زشت و زیبای شهرک‌سازی در روستا‌ها

تغییر کاربری زمین‌های زراعی به منظور ساخت ویلا، تغییر سبک زندگی و وجود تفاوت‌های فرهنگی میان افراد غیربومی و روستاییان از جمله عوارض این نوع ساخت و سازهاست. از سوی دیگر اغلب این ویلاسازی و شهرک‌سازی‌‌ها مطابق با موازین قانونی نیست و اقدامات جدی هم برای مقابله با آن از سوی مسئولان استانی صورت نمی‌گیرد.

حسین‌رضا ذوالقدری، رئیس گروه فنی و مهندسی حوزه معاونت عمران روستایی بنیاد مسکن در این باره به جام‌جم می‌گوید: بنیاد مسکن مرجع فنی ساخت و سازهاست و دهیاری‌ها هم مرجع صدور پروانه . اما گاهی اوقات با توجه به این که ویلاسازی در محیط‌های خارج از شهر یا در روستاها از سوی برخی نهادهای دولتی و غیردولتی صورت می‌گیرد، ممکن است ناهماهنگی‌هایی میان بنیاد مسکن و دهیاری به‌وجود آید و برخی از این ساخت و سازها هم در خارج از محدوده قانونی روستا یا طرح هادی شکل بگیرد.

وی با بیان این که این پدیده در شهرهایی مثل تهران، مازندران، فارس، اصفهان به وفور دیده می‌شود می‌افزاید: ممکن است روستایی به لحاظ شرایط و امکانات به توسعه فیزیکی و کالبدی نیاز داشته باشد اما رسیدن به چنین فرآیندی به تعامل نهادهای تصمیم‌گیر در این زمینه و مرجع قرار گرفتن بنیاد مسکن نیاز دارد که گاهی از سوی برخی افراد و نهادها نادیده گرفته می‌شود. این مقام مسئول در بنیاد مسکن با اشاره به ساخت‌و‌سازهای غیرقانونی در محیط‌های روستایی تصریح می‌کند: از نظر قانونی مرجع صدور پروانه در نقاط شهری و روستایی متولی اخطار دادن است و قانون مرجع صدور پروانه و مسئولیت اخطار در عرصه ساخت و سازها را دهیاران یا بخشداران تعیین کرده است.

شهرک‌سازی در روستای زیارت

مناطق شمالی کشور شامل گلستان، مازندران و گیلان از جمله مناطقی است که روستاهای آن به خاطر آب و هوا و مناظر طبیعی مورد توجه قرار گرفته است و ویلاسازی در این مناطق روند روزافزونی دارد. محمد علاءالدین، عضو شورای اسلامی روستای زیارت شهرستان گرگان با بیان این که این روستا به‌عنوان یکی از مناطق مهم گردشگری شناخته شده است، می‌گوید: نوع ساخت و سازهای ویلایی که توسط غیربومیان در روستای زیارت صورت می‌گیرد، عمدتا با اقلیم این منطقه سازگاری ندارد. بیشتر ساختمان‌هایی که در چند سال اخیر ساخته شده همه اسکلت بتونی داشته و با بافت قدیمی تفاوت دارند.

وی با بیان این که بیشتر بناهای مسکونی در روستاها یک یا دوطبقه است، می افزاید: متاسفانه برخی سودجویان به منظور استفاده اقتصادی بیشتر در این منطقه به احداث ساختمان‌های پنج یا شش طبقه اقدام کردند، که اساسا این نوع ساخت و سازها با بستر طبیعی روستا همخوانی ندارد.

علاءالدین با اشاره به این که اهالی روستای زیارت تا قبل از روند ویلاسازی به‌صورت محدود به دامداری و کشاورزی می‌پرداختند، خاطرنشان می‌کند: این نوع خانه‌سازی‌ها، تغییر کاربری بسیاری از زمین‌های زراعی و باغ‌ها را در پی داشته و حتی باعث تضعیف دامپروری در این منطقه شده است.

وی در عین حال براین نکته تاکید می‌کند که با توجه به اصولی نبودن ویلاسازی در روستای زیارت و برای جلوگیری از تخریب مزارع و منابع طبیعی، در اقدامی هماهنگ از سوی شورای اسلامی روستای زیارت و شهرداری، روند ویلاسازی در این منطقه متوقف شده است.

