عکسباران گالری‌ها

کلیله و دمنه؛ سوژه پرداخت هنری

متون کلاسیک ادبیات آن‌قدر خیالپردازانه است که در گذر زمان هنرمندان بسیاری بخواهند برای این آثار به تصویرگری و نگارگری بپردازند. یکی از این متون قدیمی، کلیله و دمنه است که در سیر تاریخی خود از نخستین نگارش آن در هندوستان تا ترجمه به پهلوی و عربی و در نهایت فارسی همواره مورد توجه نگارگران و تصویرپردازان بوده و نسخه‎های مصوری از آن به دست ما رسیده است. نمونه‌اش تصاویر نگارگری ایرانی مکتب هرات از این داستان کلیله و دمنه است؛ اما در روزگار معاصر کمتر هنرمندی با رویکرد مدرن سراغ این اثر رفته و کلیله و دمنه با وجود داشتن ظرفیت‎های تصویری بسیار، مورد کم توجهی هنرمندان قرار گرفته است.

با این حال مهدی حسینی، طراح معاصر در تازه‎ترین مجموعه خود که این روزها در گالری ویستا به نمایش گذاشته شده، داستان‎های این کتاب کهن را موضوع کار خود قرار داده است. او در فضایی میان طراحی و تصویرسازی به خلق صحنه‎هایی از کلیله و دمنه پرداخته است که هم قصه‎گو بوده و هم به خودی خود به عنوان اثری مستقل از متن، مورد توجه قرار گرفته‌ است. حسینی گرچه به این اثر ادبی نگاهی طراحانه داشته و به استفاده از مداد و رنگ‌های سیاه و سفید اکتفا کرده، اما گوشه‌چشمی به سنت نقاشی ایرانی هم داشته و فضایی برای مخاطب ایجاد کرده تا او بداند با داستانی کهن مواجه است.

دربست، خانه هنرمندان

این روزها نگارخانه‌های خانه هنرمندان، عکسباران شده‌اند. از یک سو نمایشگاه‌ گروهی عکس با عنوان «وان پیکس» و از سوی دیگر نمایشگاه عکس‌های محمد خداداداش در نگارخانه‌های پاییز، زمستان و استاد میرمیران به تماشاست.

چهارمین نمایشگاه گروهی عکس سایت وان‌ پیکس، توسط کلوپ عکس ایران به مدیریت آرش حمیدی در دو بخش آزاد و عکس‌های موبایلی در دو نگارخانه پاییز و زمستان خانه هنرمندان ایران برپا شده است. آثار به نمایش درآمده در این نمایشگاه، منتخبی از حدود 2000 عکس راه‌یافته سال گذشته به گالری سایت است که از میان عکس‌های ارسالی بیش از 20 هزار عضو سایت برگزیده شده‌اند.

در بخش آزاد وان پیکس، مخاطب با فضایی مدور و پر از عکس مواجه می‌شود و به نوعی مورد هجوم این رسانه قرار می‌گیرد. البته این موضوع برای انسان امروزی طبیعی است، چراکه هر روز در رسانه‌های مختلف، در شبکه‌های اجتماعی، در بیلبـوردها و تبلیغات خیابانی و هر جای دیگری با انبوهی از عکس روبه‌رو می‌شود. به همین دلیل برای تشدید این مواجهه لحظه به لحظه بشر امروز با عکس، تمام فضای نمایشی نگارخانه زمستان از سقف تا کف را عکس‌ها به صورت کاغذ‌دیواری پوشانده‌اند.

یکی دیگر از بخش‌های این نمایشگاه به عکس‌های موبایلی اختصاص دارد. در این بخش آثار به صورت کلاسیک تقسیم‌بندی شده‌اند. این موضوع باعث شده عکس‌های فضای مجازی جدی‌تر دیده شوند. شاید بتوان دلیل این تصمیم را در نقشی پیدا کرد که امروزه عکس‌های لحظه‌ای و موبایلی در دنیای رسانه و هنر ایفا می‌کنند.

