگاه سردش را از چهره‌ام می‌گیرد و با لبخندی مرا به چای دعوت می‌کند. یکی از همان تلفن‌های همراه روی میز زنگ می‌خورد... بارسلونا با؟... آقا خب معلومه... باشه... چقدر؟... و به این ترتیب کارش آغاز می‌شود.

به قول خودش کارش وقت مشخصی ندارد و گاهی برای پاسخگویی برد و باخت‌ها تا صبح بیدار می‌ماند. بویژه این اواخر که شرط‌بندی‌ها فقط مختص فوتبال نیست، بلکه تقریبا تمامی رشته‌های ورزشی دنیا به نحوی پایشان به فضای مجازی و شرط‌بندی‌های اینترنتی باز شده و طیف‌های مختلفی از جامعه، مشتری‌های او هستند.

می‌گوید مسابقه‌های بسکتبال NBA در بورس است و تنیس جای خود را دارد. فوتبال باشگاه‌های اروپا را که نپرس. والیبال از لیگ ایران گرفته تا لیگ جهانی همین طور باشگاه‌های اروپایی. پای همه ورزش‌ها به نوعی در شرط‌بندی‌های امروز دنیا در میان است و نباید فقط در پی یکی دو ورزش خاص بود.

وقتی با من حرف می‌زند حواسش به پیامک‌ها و تلگرامش هم است. تلفن‌های همراه مدام زنگ می‌خورد و به اینها باید مشتریان حضوری در سفره ‌سرا را هم اضافه کنم. یک لحظه احساس می‌کنم نقش آدم‌هایی را دارم که توقف بیجای آنها مانع کسب شده است، بنابراین بدون خواستن توضیح بیشتر از میان آن همه شلوغی بابت شرط‌بندی ورزشی می‌گذرم و او در انبوه پیامک‌ها و زنگ تلفن‌های همراه، سرش را تکان می‌دهد که متوجه رفتنم از سفره سرا شده است.

شرط‌بندی در گذر زمان

پدیده شرط‌بندی در ورزش، تاریخی چند هزار ساله دارد. در یونان و روم باستان شرط‌بندهایی که در آن زمان روی سکوها می‌نشستند، به نتایجی که به نفع‌شان بود دل می‌بستند. این پدیده در دو سطح ابتدایی و پیچیده در جامعه نمایان می‌شود. ابتدا شرط‌بندی در ورزش به صورت رقابتی بود یعنی سطح آن با برنده و بازنده تعیین می‌شد. قبل از آن اما ورزش در میدانی نمایشی ظهور پیدا می‌کرد؛ یعنی افراد تمایل داشتند بدن‌های خود را به نحوی با بدن خدایان تجسمی خود برابر کنند. از این رو بدن‌ها را به سمت شباهت با زئوس یا دیگر خدایان می‌بردند. بحث شرط‌بندی از میدان رقابت در ورزش ظهور کرد.

در جامعه مدرن با شعارهای خاص، این نوع جوامع که اهمیت در برتری فرد و پیروزی فردی است، مفهوم شرط‌بندی ورزشی از طریق اینترنت خیلی در اجتماع رواج پیدا کرد. به طوری که امروزه در ورزش حرفه‌ای دنیا قوانین و ضوابطی هم در این باره وضع شده و گردش مالی خاص خود را دارد.

در شرط‌بندی‌های آنلاین ورزشی، سایت‌های اینترنتی براحتی در دسترس افراد هستند و می‌توانند برای عضویت درخواست واریز مبلغی قابل توجه کنند. سپس به آنها اجازه پیش‌بینی نتایج داده می‌شود. بر این اساس، گردش مالی حاصل از شرط‌بندی در دنیا رو به افزایش است. در سال 2004 گردش مالی شرط‌بندی در دنیا 20 میلیارد دلار بود، اما این رقم در سال 2012 به 102 میلیارد دلار رسید که افزایش 5 برابری را طی هشت سال نشان می‌دهد.

