خوش زبانی، ضامن سلامت زندگی

بدزبانی و خوش زبانی چه تاثیری در تعاملات اجتماعی دارد؟

یکی از مهارت‌های زبانی، بیان درست و مناسب است که می‌توان آن را به خوش زبانی تعبیر کرد. البته بخشی از آن زبانی است که سبک زندگی را می‌تواند تغییر بدهد اما بخش دیگر آن مربوط به مسائل فرهنگی است. همچنین این مقوله وارد حیطه‌های اخلاقی نیز می‌شود بنابراین این موضوع مرز مشترکی با ادبیات، فرهنگ و اخلاق دارد. خوش زبانی البته گاهی وقت‌ها تعبیر به چرب زبانی می‌شود که بعضا ممکن است بار منفی داشته باشد و معمولا آدم‌های چاپلوس را چرب زبان می‌دانند. حتما این ضرب المثل را شنیده‌اید که می‌گویند طرف آن قدر خوش زبان یا چرب زبان است که مار را از لانه‌اش بیرون می‌آورد. کسانی که خوش زبان هستند معمولا از روابط عمومی بالایی برخوردارند. آنها خیلی راحت می‌توانند با دیگران ارتباط برقرار کنند و طبعا مشکلات آنها در زندگی راحت‌تر حل می‌شود، اما کسانی که از چنین مهارتی برخوردار نیستند برای بیان خواسته‌ها و حل معضلات و مشکلات خود دچار دردسر می‌شوند. افراد خجالتی از زبانشان نمی‌توانند خوب استفاده کنند. البته خوش زبانی ممکن است برخی مواقع ذاتی و ارثی باشد اما در عین حال می‌توان زبان را در کودکی در مدرسه و خانه تقویت کرد.

مهارت‌های کلامی و زبانی تا چه اندازه می‌تواند در کیفیت تعاملات اجتماعی موثر باشد؟

اساسا زبان شامل چهار مهارت اصلی مثل گوش کردن، حرف زدن، خواندن و نوشتن است. دو مقوله اولی مهارت‌های شفاهی است که دقیقا به سبک زندگی مربوط می‌شود. وقتی گوش برای شنیدن به عنوان اولین مهارت زبانی تقویت شده باشد زبانش هم می‌تواند خوب عمل کسی که نمی‌تواند زیاد حرف بزند احتمالا گوشش مهارت لازم را برای خوب شنیدن پیدا نکرده است. معمولا کسانی هم خوب می‌شنوند و هم خوب می‌خوانند گنجینه واژگانیشان تقویت می‌شود و می‌توانند با خوش زبانی تعاملات مناسبی را با دیگران برقرار کنند. در اینجا نقش معلم و خانواده و مدرسه برای ایجاد مهارت‌های زبانی بسیار اهمیت دارد. کسی که والدین او خوش زبان باشند و می‌توانند با زبان خوب مسائل و مشکلات را حل کنند طبیعتا از خانواده خود تاثیر می‌پذیرد.

مشاهده شده برخی از کسانی که مهارت‌های زبانی دارند و از گنجینه واژگانی خوبی در ذهن برخوردار هستند از چنین توانمندی‌هایی در جهت منفی استفاده می‌کنند و در تعاملات اجتماعی کلمات زشتی بکار می‌برند. به نظر شما فرهیختگی با رفتار و کلام زشت داشتن مغایر نیست؟

