آشوراده و میانکاله؛ اسیر بسازبفروش‌ها

این ناحیه، زیستگاه دو گروه از پرندگان بومی و مهاجر و پستانداران است. پرندگان بومی آن عمدتا قرقاول و دراج و پرندگان مهاجر آن شامل انواع کاکایی، گیلانشاه، چوب‌پا، پرستوی دریایی و گلایول، انواع قو، اردک، فلامینگو، پلیکان و غاز است که در فصول مختلف سال به شبه‌جزیره میانکاله و جزیره آشوراده مهاجرت می‌کنند. زیستگاه ماهیان خاویاری نیز یکی از ظرفیت‌‌های جهانی دریایی آشوراده محسوب می‌شود. آشوراده، جزیره‌ای که در طول 85 سال اشغال روسیه در طول سال‌های 1836 تا 1921 میلادی همواره مورد توجه بزرگان تاریخ ایران‌زمین، حتی امیرکبیر بوده، امروزه به عنوان ذخیره‌گاه زیست کره نه‌تنها سرمایه ملی نسل‌های آینده ایران است، بلکه ثروتی جهانی محسوب می‌شود که با بی‌توجهی و غفلت ملی در تیررس سودجویی عده‌ای بسازبفروش ویژه خوار قرار گرفته است.

این در حالی است که مواد یک و 6 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست را پیشگیری و ممانعت از هر نوع آلودگی و اقدام مخرب می‌داند که به از بین رفتن تعادل اکولوژیک طبیعت منجر می‌شود. ماده 16 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست تاکید می‌کند، هیچ حقی برای واگذاری مناطق حفاظت شده وجود ندارد.

با وجود این بی‌توجهی به جایگاه اکولوژیک آشوراده و میانکاله، موقعیت این تالاب ارزشمند جهانی را در کنوانسیون تالاب‌های بین‌المللی رامسر و کنوانسیون حفاظت از تنوع زیستی در معرض خطر قرار داده است. در این ارتباط، برنامه‌هایی که به طور علنی توسط سرمایه‌گذاران آشوراده عنوان شده، جالب توجه و قابل تاسف است:

برای طرح‌های گردشگری قرار است در آشوراده هتل، مرکز تجاری، میدان تیراندازی، بازارهای متعدد، زمین گلف و تنیس، باغ پرندگان، موزه، پارک بازی، رستوران، سفره‌خانه، پلاژ بانوان و آقایان، قایقرانی و جاده احداث شود.

طرح‌هایی به غایت تکان‌دهنده و تامل‌برانگیز که دغدغه‌مندان محیط‌زیست ایران و حتی بسیاری از متخصصان بین‌المللی محیط زیستی را نگران کرده است.

به‌راستی این عبارت که قرار است آشوراده طی قراردادی 99 ساله به بخش خصوصی واگذار شود، گویای چیست جز تلاش حداکثری برای بهره‌مندی از منافع اقتصادی کوتاه‌مدت مقطعی بر مبنای توسعه ناپایدار که حتی گوشه چشمی به نسل‌های آینده ایران‌زمین ندارد.

تفاهم‌نامه طرح گردشگری آشوراده، از مسائل مهم حوزه محیط زیست قلمداد می‌شود در حالی که آشوراده سال 1348 خورشیدی برای حفاظت موثر حیات وحش به‌ویژه پرندگان مهاجر آبزی در معرض خطر اعلام شد و بعد پناهگاه حیات وحش نام گرفت و سپس به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره به کمیته برنامه انسان و کره مسکون یونسکو معرفی و انتخاب شد که یکی از الگوهای منطقه‌ای برای برقراری توسعه پایدار تلقی می‌شود و به طور بالقوه دارای این ظرفیت است که امکان پژوهش اکولوژیک آموزشی و تحقیقاتی را فراهم کند. به نظر می‌رسد، عمده مشکلات تخریب محیط زیست ایران و ازجمله آشوراده، منشا انسانی دارد که از مهم‌ترین عوامل آن می‌توان به موارد زیر اشاره و برای رفع آن تلاش کرد:

ـ کمبود مکانیسم‌های برآورد ارزش واقعی اقتصادی منابع طبیعی و محیط زیست

ـ نادیده گرفتن اصول علمی و تخصصی دانش ارزیابی اثرات محیط زیستی در پروژه‌های تاثیرگذار بر طبیعت

ـ نبود شفافیت مالی در تامین منابع مالی و بده‌بستان‌های پشت پرده

ـ بی‌توجهی همگانی به اصول توسعه پایدار و ارجحیت منافع کوتاه‌مدت و زودبازده صرفا سودمحور

ـ ضعف بنیادی و قابلیت دور زدن قانون‌ها و مقررات حمایتی، وجود قانون‌ها و مقررات موازی که همزمان تعاریف موازی و گاه متناقض از یک موضوع ارائه می‌دهد.

ـ تناقض و موازی‌کاری ساختارهای متعدد و ناهماهنگ تصمیم‌گیر در دستگاه‌های دولتی و نهاد‌های شبه‌خصوصی مرتبط

ـ نادیده گرفتن نقش دانش بومی و مکانیسم‌های سنتی و محلی جوامع روستایی مستقر برای حفاظت محیط زیست

ـ ناکارآمدی نظام‌های نظارتی و پاسخگو نبودن مجریان پروژه‌ها در دستیابی به اهداف پیش‌بینی شده

ـ نبود پایش سیستماتیک نهاد‌های تخصصی بین‌المللی محیط زیستی

دکتر میرمهرداد میرسنجری
عضو ستاد مردمی نجات آشوراده