اما این همه ماجرا نیست. در نگارخانه استاد میرمیران هم نمایشگاه عکس «گل‌های جاویدان» شامل عکس‌های محمد خداداداش برپاست که اولین نمایشگاه او پس از حدود 12 سال وقفه در برگزاری نمایشگاه محسوب می‌شود. در این نمایشگاه 35 اثر که قسمتی از یک پروژه بزرگ عکس هستند به نمایش گذاشته شد. در این نمایشگاه، پرتره هنرمندان نامدار عرصه موسیقی ایران زمین را می‌بینیم؛ هنرمندانی مانند پرویز مشکاتیان، همایون خرم، علی تجویدی، حسین علیزاده، پری زنگنه و شهرداد روحانی. در واقع آثار خداداداش از پرتره‌های هنرمندان موسیقی سنتی، کلاسیک و بومی ایران است که بین سال‌های 79 تا 83 به صورت مستمر عکاسی شده و همچنان عکاسی آن ادامه دارد. خداداداش در این عکس‌ها روی شخصیت‌سازی روانکاوانه پرتره‌ها کار کرده و تلاش داشته به عمق شخصیت‌ها توجه کند. جالب این که آثار این نمایشگاه همگی سیاه و سفید در ابعاد 50 در 50 سانتی‌متر و با قیمت یک میلیون و 500 هزار تومان ارائه شده‌اند.

عباس آقا و بار دیگر عکس

در سال‌های اخیر خیلی از عکاسان حرفه‌ای از ورود ستاره‌های سینمایی به عالم عکس شاکی هستند. این منتقدان معتقدند فقط و فقط چهره بودن سینمایی‌ها باعث شده به عکس‌هایشان توجه شود. اما طرفداران سینه‌چاک عباس آقای کیارستمی معتقدند وجهه عکاسی کیارستمی چه بسا پررنگ‌تر از وجهه سینمایی اوست. به هرحال به هر کدام از این نظرها که باور داشته باشیم، این روزها منتخبی از شش سری از عکس‌های کیارستمی در گالری بوم روی دیوار رفته است.

در این نمایشگاه ٢٩ عکس در ابعاد بسیار بزرگ و یک ویدئوآرت ارائه شده است. گالری بوم برای نمایش این مجموعه که بسیاری‌شان برای نخستین‌بار در ایران ارائه می‌شود، چند دیوار نمایشگاهی را به فضای خود اضافه کرده تا اتمسفر دیده شدن این آثار حرفه‌ای باشد. این دیوارها در سری عکس‌های «درها و یادها» به بازسازی نوستالژی کوچه‌های باریک و بن‌بست قدیمی کمک کرده است.

آنچنان که علیرضا سمیع‌آذر، مدیر حراج تهران در متن کاتالوگ این نمایشگاه نوشته: این مجموعه محصول بیش از ٣٠ سال تلاش ارزشمند و ماندگار هنرمند برای خلق اشاره و معنا در تصاویری از بستر جاری زندگی است. مشاهده این آثار فرصت کم‌نظیری است برای آشنایی با تفکر هنری کیارستمی و واژگان بصری او که در آثار مختلف وی به تنوع چهار فصل تبلور یافته است. رهیافت هنری کیارستمی، انتزاعی کردن پدیدارهای طبیعت و جهان پیرامونی و در واقع نوعی آشنایی‌زدایی از آنهاست، به‌طوری‌ که مخاطب خیلی زود درمی‌یابد مضمون اصلی هنر او نه جلوه ظاهری و زیبایی‌شناختی برف، باران، راه، در و دیوار، بلکه مفاهیمی ذهنی در ورای آنهاست. تصاویر ظاهرا ساده، ولی عمیقا کنایه‌ای او به‌راحتی از جذابیت‌های بصری و جنبه‌های شاعرانه عبور کرده است و در دنیای نمادین حکمت و معنا سیر می‌کند.

سفید برفی، راه‌ها، مهتاب، درها و یادها، دیوار و پنجره رو به حیات عناوین شش مجموعه عکس‌های کیارستمی هستند که شاید برای اولین بار کنار هم به نمایش درمی‌آیند تا مخاطب بتواند با وسعت نگاه بیشتری آثار این هنرمند را به قضاوت بنشیند. به عکس‌های این مجموعه ویدئوآرت چهار دقیقه‌ای «اسب‌ها» از مجموعه ٢٤ فریم را اضافه کنید.