آیا زمین در حال گرم شدن است؟

زیربنای علمی نخستین توافق جهانی درباره تاثیر فعالیت‌های انسانی بر وضع اقلیم، حدود دو سال پیش و در خلال گزارشی از جانب مجمع بین‌المللی تغییرات آب و هوایی حاصل شد.

کد خبر: ۸۴۷۳۹۴

به گزارش جام جم آنلاین، مجمع بین‌المللی تغییرات آب و هوایی یک ارگان بین دولتی علمی است که خطرات ناشی از گرمایش جهانی را در سراسر جهان مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

از آنجا که به گفته صاحب‌نظران، فعالیت‌های انسانی نقش بسزایی در ایجاد این نوع مخاطرات اعم از اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی دارند، لذا ارائه راهکارهای متعدد مبنی بر کاهش فعالیت‌های انسانی مخرب کماکان در صدر توجه‌هاست. اقلیم‌شناسان و متخصصان گوناگون همواره در تلاش هستند گزارش‌های جامعی در اختیار مجمع بین‌المللی تغییرات آب و هوایی ـ نهاد وابسته به سازمان ملل که سال 1988 میلادی (1367 هجری شمسی) تاسیس شد ـ قرار دهند. گزارش این نهاد در سال 2013 موید آن بود که انگشت اتهام افزایش گرمایش جهانی از سال 1951 میلادی (1330 هجری شمسی) به این سو تا 95 درصد به سوی فعالیت‌های انسانی اشاره رفته است. برخی کارشناسان می‌گویند متاسفانه شواهد حاکی از آن است که هنوز توجه مردم آن طور که باید به سمت این بحران جهانی جلب نشده است. نظرخواهی‌‌های عمومی متعدد بیانگر این واقعیت تلخ است که تغییرات اقلیمی هنوز اولویت و دغدغه بسیاری نیست. همین مساله نیز باعث شده متخصصان مجمع بین‌المللی تغییرات آب و هوایی به نوعی خط‌مشی خود را در اطلاع‌رسانی تغییر دهند. در یکی از تازه‌ترین گزارش‌های منتشر شده، عده‌ای از کارشناسان اعلام کرده‌اند هنوز دوره آماری برای تصمیم‌گیری درباره این که آیا جهان با بحران گرمایش مواجه است یا خیر، کامل نشده است. بنا به باور عده‌ای، این تغییر رویه می‌تواند ناشی از عزم کارشناسان برای خرید مدت زمان بیشتر و مهم‌تر از آن انگیزه‌سازی در مردم برای حمایت از طرح‌های پیشگیرانه باشد.

آخرین گزارش وضعیت اقلیمی

مجمع بین‌المللی تغییرات آب و هوایی در خلال برگزاری آخرین کنفرانس خبری خود که موضوع آن نیز تازه‌ترین گزارش این نهاد بود، بار دیگر بر گرمایش نامتعارف زمین در دهه اخیر تاکید کرد و افزود توجه به این بازه زمانی بسیار مهم است. میشل جرارد، دبیرکل سازمان هواشناسی جهان که دوره ریاست وی از سال 2000 تا 2010 به درازا انجامید هم در این نشست حضور داشت. جرارد به خبرنگاران گفت: در اغلب گزارش‌های مربوط به درجه حرارت در دهه گذشته رکوردهای جدیدی به چشم می‌خورد. راجِدرا پاچائوری، سرپرست پیشین مجمع بین‌المللی تغییرات آب و هوایی و توماس استوکر رئیس هیأت مدیره کارگروه موسوم به شماره یک نیز ضمن تکرار این پیام بر ضرورت جلب توجه عمومی به سوی آمارها تاکید کردند. این طور به نظر می‌رسد که کارشناسان بر یک خط‌مشی جدید یعنی ضرورت آگاه‌سازی عمومی به توافق رسیده‌اند. ظاهر امر حاکی از آن است که از طریق تاکید بر مفاهیم نظری تغییرات اقلیمی کماکان می‌توان عکس‌العمل و تغییر رویه سریع‌تری را از سوی عموم انتظار داشت تا از طریق برگزاری جلسات متعدد در سطح کارشناسی، اما براساس نتیجه تحقیقی جنجال‌برانگیز که به تازگی در نشریه «تغییرات اقلیمی طبیعی» منتشر شد، ارجاع مکرر و تاکید بیش از حد دانشمندان بر طولانی شدن گرمایش جهانی عملا به شکلی ناخواسته بذر سردرگمی را میان عموم مردم پراکنده است در حالی که به جای این کار باید جامعه را با راهکارهای عملی برای کاهش بار سنگین گرمایش جهانی آشنا کرد.

پیش به سوی تصویری متفاوت از گرمایش جهانی

صحبت‌هایی که اکنون درباره تغییرات اقلیمی در برخی مجامع علمی در جریان است، به نوعی با گذشته تفاوت دارد. باورها در حال حاضر بیشتر به این سو رفته که زمانی می‌توان از گرمایش جهانی با ضرس قاطع صحبت کرد که این روند حداقل 30 سال تداوم داشته باشد. در حالی که براساس آمارها تنها در دهه اخیر یا حداکثر 15 سال گذشته بوده که اعداد و ارقام تغییر کرده است. گزارش اخیری که در نشریه تغییرات اقلیمی طبیعی منتشر شده نیز دقیقا بر همین واقعیت تاکید دارد. می‌توان گفت اقلیم‌شناسان بر این اساس درصدد هستند ادعاهای ابهام‌برانگیز را در این عرصه زیر سوال ببرند و شاید به عبارتی دیگر زمان بخرند. از نظر نویسندگان این مقاله، هنوز نتیجه‌گیری علمی و صددرصد مبنی بر وقوع پدیده گرمایش جهانی امکان‌پذیر نیست. نویسندگان مشخصا از واژه «درنگ کاذب» در این مقاله نام برده‌اند. درنگ کاذب اشاره به این باور عده‌ای از مخالفان نظریه گرمایش جهانی دارد که معتقدند سرعت گرمایش جهانی در مقایسه با دهه 90 میلادی و از سال 1998 (1377 هجری شمسی) به این طرف کاهش یافته، در حالی که این باور توسط جمع کثیری از اقلیم‌شناسان کماکان مردود شمرده می‌شود، اما در هر صورت این کارشناسان معتقدند مدت زمان قریب 15 سال به هیچ وجه کافی نیست تا بتوان از این پدیده با عنوان گرمایش جهانی یاد کرد.

