مشق شب را شیرین کنیم مثل‌ چای صبحانه

کودکی که تا دیروز فارغ از هرگونه قانون در دنیای کودکی خود احساس رهایی می‌کرده، اکنون باید در چارچوب مدرسه پاره‌ای از قوانین را پذیرفته و به آن عمل کند.

همچنین باید در کلاس درس شنونده و بیننده خوبی باشد و تکالیف درسی‌اش را به‌طور کامل و تمیز انجام دهد.

گذشته از این، کودک اکنون در خانه چیزی به نام مشق شب دارد و این یکی از مشکلات والدین در طول سال تحصیلی فرزندشان است.

در واقع برای بعضی از دبستانی‌ها هیچ کاری سخت‌تر از انجام تکالیف درسی نیست و والدین کلافه و خسته از تعیین انواع تنبیه و تشویق و تهدید درمی‌مانند که چگونه باید یک‌بار برای همیشه ضرورت انجام تکالیف درسی را به فرزندشان بیاموزند.

راهکارهای زیادی جهت تقویت نقش والدین برای بهتر انجام دادن تکالیف توسط دانش‌آموزان ارائه شده است، اما توجه به 14 نکته طلایی می‌تواند به والدین کمک کند نقش مثبتی در فرآیند انجام تکالیف فرزندشان داشته باشند و از این که فرزند آنها می‌تواند به اهداف مورد نظر تحصیلی‌اش دست یابد، اطمینان حاصل کنند:

برخی مهارت‌ها را قبل از مدرسه بیاموزانیم

کودک قبل از رفتن به مدرسه باید بعضی از مهارت‌ها را یاد بگیرد، اما متاسفانه بیشتر والدین کمتر به این نکته توجه می‌کنند؛ مثلا در درس ریاضی باید مهارت‌های دیداری کودک تقویت شود، یعنی بتواند تصور ذهنی از درس داشته باشد.

گاهی اوقات اصرار والدین بر یادگیری درس از روی کتاب بی‌فایده است و باید مهارت‌های دیگری در فرزندشان تقویت شود، در چنین شرایطی مشورت با معلم برای یادگیری و استفاده از وسایل کمک آموزشی می‌تواند بسیار مفید باشد.

زمان مناسب برای انجام تکالیف انتخاب کنیم

یکی از مهم‌ترین نکاتی که والدین باید به آن توجه کنند، مدت زمان مفیدی است که برای انجام مشق شب لازم است.

این زمان برای سنین مختلف متفاوت است و والدین باید شرایط سنی فرزندشان را در نظر بگیرند؛ به‌طوری که دانش‌آموزان ابتدایی بویژه سال اولی‌ها را نباید برای مدت زمان طولانی، مجبور به انجام تکالیفشان کنیم.

زیرا توصیه شده مدت زمان لازم برای انجام تکالیف، برای دانش‌آموزان پایه اول و دوم 10تا20 دقیقه در روز و برای پایه‌های بعدی دوره ابتدایی 30 تا 60 دقیقه است.

بنابراین والدین نباید جهت یادگیری بهتر دانش‌آموز و با این تصور که هر چه زمان بیشتری صرف کنند، یادگیری او نیز بیشتر خواهد شد.

معلم فرزندمان را بشناسیم

در جلساتی که در مدرسه تشکیل می‌شود، مثل جلسه اولیا و مربیان حتما شرکت کرده و با معلمان فرزند خود آشنا شویم و درباره اهداف و روش‌های تدریس‌شان از آنها سوالاتی بپرسیم.

همچنین درباره نحوه مشارکت خود در فرآیند انجام تکالیف فرزندمان با آنها مشورت کنیم.

برنامه منظمی برای انجام تکالیف تعیین کنیم

عوامل فیزیولوژیکی، توانایی‌های جسمی، روحی و روانی، سبک زندگی، محیط خانه و... باعث می‌شود دانش‌آموزان در انجام تکالیف خود از برنامه خاصی پیروی کنند.

به این ترتیب با توجه به عادات و ویژگی‌های فرزند خود، برنامه دقیق و منظمی برای او در نظر می‌گیریم تا فرزندمان براساس آن، تکالیف خود را انجام دهد.