هر امکانی که در اختیار انسان است می‌تواند در وجه خوب یا بد مورد استفاده قرار گیرد. چنین رویکردی مثل این می‌ماند که کسی چاقویی دارد اما نحوه استفاده درست و نادرست به نحوه عملکرد او بستگی دارد. این مباحث بیشتر اخلاقی و فرهنگی است و کسی که از گنج واژه ذهنش استفاده بدی می‌کند به این معنااست که وی نتوانسته است از توانمندی‌هایی که دارد در مسیر درست استفاده کند. شاید این داستان را شنیده باشید که می‌گویند روزی هارون الرشید از آشپزش خواست که بهترین غذای دنیا را برای او بیاورد و آشپزش هم زبان گوسفندی برای او تهیه کرد. روز بعد خلیفه عباسی از آشپزش خواست که بدترین غذای عالم را برای او تهیه کند که او باز هم زبان گوسفند را آورد. این حکایت درواقع می‌خواهد بگوید که عنصر زبان می‌تواند هم در مسیر و هم در مسیر خوب مورد استفاده قرار گیرد. این مساله در مورد بسیاری از تعاملات و ارتباطات اجتماعی در جامعه صادق است. کسی که خوش زبان است از احترام بیشتری در سطح جامعه برخوردار است. کسی که بددهنی می‌کند پیش مردم محترم نیست. خوش زبانی حتی در حوزه اقتصاد هم موثر است. یکی از عوامل مهم در رونق کسب و کار بهره‌گیری از ادبیات خوب و پسندیده است. کسانی که برخورد خوبی دارند مشتریان بیشتری دارند.

تکیه کلام‌ها و ضرب المثل‌ها تا چه اندازه می‌تواند مبین خوش‌زبانی یا بدزبانی باشد؟

ما در فرهنگ شفاهی تکیه کلام‌هایی داریم که اگر در تعاملات اجتماعی بتوانیم از آن استفاده درستی کنیم می‌توانیم چهره خوبی از خود نشان دهیم. ما ایرانی‌ها موقع تعارف از کلمات زیادی استفاده می‌کنیم تا مهر و علاقه خود به دیگران را نشان دهیم. این مساله یقینا در بهبود روابط اجتماعی ما موثر است. به عبارت دیگر تعارف یکی از مصادیق خوش زبانی است. زبان فارسی زمینه خوش زبانی را برای ما فراهم کرده است. کنایه و اصطلاح فراوانی در دایره واژگانی زبان و ادبیات فارسی وجود دارد که زمینه ارتباط اجتماعی موثر و مفید را
فراهم می‌آورد.

چرا در بین آثار فرهنگی و ادبی ما گاهی رکاکت دیده می‌شود؟

شاید استفاده از تعبیر رکاکت دراین‌باره چندان صادق نباشد. بسیاری از بزرگان ادبی ما در نوشته‌های خود به ناچار از برخی از کلمات و اصطلاحات عامیه یا نامطلوب استفاده می‌کردند که پیام و مقصودی را به شنونده منتقل کنند. از طرف دیگر شاید استفاده از چنین تعابیری در آن دوره زمانی در بین مردم به عنوان کلمه رکیک محسوب نمی‌شد. در بسیاری از ضرب المثل‌های ایرانی هم ما مواردی هم داریم که برخی برای توضیح یک پدیده یا رویداد از چنین تعابیری در کلام خود استفاده می‌کردند. در هر صورت باید به شرایط زمانی و مکانی استفاده از این کلمات و نحوه استفاده از آن و اهداف کسانی که از چنین تعابیری در ادبیات منظوم و منثور خود استفاده می‌کردند، توجه کرد.

نقش خوش‌زبانی در روابط اجتماعی

کسانی که زندگی سالمی دارند معمولا آدم‌های خوش زبانی هستند و از بددهنی و بدزبانی دوری می‌کنند. البته کسانی هم هستند که ما آنها را آدم‌های خوبی می‌دانیم اما نمی‌توانند مهارت در کلام و گفتار ندارند. مثلا موقعی که کسی به آنها لطف می‌کند یا عادت ندارند تشکر کنند یا ناتوان در به‌کار بردن ادبیات پسندیده هنگام تشکر هستند. چنین افرادی طبعا در زندگی اجتماعی خود با مشکلاتی مواجه هستند. شاید برخی از معضلات موجود در زندگی خانوادگی افراد ناشی از همین مساله باشد یعنی زن یا شوهر مهارت‌های زبانی لازم را ندارند و به همین خاطر نمی‌توانند از ادبیات مناسبی برای ایجاد و برقراری ارتباط و حل مشکل استفاده کنند.

فتاح غلامی -دین و زندگی