نظرات موافق و مخالف

بحث بر سر گرمایش جهانی سال‌هاست ادامه دارد. در این سال‌های طولانی، نظرات موافق و مخالف کم نبوده، اما در هر صورت می‌توان چنین جمع‌بندی کرد که هنوز کفه ترازو به سمت مدافعان پدیده گرمایش سنگینی می‌کند. وبگاه اکولوژیست تاکید دارد هنوز اقلیم‌شناسان بی‌شماری پدیده گرمایش را موضوعی حتمی تلقی می‌کنند. این کارشناسان باور دارند اثرات ترکیبی ناشی از جنگل‌زدایی و سوزاندن سوخت‌های فسیلی باعث افزایش میزان دی‌اکسیدکربن در اتمسفر به میزان دو برابر و بالطبع افزایش درجه حرارت جهانی به میزان 2 تا 3 درجه سانتی‌گراد در آینده نزدیک خواهد شد. گفتنی است این افزایش درجه حرارت زمین می‌تواند چهره آن را کاملا تغییر دهد. سازمان غیردولتی مدافع محیط‌زیست، صلح سبز نیز در وبگاه رسمی خود می‌نویسد: نیروگاه‌های مصرف‌کننده سوخت‌های فسیلی و موتورهای احتراق داخلی هر سال‌ میلیون‌ها تن کربن، دی‌اکسید گوگرد و اکسیدهای نیتروژن را به هوا وارد می‌کنند که آلودگی هوا، باران‌های اسیدی و گرم شدن زمین را به دنبال دارد. همان طور که می‌دانید دی‌اکسیدکربن گاز بی‌رنگی است که به طور طبیعی در هوا وجود دارد و به واسطه سوختن یا فساد مواد آلی تولید می‌شود، اما افزایش سطح دی‌اکسیدکربن در جو بخصوص دی‌اکسیدکربن حاصل از سوزاندن سوخت‌های فسیلی در پدیده گرمایش و تاثیر ناشی از گازهای گلخانه‌ای نقش بسزایی دارد و باعث می‌شود شرایط از وضعیت طبیعی خارج شود. سازمان ملی اقیانوسی و جوی آمریکا در وبگاه رسمی خود شواهد مبنی بر گرمایش جهانی را غیرقابل‌انکار توصیف کرده و می‌نویسد: افزایش سطح آب دریاها به میزان تقریبی 17 سانتی‌متر، آن هم در طول یک قرن اخیر شاهدی بر این مدعی است. در ضمن سرعت این افزایش در دهه اخیر نزدیک به دوبرابر شده است. علاوه بر این امسال بیستمین سال گرمی است که کره زمین از سال 1981 به این طرف پشت‌سر می‌گذارد. در کنار همه این موارد می‌توان به مواردی همچون گرم شدن نامتعارف آب اقیانوس‌ها، کاهش ملموس حجم صفحات بزرگ یخچالی چه در قطب جنوب و چه در گرینلند، کاهش قابل ملاحظه سطح یخ در قطب شمال، بروز حوادث نامتعارف جوی ازجمله توفان ریزگردها، 30 درصد افزایش میزان اسیدیته در اقیانوس‌ها از زمان انقلاب صنعتی تاکنون و گرم‌تر شدن فصول سرد در اقصی نقاط جهان اشاره کرد.

بحث بر سر گرمایش جهانی سال‌هاست ادامه دارد. در این سال‌های طولانی‌ نظرات موافق و مخالف کم نبوده، اما ‌ هنوز کفه ترازو به سمت مدافعان ‌ گرمایش سنگینی می‌کند

کیم نولتون، استادیار دانشگاه کلمبیا و یک اقلیم‌شناس برجسته چندی پیش در موضعگیری خود درباره گرمایش جهانی به واقعیتی تلخ در این زمینه اشاره کرد و گفت: تابستان همیشه فصلی بوده که اغلب مردم فرا رسیدن آن را انتظار می‌کشیده‌اند، اما در سال‌های اخیر مردم معمولا در فصل گرما نوعی استرس ناشی از گرمازدگی را هم تجربه می‌کنند و این شاهدی ملموس مبنی بر تاثیرات تغییرات اقلیمی و گرمایش است. به گفته این محقق، تاثیرات گرمایش جهانی نه‌تنها بر سلامت انسان‌ها بلکه حتی در اعمال هزینه‌های بیشتر اکولوژیکی به حدی جدی است که دیر یا زود حتی مخالفان را نیز راضی خواهد کرد.

یک گزارش مهم

اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA) در یکی از تازه‌ترین گزارش‌های خود چنین آورده: تقریبا 650 هزار سال است که میزان دی‌اکسیدکربن جو زمین بالاتر از 300 قسمت در میلیون نبوده‌، اما این مرز سال‌هاست شکسته شده است. به طوری که در سال 2014 جو زمین برای نخستین بار افزایش حجم دی‌اکسیدکربن در واحد حجم هوا به میزان 400 قسمت در میلیون را تجربه کرد و این به معنایی فاجعه ای در نوع خود است.