مثلا بعضی از بچه‌ها تا از مدرسه می‌آیند و ناهار می‌خورند، ترجیح می‌دهند سراغ تکالیفشان بروند، اما بعضی‌ها دوست دارند پس از صرف ناهار ابتدا کمی استراحت یا بازی کنند و بعد تکالیف خود را انجام دهند.

با فرزندمان برنامه‌ریزی کنیم

بدون شک انجام دادن تمام تکالیف مدرسه در یک مدت زمان کوتاه کار آسانی نیست و معلمان گاهی اوقات تکالیفی را برای دانش‌آموزان در نظر می‌گیرند که انجام آنها نیاز به صرف زمان و انرژی بیشتری دارد.

بنابراین ما به عنوان یک پدر و مادر آگاه در روزها و شب‌هایی که فرزندمان تکالیف سنگینی دارد باید او را راهنمایی کنیم؛ مثلا تکالیفش را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کند تا بتواند براحتی آن بخش‌ها را برنامه‌ریزی و مدیریت کند و در صورت لزوم از او بخواهیم به‌ازای هر ساعت درس خواندن 15 دقیقه استراحت کند.

قدردان تلاش‌های فرزندمان باشیم

به فرزندمان نشان دهیم برای تلاش‌های تحصیلی‌اش ارزش قائلیم و بهتر است در این راه از اقدامات ابتکاری استفاده کنیم؛ مثلا یکی از تحقیقات فرزند دلبندمان را که مورد توجه معلمش قرار گرفته و نمره بالایی کسب کرده است روی دیوار خانه نصب کنیم تا با دیدن آن متوجه شود تلاش و زحمات او برای ما مهم است.

همچنین در صحبت‌های خود با اقوام و آشنایان از دستاوردهای تحصیلی فرزندمان حرف بزنیم یا می‌توانیم با تشویق‌های کلامی برای انجام این کار به او انگیزه کافی بدهیم.

مشورت کنیم

اگر فرزندمان در انجام تکالیفش با مشکلات زیادی روبه‌رو است که نمی‌توانیم به تنهایی آنها را حل کنیم، حتما با معلم یا مشاوران مدرسه صحبت کنیم و این مشکلات را با آنها در میان بگذاریم؛

زیرا در بیشتر مواقع این مشکلات جدی نیست و با رسیدگی دقیق‌تر و تعامل بیشتر حل می‌شود.

به احساسات فرزندمان توجه کنیم

اگر می‌خواهیم فرزندمان تکالیفش را دقیق و به‌موقع انجام دهد و مانع لجبازی او شویم باید به احساساتش توجه کنیم و به او حق انتخاب بدهیم.

مثلا اگر خسته، کسل یا بی‌حوصله است او را درک کرده و تاکید کنیم که می‌دانیم چقدر مشق نوشتن در این شرایط سخت است، اما او باید این کار را انجام دهد.

ولی می‌تواند قبل از مشق نوشتن کمی استراحت یا بازی کند یا برنامه تلویزیونی مورد علاقه‌اش را ببیند، بعد تکالیفش را انجام دهد؛ اما این را مشخص کنیم و با فرزندمان به توافق برسیم.

وقتی به او امکان انتخاب داده می‌شود، بهتر تکالیفش را انجام می‌دهد، زیرا احساس می‌کند کنترل بیشتری بر زندگی خود دارد.

البته باید به این نکته توجه داشته باشیم که بهتر است انتخاب‌های محدودی به فرزندمان بدهیم، چراکه او نمی‌تواند بین انجام دادن یا ندادن تکالیفش یکی را انتخاب کند، اما می‌تواند درباره زمان انجام آن تصمیم‌گیری کند.

همچنین سعی کنیم انجام اولین مشق شب را برای یک دانش‌آموز کلاس اولی به یک خاطره خوب و شیرین تبدیل کنیم.

ریشه‌یابی کنیم

توجه به تفاوت دانش‌آموزان از طرف والدین امر بسیار مهمی است و نباید برای بچه‌های ضعیف‌تر سختگیری بیجا کنیم، زیرا بعضی از آنها زرنگ هستند، اما بعضی دیگر کندتر و نیاز به زمان بیشتری برای یادگیری دارند.