این عضو شورای اسلامی روستای زیارت با بیان تفاوت‌های فرهنگی میان اهالی روستا و غیربومیان، ابراز می‌دارد: متاسفانه تداوم برخی رفتارهای ضد فرهنگی در محیط‌های روستایی باعث شده برخی رفتارهای ناپسند به‌عنوان یک پدیده عادی در جامعه روستایی پذیرفته شود.

روندی طبیعی

ورود افراد غیربومی به محیط‌های روستایی اگر چه تبعات منفی به لحاظ فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی دارد اما در برخی سطوح، آثار مثبتی هم در پی داشته است.

دکتر ابراهیم فیاض، استاد مردم‌شناسی دانشگاه تهران نیز با طبیعی توصیف کردن این فرآیند به خبرنگار جام‌جم می‌گوید: اصولا در بسیاری از کشورهای دنیا، روند مهاجرت شهرنشینان به روستاها را داریم. عمدتا کسانی که از زندگی شهری خسته شده‌اند سعی می‌کنند در یک محیط خلوت و آرام مثل روستا سکونت اختیار کنند تا از مواهب و جذابیت‌های آن بهره ببرند.

وی با بیان این که در بین افرادی که این نوع زندگی را انتخاب می‌کنند چهره‌های فرهنگی، دانشگاهی، ادبی نیز حضور دارند که اقامت آنها در یک محیط روستایی می‌تواند باعث ارتقای سطح فرهنگی و اقتصادی اهالی روستا شود، می‌افزاید: این نوع همنشینی‌ها باعث افزایش آگاهی می‌شود و در برخی مواقع چهره‌های فرهنگی غیر بومی ممکن است به‌عنوان مرجعی برای حل و فصل برخی امور در روستا شناخته شوند.

این استاد مردم‌شناسی دانشگاه تهران معتقد است: حتی بعضی مواقع اتفاق افتاده که برخی از این افراد برای رفاه خود هزینه می‌کنند و دیگر اهالی روستا هم از این امکانات رفاهی بهره مند می‌شوند؛ بنابراین آثار مثبت آن کم نیست.

فیاض با بیان این که بارها مشاهده شده با توجه به حضور غیربومیان و ساخت و سازهای صورت گرفته از سوی این افراد در محیط‌های روستایی، روند کشت و زرع یا مشاغل و مکاسب افراد بومی متحول شده است، تصریح می‌کند: وجود برخی ساخت و سازها این امکان را برای جوانان روستایی فراهم آورده که در فرآیند ساخت بنای مسکونی شرکت کنند و از سوی دیگر مشاغل و حرفه‌های متناسب با این نوع ساخت و سازها برای تامین مواد اولیه و مصالح ساختمان در روستا ایجاد شود.

وی به‌وجود اختلاف و تفاوت‌های فرهنگی میان غیربومیان و اهالی روستا نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: چنین تبعات و تفاوت‌های فرهنگی بیشتر متوجه افرادی است که به روستاها به عنوان یک اقامتگاه موقت یا گذراندن اوقات فراغت یا تعطیلات آخر هفته نگاه می‌کنند. در چنین شرایطی این نوع تعارضات فرهنگی بیشتر به چشم می‌آید و حتی در برخی مواقع باعث کدورت‌هایی میان اهالی غیربومی و روستاییان شده است.

تخریب اراضی کشاورزی

ذوالقدری، رئیس گروه فنی و مهندسی حوزه معاونت عمران روستایی بنیاد مسکن با بیان این که برخی ویلا سازی‌ها باعث تخریب اراضی وسیعی از جنگل‌ها و منابع طبیعی شده است، می‌گوید: طبیعی است هر روستایی وضعیت بومی و طبیعی خاص خود را دارد و پذیریش کسانی که از خارج از روستا وارد این مناطق می‌شوند از سوی اهالی روستا هم تابع ضوابطی است؛ اما بارها مشاهده شده که چنین الزاماتی توسط اهالی غیربومی رعایت نمی‌شود و حتی باعث ایجاد درگیری میان روستاییان و اهالی غیربومی شده است.

فتاح غلامی