خطبه شکوهمند و بیدادکوب امام سجاد(ع)

به گزارش جام جم آنلاین ، امام از منبرنامیدنِ تریبون رسمی حکومت ظلم پرهیز می‌کند. وقتی منبر پیامبر ابزار تبلیغ و تثبیت باطل است دیگر حتی از عنوان آن باید پرهیز کرد، امام منبر را «چوب» نامید اما از همین «ابزار شیطانی» بهره گرفت تا «تبلیغ رحمانی» کند و به روشنگری بپردازد.

امام قبل از خطبه‌خوانی، خطبه‌خوان چاپلوس و متملق اموی را سرزنش کرد و با سخنی کوبنده و تحقیرآمیز، درون او را انباشته از آتش دوزخ دانست.

آغاز سخن ایشان با حمد و ستایش الهی و با آرامش و طمانینه، نوعی تمهید و زمینه‌سازی برای طرح سخنان بعدی است.

امام با طرح فضیلت‌های سیزده‌گانه (شش داده الهی و هفت فضیلت) جایگاه و پایگاه ویژه و ممتاز خود را به جمع معرفی می‌کرد. تکرار 32 بار «انا»، یکی از نمودهای بارز بلاغت و فصاحت در این خطبه شکوهمند و بیدادکوب است.

32 بار خود را فرزند همه نمادها و عظمت‌های دینی خواندن، به این معنی است که‌ ای یزید تو رویاروی همه ارزش‌ها ایستاده‌ای. یعنی کشتن ما کشتن پیامبر(ص) است، شهادت دوباره حمزه و جعفر است، انهدام کعبه و منا و مشعر و مکه و مدینه است (و شگفتا که همین چندی پیش هم شاهد چنین فاجعه و جنایتی توسط آل‌سعود بودیم).

در مقابل طرح عظمت‌ها، امام به تحقیر دشمن هم می‌پردازد و می‌فرماید: من فرزند فاطمه و خدیجه‌ام و فرزند کسی که لب تشنه در کربلا سر از بدنش جدا کردید. عمامه و ردایش را به غارت بردید و آنگاه خانواده‌اش را به اسارت به شام آوردید. با این توصیف، برای دشمن چه می‌ماند جز ننگ و بدنامی و سیاه‌کاری و سیاه‌رویی.

و حاصل خطبه امام سجاد(ع) همین بود! تعظیم اهل بیت و تحقیر دشمن.

اما نکته پایانی آن است که امام سجاد(ع) با این همه تلخ گفتن، کربلا را شیرین، آزمون الهی، بلای زیبا و قابل حمد و ستایش می‌داند. این آخرین ضربه بر تفکر اموی است، امام به شیوه عمه‌اش زینب سلام‌الله علیها، کربلا را زیبا و آزمونگاهی زیبا می‌بیند و این پیامی است به همه راهپویان راه حقیقت تا هرچه تلخی می‌بینند، شیرین تفسیر کنند و آنچه را دیگران در راه حق زشت می‌انگارند، زیبا و پذیرفتنی و دلپذیر بدانند.

خطبه امام سجاد(ع)، آموزگار توانستن در نداشتن است، ایستادن در شکستن، شجاعت در خوفناک‌ترین لحظه‌هاست و فریاد زدن در هنگامه بی‌صدایی است. در مقابل متکبر، باید تکبر ورزید. التکبر عند المتکبر عباده. این همه «انا» گفتن در مقابل یزیدی که فقط «من» می‌بیند نوعی بت‌شکنی است.

دکتر محمدرضا سنگری - استاد دانشگاه و پژوهشگر عاشورا