برخی علاقه کمتری نسبت به یک درس دارند و به‌طور مرتب از انجام تکالیفشان طفره می‌روند و والدینی که ریشه مشکل را پیدا نکرده‌اند، روز‌به‌روز سختگیرتر می‌شوند و مشکل فرزندشان را تشدید می‌کنند.

بنابراین مقایسه کردن درس بچه‌ها با یکدیگر کار اشتباهی است. وقتی دانش‌آموزی ضعیف‌تر است، والدین باید در ابتدا با او همدلی و سپس تلاش کنند از میان صحبت‌های فرزندشان علت این امر را جویا شوند.

معمولا بچه‌ها مشکل را می‌گویند، اما به زبان خودشان. در این صورت بهتر است والدین به دقت به حرف فرزندشان گوش کنند و راه‌حل را از حرف‌های خود او بیابند.

این نکته مهم است نباید او را مجبور کنیم تا دلیل ننوشتن تکالیفش را بگوید، بلکه باید از فرزندمان بخواهیم احساساتش را بیان کند؛ اما قاطعیت والدین حتی در این شرایط هم ضروری است، زیرا دانش‌آموز باید بداند انجام تکالیفش جزو وظیفه اوست.

به روش انجام تکالیف فرزندمان توجه کنیم

هر دانش‌آموزی ممکن است روش‌های ویژه خودش را در انجام تکالیف داشته باشد. قبل از این که راه و روش خاصی را به او القا کرده یا بخواهیم او را راهنمایی کنیم باید به روش کارش دقت کنیم؛ مثلا ببینیم در چه مدت بدون کمک ما می‌تواند تکالیفش را انجام دهد؟

چه اشکالاتی دارد؟ آیا هنگام انجام تکالیفش مرتبا جای خود را تغییر می‌دهد؟ آیا به کارهای دیگری هم می‌پردازد؟ آیا حواسش هنگام انجام تکالیف جمع است؟ بدون شک پاسخ به این پرسش‌ها می‌تواند به ما کمک کند.

تشویق و تحسین کلامی را فراموش نکنیم

هرگز فرزندمان را مجبور به انجام تکالیف مدرسه نکنیم، اما از آنجا که مشق شب الزامی است، والدین با آگاهی و صبر و حوصله می‌توانند با تشویق‌های کلامی برای انجام این کار به او انگیزه کافی بدهند؛ مثلا می‌توانند بگویند:

ـ چقدر کلمات را تمیز و زیبا روی خط نوشتی، آفرین.

ـ حالا دیگر می‌توانی حروف را درست بنویسی
دختر گلم و...

مکان مناسب برای انجام تکالیف تعیین کنیم

تلویزیون یا موسیقی با صدای بلند یا تماس‌های تلفنی باید در طول زمان انجام تکالیف دانش‌آموز به‌طور کلی حذف شود تا تمرکز فرزندمان فقط روی انجام تکالیفش باشد.

این نکته مهم است. به حداقل رساندن تنش‌ها در روابط افراد خانواده نیز نقش مهمی در نحوه انجام مشق شب توسط دانش‌آموز دارد. بنابراین سعی کنیم عوامل برهم زدن تمرکز را به حداقل برسانیم.

همچنین محیط مناسبی را برای انجام تکالیف فراهم کنیم، یعنی اطمینان حاصل کنیم فرزندمان تکالیف خود را در محیطی انجام می‌دهد که نور کافی دارد و وسایل مورد نیاز مثل مداد، تراش، پاک‌کن، دفتر و کتاب‌های لازم در آنجا فراهم باشد.

اگر بچه‌های بزرگ‌تر برای انجام تکالیفشان به رایانه احتیاج پیدا کردند، سعی کنیم آن را در مکانی عمومی و نه در اتاق خواب قرار دهیم، چرا که ما باید بتوانیم آنها را از اجرای بازی‌های رایانه‌ای در زمان انجام تکالیف مدرسه دور کنیم.

همچنین سایتی را که معلم به فرزندمان توصیه کرده را پیدا و برای دسترسی آسان، آنها را نشانه‌گذاری کنیم.

مسئولیت انجام تکالیف را به فرزندمان واگذار کنیم

متاسفانه بیشتر والدین، خود را مسئول کامل انجام تکالیف فرزندشان می‌دانند، به‌طوری که در این زمان بالای سر فرزندشان می‌نشینند و بیش از حد او را راهنمایی و کمک می‌کنند.