در ایران و از حدود 15 سال پیش، شرط‌بندی در مسابقه‌های فوتبال دیده شد که ابتدا در شهرهای شمالی کشور رواج پیدا کرد. نشانه‌های اولیه تهیه کاغذ شرط‌بندی از دکه‌های روزنامه‌فروشی، قهوه‌خانه‌ها یا لابی هتل‌ها دیده شد که در آن، نتایج چند مسابقه را پیش‌بینی می‌کردند. بعد از سپری شدن آن روزها، امروزه شرط‌بندی اینترنتی داریم و افرادی که 24 ساعته در حال شرط‌بندی هستند.

عدم تطابق با اسلام

شرط‌بندی در دین و تعالیم اسلامی به این معنا که طرف‌های مسابقه قرار بگذارند هر کس بازنده شد چیزی را به برنده بدهد یا کاری برای او انجام دهد، حرام است.

اسلام برای شرکت‌کننده‌های مسابقه‌های اسبدوانی و تیراندازی استثنا قائل شده است و نیز در مواردی که از طرف دولت، ارگان، موسسه یا شخص سومی به عنوان هدیه و جایزه در مسابقه‌ها به برنده داده می‌شود، اما اگر ابتدا مبلغی برای انجام هزینه‌های مسابقه از طرفین مسابقه گرفته و در نهایت بخشی از آن برای جایزه آنها صرف شود، چون جایزه از اموال بازنده گرفته شده، شرط‌بندی محسوب شده و ‌ جایز نیست.

دکتر محسن باقریان، جامعه‌شناس ورزشی و استاد دانشگاه دراین‌باره می‌گوید: در دنیای سرمایه‌داری یک فضای سکولار در صنعت ورزش حاکم است که نیاز تفکر حرفه‌ای را، عمل حرفه‌ای تعیین می‌کند؛ بنابراین ما شاهد ورود پدیده‌هایی در ورزش هستیم که گاهی با دین و تعالیم اسلامی‌مان در تعارض است. بهترین تیم دنیا با تبلیغ شرکت شرط‌بندی روی لباس خود در شبکه‌های تلویزیونی، سایت‌ها و روزنامه‌ها دیده می‌شود و طیف وسیعی از مردم لذت برنده شدن در فضای مجازی را نوعی تخلیه هیجانی می‌پندارند. از این رو خود را در برنده یا بازنده شدن ورزشکاران و تیم‌های مورد علاقه‌شان سهیم می‌دانند. آموزه‌های اسلام مواردی در پیشگیری از شرط‌بندی را تبیین کرده است که توجه به آن، راهکارهایی به وجود می‌آورد، اما برخی سهل انگاری و ناآگاهی‌ها در این زمینه مشکلات اجتماعی زیادی را پدید آورده است.

چند سالی می‌شود پدیده شرط‌بندی در ورزش ایران متداول شده است و هر هفته رقم‌های زیادی در حساب‌ها جابه‌جا می‌شود بدون آن که شرکت‌ها یا افراد مسئول این قبیل کارها مجوزی داشته باشند. از طرفی رشد این پدیده در جامعه که گفته می‌شود در ایران یک میلیون دلار در روز گردش مالی دارد، پرسش‌هایی را در مورد نوع نظارت بر این پدیده اجتماعی
بیشتر می‌کند.

باقریان در این درباره می‌گوید: شرط‌بندی ورزشی در جامعه وجود دارد و کتمان این پدیده مشکلات را بیشتر خواهد کرد، اما در برخورد با این پدیده باید ساز و کار مناسب به وجود آورد و ارگان‌های مرتبط، نظارت و کنترل را جدی‌تر دنبال کنند. بدون تردید رعایت حدود مذهبی و پررنگ کردن تعالیم دینی در شرط‌بندی و نظارت و مدیریت بهینه در این مسیر به طیف‌های مختلف جامعه که به این سمت گرایش دارند، کمک می‌کند. در نگاه عامیانه شرط‌بندی سود زیاد با زحمت کم دارد و طبیعی است در این میان نوجوانان و جوانان به این سمت سوق داده شوند؛ بنابراین جلوگیری از سوءاستفاده‌ها و کلاهبرداری از افراد جوان جامعه به برنامه‌ریزی گسترده‌ای نیاز دارد که قطعا با فیلتر شدن چند سایت نمی‌توانیم به این نوع برنامه‌ریزی دست پیدا کنیم.

زیرپا گذاشتن رفتارهای ضابطه‌مند

یکشبه راه صد ساله رفتن مصداق آدم‌هایی است که سود زیاد را با زحمت کم می‌خواهند و یکی از بارزترین جاذبه‌های شرط‌بندی همین نکته است. دکتر مصطفی اکبریان، استاد دانشگاه معتقد است شرط‌بندی تبعات منفی دارد که یکسری آسیب‌ها را وارد جریان‌های اجتماعی می‌کند. وی می‌گوید: در جریان شرط‌بندی رفتار سالم در مسیر تغییر و ناسالم قرار می‌گیرد و سلامت محافل ورزشی را به خطر می‌اندازد و از سویی به آسیب‌های اجتماعی دامن می‌زند. گاهی وقت‌ها بسیاری از پرخاشگری و غوغاسازی تماشاگران در زمان رویدادهای ورزشی و رفتارهای خارج از عرف و ناشایست آنها به خاطر شرط‌بندی‌هایی است که بین طرفداران دو تیم صورت می‌گیرد. بازنده نمی‌تواند فشارهای هیجانی ناشی از یک شکست را تحمل کند. بر این اساس بعد از باخت، واکنش‌های منفی دارد که به روح حاکم بر ورزش آسیب می‌زند. در مجموع شرط‌بندی یکسری رفتارهای ضابطه مند را زیر پا می‌گذارد.

این جامعه‌شناس با تفکیک پدیده دوپینگ و شرط‌بندی در ورزش ادامه می‌دهد: هر دو خطراتی هستند که ورزش را تهدید می‌کنند با این تفاوت که دوپینگ در حوزه فردی ورزشکار اتفاق می‌افتد، اما شرط‌بندی‌ها به سوی سازماندهی شدن می‌رود و ابعاد گسترده دیگری مانند تبانی به خود می‌گیرد به طوری که بر بستر سازماندهی شده آن نتایج بازی‌ها، رد و بدل کردن مربیان شکل می‌گیرد و فضای ورزش را از سالم در مسیر ناسالم قرار می‌دهد.

در برابر سایت‌های شرط‌بندی که در این سال‌ها رشد داشته‌اند پلیس فتا به فیلترینگ این سایت‌ها یا در مواردی جرایم مالی و حبس برای افراد مشغول در آنها مبادرت کرده ولی متاسفانه هر روز بر تعداد این شرکت‌ها و سایت‌ها افزوده می‌شود.

پلیس فتا اعلام می‌کند گردانندگان این ‌سایت‌ها طبق قانون مرتکب جرم شده‌اند و پلیس با آنها برخورد می‌کند. پلیس فتا براساس قانون جرایم رایانه‌ای می‌تواند با قمارخانه‌های اینترنتی برخورد کند و دست پلیس در این رابطه باز است و امکان رسیدگی وجود دارد، اما برای اصلاح این پدیده اجتماعی به عزم ملی نیازمند است و این مقابله پایان کار نیست.

مبارزه با یک پدیده نامناسب

شرط‌بندی زیر پوست ورزش در جریان است و به صورت مافیایی عمل می‌کند که باید به جنگ آن رفت. اگر در ایران خواهان پیشگیری از این پدیده اجتماعی هستیم باید آگاهی‌ طیف‌های مختلف جامعه بویژه جوانان را از کارکردهای نامناسب این پدیده حاشیه‌ای ورزشی بالا ببریم. طرفداران این پدیده در ورزش دنیا با شناخت بازارکار و تقاضای جوانان هر روز شکل‌های نوینی از این پدیده را با کارکردهای تازه به جوامع مختلف عرضه می‌کنند. شناخت و معرفی آموزه‌های دینی، فرهنگسازی و آشنایی کنشگران با خطرات شرط‌بندی از مهم‌ترین مواردی است که برنامه‌ریزان اجتماعی باید به آن توجه کنند. معضلاتی مانند ورشکستگی، تهدید اقتصاد خانواده‌ها و در نهایت از هم پاشیدگی بنیان خانواده‌ها از دیگر کارکردهای نامناسب شرط‌بندی در ورزش است.

محمد رضاپور

ورزش