اگرچه باید والدین بویژه در سال اول دبستان با نظارت خود، برنامه‌ریزی و مسئولیت‌پذیری را به فرزند دلبندشان آموزش دهند، اما برخی والدین به اشتباه این مسئولیت را خودشان به‌عهده می‌گیرند.

بنابراین ما به‌عنوان یک پدر و مادر آگاه و مسئول با نظارت دقیق بر انجام تکالیف کم‌کم باید فرزندمان را مسئولیت‌پذیر تربیت کنیم.

حمایت و نظارت کنیم

دانش‌آموزان در دوران دبستان برای اولین بار تکلیف شب را تجربه می‌کنند. این مشق شب به منظور تقویت و یادگیری بیشتر درس‌های کلاس و کمک به آنها برای تمرین مهارت‌های مهم یادگیری است؛ بنابراین آنها باید خودشان تکالیفشان را انجام بدهند. اگر دانش‌آموزان فرصت فکر کردن و اشتباه را نداشته باشند، چیزی یاد نمی‌گیرند.

بنابراین والدین می‌توانند با پیشنهادها و راهنمایی‌های خود مسیر درست را به فرزندشان نشان دهند، اما یادگیری، وظیفه دانش‌آموز است، نه پدر و مادرش.

البته نباید نقش حمایتی و نظارتی والدین را نادیده گرفت، زیرا حضور پدر و مادر در کنار فرزندشان و راهنمایی‌های درست آنها به مدیریت درست انجام تکالیف منجر می‌شود و بازدهی حاصل از انجام تکالیف مدرسه را بالا می‌برد.

اما بعضی از والدین وقتی از مشق نوشتن فرزندشان خسته می‌شوند خود دست به کار شده و کار ناتمام او را تمام و در حق فرزندشان خیانت می‌کنند، زیرا با این کار، احساس مسئولیت در قبال وظیفه را از فرزندشان می‌گیرند.

به این ترتیب، وقتی فرزندمان سراغ تکالیفش می‌رود، حضور داشته باشیم تا درباره انجام تکالیف و امتحاناتش با او صحبت کنیم، تکالیف انجام شده او را چک کنیم و همیشه برای بیان سوالات و دغدغه‌هایش در کنارش باشیم.

موضعی قاطع داشته باشیم

قاطع باشیم؛ مثلا اگر فرزندمان تکالیفش را انجام نمی‌دهد، با او ارتباطی قاطعانه برقرار کنیم. مشاجره، جروبحث، تهدید و... فقط فرزندمان را تحقیر می‌کند. این روش‌ها اعتماد به نفس او را از بین می‌برد.

داد و فریاد کردن با فرزند در واقع عصبانیت و عدم کارایی ما را نشان می‌دهد و نه قدرتمان را و در نهایت باعث می‌شود اصلا به حرف‌های ما توجه نکند. در حالی که ما در موضع قدرت قرار داریم و باید قاطعانه انتظارات خود را بیان کنیم.

همچنین مجبور نیستیم مدام با آنها مشاجره و جر و بحث کنیم، بلکه باید ارام و قاطع بگوییم که انتظار داریم او تکالیف درسی‌اش را مسئولانه انجام دهد.

این مهم است که با عمل خود از گفتارمان حمایت کنیم. در برخورد با فرزندمان، موضع خود را حفظ کنیم، او باید بداند که ما با او مشاجره نمی‌کنیم، بلکه شاهد انجام تکالیف درسی‌اش خواهیم بود.

باید مثل یک پدر و مادر اگاه و مسئول با صبر و حوصله با فرزندمان ارتباط برقرار کنیم و به او بگوییم در این خانه مهم‌ترین مسئولیت تو این است که تکالیف درسی‌ات را انجام دهی. به او روشن و شفاف بگوییم انتخاب با اوست.

اگر دوست دارد که از امتیازات روزانه مثل تماشای تلویزیون، بیرون رفتن، بازی کردن و... استفاده کند اول باید تکالیفش را انجام دهد و قبل از اتمام کامل تکالیف نمی‌تواند از پشت میز خارج شود. همچنین از تهدیدهایی که عملی نیستند خودداری کنیم.

نسرین علی‌محمدی - چاردیواری

منبع:helpguide.org